Copyright (c) 1985, 2001 Free Software Foundation, Inc. Szczeg鶻y na ko�cu pliku. Czytasz w�a�nie kr�tki podr�cznik Emacsa.Polecenia Emacsa og�lnie wymagaj� wci�ni�cia klawisza CONTROL (czasamioznaczanego CTRL lub CTL) lub klawisza META (czasami oznaczanego EDITlub ALT). Zamiast pisa� META czy CONTROL za ka�dym razem, gdy maszprzycisn掩 ten klawisz, u�ywa� b�dziemy nast�puj�cych skr�t�w: C-<znak> oznacza trzymanie klawisza CONTROL podczas wciskania klawisza <znak>. Na przyk�ad C-f b�dzie odpowiada�o naci�ni�ciu f, podczas gdy klawisz CONTROL by� wci�ni�ty. M-<znak> oznacza trzymanie klawisza META wci�ni�tego podczas wciskania klawisza <znak>. Je�li nie masz klawisza META, naci�nij i pu倶 klawisz ESC, a potem naci�nij klawisz <znak>.Uwaga: by zako�czy� sesje Emacsa naci�nij C-x C-c (dwa znaki).Znaki ">>" na lewym marginesie w dalszej cz蟠ci tego podr�cznikaoznaczaj� �wiczenia dla Ciebie. Na przyk�ad: <<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>>>> Teraz naci�nij C-v (nast�pny ekran), by przej倶 na nast�pny ekran podr�cznika (zr�b to naciskaj�c jednocze�nie klawisz CONTROL i v). Od tego momentu powiniene� robi� to zawsze, gdy dojdziesz do ko�ca ekranu.Zwr黽 uwag� na to, ze kilka linii powtarza si�, gdy przechodzisz zekranu na ekran; zachowanie to ma zapewni� pewna ci�g�o倶 podczasprzesuwania si� w obr�bie pliku.Pierwsza umiej�tno�ci�, kt�ra powiniene� opanowa�, jest spos�bprzesuwania si� z miejsca na miejsce. Ju� wiesz, jak przesuwa� si� ojeden ekran do przodu. By przesun掩 si� o jeden ekran do tylu,wci�nij M-v (wci�nij META i naci�nij v, lub naci�nij <ESC>v je�li niemasz klawisza META lub EDIT).>> Spr�buj nacisn掩 M-v, a potem C-v by przesun掩 si� w prz�d i w ty� kilka razy.PODSUMOWANIE------------Nast�puj�ce polecenia s� u�yteczne do przegl�dania po jednym ekranie: C-v Przesu� si� o jeden ekran do przodu M-v Przesu� si� o jeden ekran do tylu C-l Wyczy倶 ekran i wy�wietl go na nowo, umieszczaj�c tekst z okolic kursora w �rodku ekranu. (Ta kombinacja to CONTROL-L, a nie CONTROL-1.)>> Znajd� kursor i zapami�taj, jaki tekst jest w jego okolicy. Naci�nij nast�pnie C-l. Znajd� kursor jeszcze raz i zwr黽 uwag�, �e znajduje si� on w okolicy tego samego tekstu.PODSTAWY KIEROWANIA KURSOREM----------------------------Przesuwanie si� z ekranu na ekran jest u�yteczne, ale jak przej倶 dookre�lonego miejsca w obr�bie jednego ekranu?Mo�na to zrobi� na kilka sposob�w. Najprostszym jest u�ycie polece�C-p, C-b, C-f oraz C-n. Ka�de z tych polece� przesuwa kursor o jedenwiersz lub kolumn� w okre�lonym kierunku. Oto schemat, kt�ry toobrazuje: Poprzednia linia, C-p (ang. previous line) : : Wstecz, C-b .... Kursor .... Do przodu, C-f (ang. back) : (ang. forward) : : Nast�pna linia, C-n (ang. next line)>> Przesu� kursor na �rodek schematu za pomoc� C-n lub C-p. Naci�nij potem C-l, by zobaczy� ca�y diagram na �rodku ekranu.To s� podstawowe polecenia kieruj�ce po�o�eniem kursora, kt�rychb�dziesz u�ywa� nieustannnie, warto wi�c je zapami�ta�.>> Naci�nij kilka razy C-n, by przesun掩 kursor do tej linii.>> Przesu� si� w g咳b linii za pomoc� C-f, a potem do g�ry za pomoc� C-p. Zwr黽 uwag� na zachowanie si� C-p, gdy kursor jest w �rodku linii.Ka�da linia tekstu ko�czy si� znakiem nowej linii, kt�ry oddziela jaod nast�pnej. Ka�dy Tw�j plik powinien ko�czy� si� znakiem nowejlinii (ale Emacs nie zmusza Ci� do tego).>> Spr�buj nacisn掩 C-b na pocz�tku linii. Powinno to Ci� przenie倶 na koniec poprzedniej linii. Dzieje si� tak dlatego, �e kursor przechodzi nad znakiem nowej linii.C-f przechodzi nad znakiem nowej linii tak samo jak C-b.>> Naci�nij kilka razy C-b, by� dostrzeg�, gdzie jest kursor. Naci�nij potem C-f, by wr�ci� na koniec linii. W ko�cu naci�nij jeszcze raz C-f, by przej倶 do nast�pnej linii.Gdy przesuwasz kursor poza dolna kraw�d� ekranu, tekst za kraw�dzi�przesuwa si� na ekran (ang. scrolling). Dzi�ki temu Emacs mo�eprzesun掩 kursor do okre�lonego miejsca bez umieszczania go pozaekranem.>> Spr�buj przesun掩 kursor poza dolna granice ekranu za pomoc� C-n i zobacz co si� stanie.Je�li przesuwanie si� o jeden znak na raz jest dla Ciebie za wolne,spr�buj przesuwa� si� o s�owa. M-f (Meta-f) przesuwa kursor do przoduo s�owo, a M-b przesuwa go do tylu o jedno s�owo.>> Spr�buj nacisn掩 kilka M-f i M-b.Gdy jeste� w �rodku s�owa, M-f przesuwa kursor na koniec s�owa. Je�linatomiast jeste� w przerwie miedzy s�owami, M-f przesuwa kursor nakoniec nast�pnego s�owa. M-b zachowuje si� podobnie, jak chodzi oruch do ty�u.>> Naci�nij M-f i M-b kilka razy na przemian z C-f i C-b tak, by� m�g� zauwa�y� dzia�anie M-f i M-b naci�nietych w r鷽nych miejscach wewn�trz i pomi�dzy s�owami.Zauwa� podobie�stwo pomi�dzy C-f i C-b oraz M-f i M-b. Bardzo cz�stokombinacje zawieraj�ce Meta opisuj� operacje zwi�zane z jednostkamij�zykowymi (s�owa, zdania, akapity), podczas gdy kombinacje oparte oControl dzia�aj� na podstawowych jednostkach niezale�nych od tego, coedytujesz (znaki, linie, itd.).Ta zale�no倶 stosuje si� do linii i zda�: C-a i C-e przesuwaj� kursorna pocz�tek i koniec linii, a M-a i M-e przesuwaj� go na pocz�tek ikoniec zdania.>> Naci�nij kilka razy C-a, a potem kilka razy C-e. Powt�rz to z M-a, a potem z M-e.Czy zauwa�y�e�, ze powtarzanie C-a nic nie zmienia, natomiast powt�rneM-a przesuwa Ci� o jedno zdanie? Chocia� nie jest to do ko�caanalogiczne, wydaje si� jednak naturalne.Po�o�enie kursora w tek�cie okre�lane jest mianem "punktu".Oto podsumowanie prostych polece� s�u娠cych do przesuwania kursora,w咳cznie z operacjami dotycz�cymi s鞄w i zda�: C-f Do przodu o jeden znak C-b W ty� o jeden znak M-f Do przodu o s�owo M-b W ty� o s�owo C-n Nast�pna linia C-p Poprzednia linia C-a Pocz�tek linii C-e Koniec linii M-a W ty� na pocz�tek zdania M-e Do przodu na koniec zdania>> Prze�wicz kilka razy wszystkie powy�sze polecenia dla wprawy. S� one najcz蟠ciej u�ywanymi poleceniami.Dwa inne wa�ne polecenia przesuwaj�ce kursor to M-< (Meta i znakmniejszo�ci), kt�re przesuwa kursor na pocz�tek ca�ego tekstu i M->(Meta i znak wi�kszo�ci), kt�re przesuwa kursor na koniec ca�egotekstu.Na wi�kszo�ci terminali "<" jest nad przecinkiem, tak wiec musisz u�y�klawisza Shift by nacisn掩 "<". Musisz wiec tak�e u�y� Shift bynacisn掩 M-<. Bez Shift by�oby to M-przecinek.>> Naci�nij M-< by przej倶 na pocz�tek podr�cznika. U�yj potem C-v kilkukrotnie, by wr�ci� tutaj.>> Teraz naci�nij M->, by przej倶 na koniec podr�cznika. Wr黽 do tego miejsca za pomoc� kilkukrotnego M-v.Je�li Tw�j terminal ma klawisze strza�ek, to mo�esz ich u�y� doprzesuwania kursora. Zalecamy Ci nauczenie si� kombinacji C-b, C-f,C-n i C-p z trzech powod�w. Po pierwsze, dzia�aj� one na wszystkichtypach terminali. Po drugie, gdy ju� zdob�dziesz pewna praktyk� wpos�ugiwaniu si� Emacsem, b�dzie Ci szybciej nacisn掩 te kombinacjeni� klawisze strza�ek (poniewa� nie wymaga to przenoszenia d�oni zmiejsca, kt�re zajmuj� podczas szybkiego pisania za pomoc� 10 palc�w).Po trzecie wreszcie, gdy ju� wyrobisz sobie zwyczaj pos�ugiwania si�tymi poleceniami z klawiszem Control, b�dziesz m�g� �atwo nauczy� si�innych zaawansowanych polece� przesuwaj�cych kursor.Wi�kszo倶 polece� Emacsa akceptuje argument liczbowy; dla wi�kszo�cipolece� s�u�y on jako liczba powt�rze�. Spos�b, w jaki okre�laszliczb� powt�rze� polecenia, to naci�niecie C-u a potem cyfr, zanimnaci�niesz polecenie. Je�li masz klawisz META (lub EDIT lub ALT),alternatywnym sposobem jest wciskanie klawiszy cyfr podczaswprowadzania argumentu liczbowego. Zalecamy nauczenie si� metodyklawisza C-u, poniewa� dzia�a ona na wszystkich terminalach.Na przyk�ad C-u 8 C-f przesuwa kursor do przodu o osiem znak�w.>> Spr�buj u�y� C-n i C-p z argumentem liczbowym, by przesun掩 kursor do jednej z linii w pobli�u tego zdania za pomoc� tylko jednego polecenia.Wi�kszo倶 polece� u�ywa argumentu liczbowego jako liczba powt�rze�.Jest kilka polece�, kt�re u�ywaj� go w inny spos�b. C-v i M-v s�w�r�d tych wyj�tk�w. Je�li poda si� im argument, przesuwaj� zawarto倶ekranu w gore lub w d鶻 o podana liczb� linii zamiast o tyle� ekran�w.Na przyk�ad C-u 4 C-v przewija ekran o 4 linie.>> Spr�buj nacisn掩 C-u 8 C-v.To powinno by�o przewin掩 ekran do g�ry o 8 linii. Je�li chcia�by�przewin掩 go w d鶻, mo�esz poda� argument przed poleceniem M-v.Je�li u�ywasz systemu X-Windows, prawdopodobnie po lewej stronie oknaEmacsa znajduje si� prostok�tny obszar, nazywany po angielsku"scrollbar". Za jego pomoc� mo�esz przewija� tekst, u�ywaj�c do tegocelu myszy.>> Spr�buj nacisn掩 �rodkowy klawisz myszy u g�ry pod�wietlonego obszaru na scrollbarze. To powinno przewin掩 tekst do miejsca okre�lonego wysoko�ci�, na kt�rej nacisn嘘e� klawisz myszy.>> Przesu� mysz do miejsca oddalonego od g�rnego ko�ca scrollbaru mniej wi�cej o trzy linie i naci�nij lewy klawisz myszy kilka razy.* KIEROWANIE KURSOREM Z X TERMINALA-----------------------------------Je�li masz X terminal, prawdopodobnie �atwiej Ci b�dzie u�ywa�klawiszy strza�ek po prawej stronie klawiatury do kierowania kursorem.Klawisze strza�ek w lewo, w prawo, w g�r� i w d鶻 dzia�aj� zgodnie zoczekiwaniem; odpowiadaj� one dok�adnie C-b, C-f, C-p i C-n, ale s��atwiejsze do zapami�tania. Mo�esz tak�e u�ywa� C-lewo i C-prawo byprzesuwa� si� o s�owa oraz C-g�ra i C-d鶻, by przesuwa� si� o bloki(np. akapity, je�li edytujesz tekst). Je�li masz klawisze oznaczoneHOME (lub BEGIN) oraz END, zanios� Ci� one na pocz�tek i koniec linii,a C-home i C-end na pocz�tek i koniec pliku. Je�li Twoja klawiaturama klawisze PgUp i PgDn, mo�esz ich u�y� do przesuwania si� o jedenekran za jednym razem, tak jak M-v i C-v.Wszystkie te polecenia akceptuj� argument liczbowy, jak to jestopisane powy�ej. Mo�esz stosowa� pewne skr�ty w celu wpisania tychargument�w: naci�nij i trzymaj CONTROL lub META i wpisz liczb�. Naprzyk�ad, by przesun掩 kursor o 12 s鞄w w prawo naci�nij C-1 C-2C-prawo. Zwr黽 uwag�, ze jest to �atwe do wpisania, poniewa� niemusisz puszcza� klawisza CONTROL podczas wciskania klawiszy.* GDY EMACS JEST ZABLOKOWANY----------------------------Je�li Emacs przestaje odpowiada� na Twoje polecenia, mo�esz gobezpiecznie zatrzyma� przyciskaj�c C-g. Mo�esz u�y� C-g do przerwaniapolecenia, kt�re zabiera zbyt wiele czasu.Mo�esz u�y� C-g tak�e, by anulowa� argument liczbowy lub pocz�tekpolecenia, kt�rego nie chcesz doka�cza�.>> Napisz C-u 100 jako argument liczbowy, po czym naci�nij C-g. Teraz naci�nij C-f. Powinno przesun掩 to kursor o tylko jeden znak, poniewa� anulowa�e� argument za pomoc� C-g.Je�li nacisn嘘e� <ESC> przez pomy�k�, mo�esz tego si� pozby� za pomoc�C-g.* ZABLOKOWANE POLECENIA-----------------------Pewne polecenia Emacsa s� "zablokowane", tak by pocz�tkuj�cyu�ytkownicy nie mogli ich wywo�a� przez przypadek.Je�li wywo�asz jedno z zablokowanych polece�, Emacs wypisze komunikatinformuj�cy o tym, co to za polecenie, i zapyta Ci�, czy chcesz jewywo�a�.Je�li naprawd� chcesz wywo�a� to polecenie, naci�nij spacje wodpowiedzi na pytanie. Je�li nie chcesz wywo�a� zablokowanegopolecenia, odpowiedz na pytanie naciskaj�c "n".>> Napisz `C-x n p' (co jest zablokowanym poleceniem) i odpowiedz "n" na zadane pytanie.* OKNA------Emacs mo�e mi裝 kilka okien, ka�de wy�wietlaj�ce w�asny tekst. Zwr黽uwag�, ze "okno" je�li chodzi o Emacsa, nie odnosi si� do osobnegookienka systemu okienkowego, ale do pojedynczego panelu wewn�trzokienka systemu X-Windows. (Emacs mo�e mi裝 kilka X-okien, lub"ramek" w terminologii Emacsa. Opisane jest to poni�ej.)Na tym etapie lepiej jest si� nie zag滑bia� w techniki wykorzystuj�cekilka okien. Powiniene� jedynie wiedzie�, w jaki spos�b pozby� si�nadmiaru okien, kt�re mog� pojawi� si� jako sk�adniki systemu pomocylub wynik pewnych polece�. Robi si� to w prosty spos�b: C-x 1 Jedno okno (tzn. zabij wszystkie inne okna).Kombinacja ta to Control-x, po kt�rym wyst�puje cyfra 1. C-x 1powi�ksza okno, w kt�rym jest kursor tak, by zaj螻o ca�y ekran.Kasuje to wszystkie inne okna Emacsa.>> Przesu� kursor do tej linii i naci�nij C-u 0 C-l.(C-l, jak pami�tasz od�wie�a zawarto倶 ekranu. Je�li poda si� temupoleceniu argument liczbowy, b�dzie to oznacza�o "od�wie� zawarto倶ekranu i umie倶 bie娠ca linie o tyle linii od g�ry ekranu". Tak wiecC-u 0 C-1 oznacza "od�wie� ekran, umieszczaj�c bie娠ca linie na samejg�rze".)>> Naci�nij Control-x 2 Zauwa� jak okno si� kurczy, podczas gdy nowe okno pojawia si�, wy�wietlaj�c zawarto倶 tego bufora.>> Naci�nij C-x 1 i nowe okno zniknie.* WSTAWIANIE I USUWANIE-----------------------Je�li chcesz wstawia� tekst, po prostu go napisz. Znaki, kt�re da si�wy�wietli�, takie jak A, 7, *, itd, Emacs traktuje jako tekst iwstawia natychmiast do bufora. Naci�nij <Return> (znak powrotukaretki), by wstawi� znak nowej linii.Ostatni znak, kt�ry napisa�e� mo�esz skasowa� przez naci�niecieklawisza <Delete>. Klawisz ten mo�e by� oznaczony "Del". W pewnychwypadkach klawisz "Backspace" mo�e s�u�y� za <Delete>, ale nie jest toregu咳!Og�lniej, <Delete> usuwa znak bezpo�rednio przed bie娠ca pozycj�kursora.>> Zr�b to teraz: wstaw kilka znak�w, po czym usu� je za pomaca kilkukrotnego naci�ni�cia <Delete>. Nie przejmuj si� tym, �e zmieniasz ten plik; nie zmienisz w ten spos�b g鞄wnego pliku podr�cznika. To jest Twoja w�asna kopia.Gdy linia tekstu staje si� zbyt d�uga, by zmie�ci� si� w jednymwierszu na ekranie, jest ona "kontynuowana" w nast�pnym wierszuekranu. Znak "backslash" (`\') na prawym marginesie pozwala Cirozpozna� takie linie.>> Wpisuj jaki� tekst tak d�ugo, a� dojdziesz do prawego marginesu, i potem nie przestawaj. Zauwa�ysz, ze pojawi si� linia kontynuacji.>> U�yj <Delete> by usun掩 tekst tak, by linia znowu mie�ci�a si� na ekranie. Linia kontynuacji zniknie.Znak nowej linii mo�e by� kasowany tak, jak ka�dy inny znak.Usuniecie znaku nowej linii 咳czy je w jedna. Je�li powsta�a w wynikutego linia jest zbyt d�uga, by zmie�ci� si� na szeroko倶 ekranu,zostanie ona wy�wietlona z lini� kontynuacji.>> Przesu� kursor na pocz�tek linii i naci�nij <Delete>. Bie娠ca linia zostanie po咳czona z poprzednia.>> Naci�nij <Return>, by z powrotem wstawi� znak nowej linii, kt�ry skasowa�e�.Pami�taj, ze wi�kszo倶 polece� Emacsa mo�e zosta� wywo�anych zparametrem liczby powt�rze�; dotyczy to tak�e znak�w tekstu. Argumentliczbowy powoduje wstawienie znaku kilkukrotnie.>> Spr�buj zrobi� to teraz -- naci�nij C-u 8 * by uzyska� ********.Nauczy�e� si� ju� wi�kszej cz蟠ci podstawowych sposob�w pisania orazpoprawiania b滑d�w. W Emacsie mo�esz usuwa� r�wnie� cale s�owa lubcale linie. Oto podsumowanie operacji usuwania znak�w: <Delete> usu� znak bezpo�rednio przed kursorem C-d usu� znak bezpo�rednio za kursorem M-<Delete> wytnij s�owo bezpo�rednio przed kursorem M-d wytnij nast�pne s�owo bezpo�rednio za kursorem C-k wytnij zawarto倶 linii od kursora do jej ko�ca M-k wytnij wszystkie znaki od kursora do ko�ca zdaniaZauwa�, ze <Delete> i C-d w po咳czeniu z M-<Delete> i M-d rozszerzaj�regule rozpocz�t� przez C-f i M-f (C鷽, <Delete> tak naprawd� niewymaga wci�ni�cia Control, ale pomi�my to milczeniem). C-k i M-k s�podobne do C-e i M-e w sensie, �e linie s� odpowiednikami zda�.Gdy usuwasz wi�cej ni� jeden znak naraz, Emacs zachowuje usuni�tytekst tak, by� m�g� go gdzie� wstawi� z powrotem. Wstawianieusuni�tego tekstu to "wklejanie". Mo�esz wkleja� usuni�ty tekst b�d�to w to samo miejsce, z kt�rego zosta� usuni�ty, b�d� to w innemiejsca. Ten sam tekst mo�esz wkleja� kilkukrotnie, w celu uzyskaniawielu kopii. Poleceniem, kt�re wkleja tekst jest C-y.Zauwa� r鷽nic� pomi�dzy "wycinaniem" i "usuwaniem", polegaj�c� na tym,ze wyci�te rzeczy mog� by� wklejone na nowo, natomiast usuni�te nie.W og�lno�ci, polecenia, kt�re kasuj� du�o tekstu zachowuj� go, podczasgdy polecenia, kt�re usuwaj� po prostu jeden znak lub puste linie iprzerwy, nie zachowuj� usuni�tego tekstu.>> Przesu� kursor na pocz�tek linii, kt�ra nie jest pusta. Naci�nij C-k, by wyci掩 tekst z tej linii.>> Naci�nij C-k jeszcze raz. Zauwa�, ze wycina to znak nowej linii, kt�ry znajduje si� za ta linia.Zwr黽 uwag�, ze pojedyncze C-k wycina zawarto倶 linii, a powt�rne C-kwycina sam� linie tak, �e pozosta�e linie przesuwaj� si� do g�ry. C-ktraktuje argument liczbowy w specjalny spos�b: wycina ono tyle liniiORAZ ich zawarto倶. To nie jest samo powtarzanie kilka razy C-k. C-u2 C-k wycina dwie linie i ich znaki nowej linii; dwukrotne naci�niecieC-k nie zrobi�oby tego.By odzyska� ostatnio wyci�ty tekst i wstawi� go w miejsce kursora,naci�nij C-y.>> Twoja kolej. Naci�nij C-y, by z powrotem wstawi� tekst.Zwr黽 uwag�, ze je�li naci�niesz C-k kilka razy pod rz�d, ca�y wyci�tytekst jest zachowywany w jednym kawa�ku tak, �e jedno C-y wkleiwszystkie linie.>> Naci�nij C-k kilka razy.By odzyska� ten wyci�ty tekst...>> ...naci�nij C-y. Przesu� potem kursor o kilka linii w d鶻 i naci�nij C-y jeszcze raz. Widzisz, ze wstawia to ten sam tekst.Co zrobi�, je�li chcesz wstawi� tekst, kt�ry wcze�niej wyci嘘e�, apotem wycinasz cos innego? C-y wstawia tekst ostatnio wyci�ty.Poprzedni fragment nie jest jednak stracony. Mo�esz wr�ci� do niego,u�ywaj�c polecenia M-y. Po tym, jak naci�niesz C-y, by wstawi�ostatnio wyci�ty tekst, naci�niecie M-y zast�puje wstawiony tekstpoprzednio wyci�tym. Dalsze naciskanie M-y przywo�uje corazwcze�niejsze fragmenty tekstu. Gdy dojdziesz do tekstu, kt�regoszuka�e�, nie musisz robi� nic, by zosta� on we w�a�ciwym miejscu. Poprostu kontynuuj edycj� tekstu, pozostawiaj�c wklejony tekst tam,gdzie si� znajduje.Je�li b�dziesz naciska� M-y wystarczaj�co wiele razy, dojdziesz dopunktu, z kt�rego wystartowa�e� (tekst ostatnio wyci�ty).>> Wytnij jak蔚 line, zmie� pozycj� kursora i wytnij inna. Naci�nij potem C-y by wstawi� druga z wyci�tych linii. Potem naci�nij M-y, i linia ta zostanie zast�piona przez ta pierwsza. Naci�nij M-y jeszcze kilka razy, by zobaczy� co si� dzieje. Powtarzaj to tak d�ugo, a� druga z linii pojawi si� z powrotem. Je�li chcesz, mo�esz pod掩 M-y dodatnie i ujemne argumenty.* COFNIJ--------Je�li wprowadzisz zmiany do tekstu, a potem dojdziesz do wniosku, �eto by�a pomy�ka, mo�esz cofn掩 te zmiany za pomoc� polecenia "cofnij"(ang. undo), C-x u.C-x u cofa zmiany wprowadzone przez jedno polecenie; je�li powt�rzyszC-x u kilka razy pod rz�d, ka�de powt�rzenie cofa koleje polecenie.Od tej regu�y s� dwa wyj�tki: polecenia, kt�re nie zmieniaj� tekstunie licz� si� jako polecenia, kt�re mo�na cofn掩 (zar�wno przesuni�ciakursora, jak i przewijanie tekstu), oraz znaki wstawiane do tekstu(np. litery) 咳czone s� w grupy do 20. (Ma to na celu zredukowanieliczby naci�ni裝 C-x u, kt�re musia�by� wykona�, by cofn掩 wstawianietekstu.)>> Wytnij te linie za pomoc� C-k, a potem naci�nij C-x u i linia powinna pojawi� si� tu z powrotem.C-_ jest innym sposobem wywo�ania polecenia "cofnij"; dzia�a todok�adnie tak samo jak C-x u, jest jedynie �atwiejsze do naci�ni�ciakilka razy pod rz�d. Wada C-_ jest to, ze nie jest to oczywiste wjaki spos�b nacisn掩 te kombinacje na niekt�rych klawiaturach. Tow�a�nie dlatego C-x u jest tak�e dost�pne. Na niekt�rych terminalachmo�esz nacisn掩 C-_ poprzez przytrzymanie CTRL i naci�niecie /.Argument liczbowy podany przed C-_ lub C-x u okre�la liczb� powt�rze�tego polecenia.* PLIKI-------Aby edytowny przez Ciebie tekst zosta� nma trwa�e zachowany, musiszumie�ci� go w pliku. W przeciwnym wypadku zniknie on, gdy Emacs wkt�rym go edytowa�e� zostanie zamkni�ty. Zachowywanie Twojego tekstuw pliku nazywane bywa "odwiedzaniem" lub "znajdywaniem" pliku (ang."visiting" lub "finding").Odwiedzanie pliku oznacza, �e jego zawarto倶 zostaje wy�wietlona wEmacsie. Bardzo cz�sto sprowadza si� to do edycji samego pliku.Jednak�e zmiany, kt�re wprowadzasz nie s� trwa�e do momentu, w kt�rym"zachowasz" plik (ang. save). Zapobiega to sytuacji, w kt�rejzostawiasz w systemie plik, kt�ry zosta� tylko w po�owie zmieniony, atego nie chcesz zrobi�. Nawet wtedy, gdy zachowujesz plik, Emacszostawia orygina� zachowany pod inna nazwa na wypadek, gdyby� doszed�do wniosku, �e wprowadzone zmiany by�y b滑dne.Je�li popatrzysz na d鶻 ekranu, zauwa�ysz linie, kt�ra zaczyna iko�czy si� my�lnikami i zawiera tekst "Emacs: TUTORIAL". W tejcz蟠ci ekranu zawsze mo�esz znale惹 nazw� pliku, kt�ry w�a�nieodwiedzasz. W tej chwili odwiedzasz plik o nazwie "TUTORIAL", kt�ryjest Twoja w�asn� kopi� podr�cznika Emacsa. Oboj�tnie jaki plikodwiedzisz, jego nazwa pojawi si� dok�adnie w tym miejscu.Polecenia, kt�re s�u娠 do odwiedzania i zachowywania plik�w r鷽ni� si�od innych polece�, kt�re pozna�e� tym, �e sk�adaj� si� one z dw�chznak�w. Obydwa zaczynaj� si� od znaku Control-x. Jest mn�stwopolece�, kt�re zaczynaj� si� od tego w�a�nie znaku; wiele z nichdotyczy plik�w, bufor�w i z tym zwi�zanych rzeczy. Polecenia te maj�d�ugo倶 dw�ch, trzech lub czterech znak�w.Kolejn� nowa rzecz� odno�nie polecenia odwiedzania pliku jest to, �emusisz mu pod掩 nazw� pliku, kt�ry chcesz znale惹. M�wimy o tym, �epolecenie "czyta argument z terminala" (w tym wypadku argument jestnazwa pliku). Po tym, gdy wpiszesz polecenie C-x C-f znajd� plik (ang. find a file)Emacs poprosi Ci� o wpisanie nazwy pliku. Nazwa ta pojawia si� wdolnej linii ekranu. Lini� t� nazywa si� "minibuforem" (ang."minibuffer") wtedy, gdy jest u�ywana do wprowadzania tego typudanych. Do edycji nazwy pliku u�ywasz zwyk�ych polece� Emacsa.Wprowadzanie nazwy pliku (lub jakichkolwiek innych danych wminibuforze) mo�e zosta� anulowane za pomoc� C-g.>> Naci�nij C-x C-f, po czym naci�nij C-g. Na skutek tego zniknie minibufor oraz przerwane zostanie polecenie C-x C-f, kt�re tego minibufora u�ywa�o. W rezultacie wi�c nie odwiedzisz �adnego pliku.Gdy sko�czysz wpisywa� nazw� pliku, naci�nij <Return>, po czympolecenie C-x C-f zabierze si� do roboty i znajdzie plik, kt�rywybra�e�. Minibufor znika z chwil� zako�czenia wykonywania poleceniaC-x C-f.Po chwili zawarto倶 pliku pojawia si� na ekranie i mo�esz j� edytowa�.Gdy chcesz zachowa� zmiany, tak by je utrwali�, wydaj polecenie C-x C-s zachowaj plik (ang. save).Kopiuje to tekst z Emacsa do pliku. Za pierwszym razem gdy to robiszEmacs zmienia nazw� oryginalnego pliku poprzez dodanie "~" na ko�cujego nazwy.Gdy zachowywanie sko�czy si�, Emacs wypisuje nazw� zapisanego pliku.Pliki powiniene� zachowywa� stosunkowo cz�sto, tak by nie straci� zadu�o w przypadku za�amania systemu.>> Naci�nij C-x C-s by zachowa� swoja kopie podr�cznika. Emacs powinien wypisa� "Wrote ...TUTORIAL" na dole ekranu.UWAGA: W niekt�rych systemach naci�niecie C-x C-s zamrozi ekran i niezobaczysz �adnego tekstu z Emacsa. Oznacza to, �e sk�adowa systemuoperacyjnego, zwana kontrol� przep�ywu (ang. flow control)przechwyci�a C-s i nie pozwoli�a mu doj倶 do Emacsa. By odzyska�kontrole nad ekranem, naci�nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj wrozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podr�cznikuEmacsa.Mo�esz odwiedzi� istniej�ce pliki w celu ich edycji lub czytania.Mo�esz tak�e odwiedzi� plik, kt�ry jeszcze nie istnieje. W tenw�a�nie spos�b tworzy si� w Emacsie nowe pliki: odwied� plik, co da Cinowe puste miejsce, a potem zacznij wstawia� tekst. Gdy za娠daszzachowania pliku, wtedy Emacs naprawd� utworzy plik z tekstem, kt�rywpisa�e�. Od tego momentu mo�esz uwa�a�, �e edytujesz istniej�cyplik.* BUFORY--------Je�li odwiedzisz inny plik za pomoc� C-x C-f, poprzedni plik pozostajew Emacsie. Mo�esz prze咳czy� si� do niego, odwiedzaj�c go jeszcze razza pomoc� C-x C-f. W ten spos�b mo�esz w Emacsie mi裝 ca�kiem du�oplik�w.>> Utw�rz plik o nazwie "foo" za pomoc� C-x C-f foo <Return>. Wpisz w niego jaki� tekst i zachowaj "foo" za pomoc� C-x C-s. W ko�cu napisz C-x C-f TUTORIAL <Return>, by wr�ci� do podr�cznika.Emacs przechowuje tekst ka�dego pliku w obiekcie, zwanym "buforem".Odwiedzenie pliku tworzy nowy bufor wewn�trz Emacsa. By zobaczy�list� bufor�w, kt�re istniej� w Twoim Emacsie, naci�nij C-x C-b lista bufor�w (ang. list buffers).>> Naci�nij C-x C-b.Zwr黽 uwag�, ze ka�dy bufor ma w�asn� nazw�, mo�e tak�e mie�skojarzon� z sob� nazw� pliku, kt�ry zawiera. Pewne bufory nieodpowiadaj� �adnym plikom. Na przyk�ad bufor "*Buffer List*" nieodwiedza �adnego pliku. Jest to bufor, kt�ry zawiera list� bufor�wstworzona przez Twoje naci�niecie C-x C-b. DOWOLNY tekst, kt�ryogl�dasz w oknie Emacsa jest zawsze cz蟠ci� jakiego� bufora.>> Naci�nij C-x 1 by pozby� si� listy bufor�w.Je�li dokonujesz zmian tekstu w jakim� pliku, a potem odwiedzisz innyplik, zawarto倶 tego pierwszego NIE jest automatycznie zachowywana.Zmiany, kt�re wprowadzi�e� pozostaj� w Emacsie, w buforze tego� pliku.Tworzenie czy edytowanie innego bufora nie ma �adnego wp�ywu na tenpierwszy. Jest to bardzo przydatne, ale oznacza tak�e, �e potrzebnyjest Ci wygodny spos�b zachowywania zawarto�ci Twoich bufor�w.Prze咳czanie si� z powrotem do pierwszego bufora zawsze przywykonywaniu C-x C-f tylko po to, by nacisn掩 tam C-x C-s by�obyniewygodne. Dlatego istnieje polecenie: C-x s Zachowaj bufory (ang. save some buffers)C-x s pyta Ci�, czy chcesz zachowa� ka�dy z bufor�w, w kt�rymdokona�e� pewnych nie zachowanych jeszcze zmian.>> Wstaw jak蔚 lini� tekstu, a potem naci�nij C-x s. Powiniene� zosta� zapytany o to, czy chcesz zachowa� bufor TUTORIAL. Odpowiedz na to pytanie twierdz�co naciskaj�c "y".* U�YWANIE MENU---------------Je�li siedzisz przy X-terminalu zauwa�ysz u g�ry okna Emacsa pasekmenu. Mo�esz u�ywa� menu by dotrze� do najpopularniejszych polece�Emacsa, takich jak "find file". Na pocz�tku b�dziesz s�dzi�, ze jestto �atwiejsze ni� klawiatura, poniewa� nie musisz uczy� si� na pami裝kombinacji klawiszy uruchamiaj�cych jakie� polecenie. Gdy ju�zaznajomisz si� z Emacsem, b�dziesz m�g� zacz掩 uczy� si� klawiszy ---elementy menu pokazuj� kombinacje klawiszy, kt�ra wywo�uje danepolecenie.Zwr黽 uwag�, ze pewne polecenia w menu nie maja jednoznacznychodpowiednik�w klawiszowych. Na przyk�ad menu "Buffers" zawiera list�wszystkich dost�pnych bufor�w. Mo�esz prze咳czy� si� do dowolnego znich wybieraj�c jego nazw� z menu Buffers.* U�YWANIE MYSZY----------------Emacs potrafi w pe�ni wykorzystywa� mysz, je�li tylko jest uruchomionypod X-Windows. Mo�esz zmienia� pozycje kursora poprzez naci�niecielewego klawisza myszy w po娠danym miejscu, mo�esz tak�e zaznacza�tekst przez przesuniecie myszy z wci�ni�tym lewym klawiszem nadtekstem, kt�ry chcesz zaznaczy�. (Innym sposobem jest klikni�cie najednym z ko�c�w obszaru, przesuni�cie myszy na drugi koniec iklikni�cie tam z jednoczesnym wci�ni�ciem klawisza Shift.)By wyci掩 zaznaczony tekst mo�esz nacisn掩 C-w lub wybra� Cut z menuEdit. Zwr黽 uwag� na to, ze *nie* s� to r�wnowa�ne polecenia: C-wzapami�tuje zaznaczony tekst tylko wewn�trz Emacsa (podobnie jakom�wione powy�ej C-k), natomiast Cut robi to oraz umieszcza ten tekstw schowku systemu X, sk�d mo�e on zosta� pobrany przez inne programy.By wklei� tekst ze schowka systemu X-Windows u�yj polecenia Paste zmenu Edit.�rodkowy klawisz myszy jest cz�sto u�ywany do wybierania element�w,kt�re s� wy�wietlone na ekranie. Na przyk�ad, je�li uruchomisz Info(system dokumentacji Emacsa) naciskaj�c C-h i, lub wybieraj�c tenelement z menu Help, przej�cie pod�wietlonym po咳czeniem (ang. link)odbywa si� poprzez naci�niecie �rodkowego klawisza myszy. Podobnie,je�li wpisujesz nazw� pliku (np. podczas wykonywania "Find File") inaci�niesz TAB, by zobaczy� wszystkie mo�liwe doko�czenia nazwy,mo�esz wybra� jedno z nich z wy�wietlonej listy, w�a�nie naciskaj�c�rodkowy klawisz myszy.Prawy klawisz myszy pokazuje lokalne menu. Zawarto倶 tego menu zale�yod trybu pracy Emacsa, w kt�rym aktualnie jeste�, i zawiera kilkacz�sto u�ywanych polece�, tak by by�y one �atwiejsze w dost�pie.>> Naci�nij prawy klawisz myszyPrawy klawisz myszy musi by� trzymany, by menu nie znik�oautomatycznie.* ROZSZERZANIE ZESTAWU POLECEN------------------------------Polece� Emacsa jest du�o du�o wi�cej, ni� mo�na by skojarzy�kombinacjami zwyk�ych klawiszy oraz META czy CTRL. Emacs radzi sobiez tym za pomoc� polecenia X (ang. eXtend). Istniej� jego dwa rodzaje: C-x Rozszerzenie o znak. Nast�puje po nim jeden znak. M-x Rozszerzenie o nazwane polecenie. Nast�puje po nim pe�na d�uga nazwa polecenia. Polecenia te w og�lno�ci s� u�yteczne, ale s� u�ywane nie tak cz�stojak polecenia, kt�rych ju� si� nauczy�e�. Mia�e� ju� okazje pozna�dwa z nich: C-x C-f s�u娠ce do odwiedzania plik�w oraz C-x C-s do ichzachowywania. Innym przyk�adem mo�e by� polecenie, kt�re ko�czy sesjeEmacsa C-x C-c. (Nie martw si�, ze mo�esz w ten spos�b straci�zmiany, kt�re dokona�e�; C-x C-c oferuje Ci mo�liwo倶 zachowaniaka�dego ze zmodyfikowanych plik�w przed zamkni�ciem Emacsa.)C-z jest poleceniem, kt�re wychodzi z Emacsa *na chwile*, tak by� m�g�wr�ci� do tej samej sesji Emacsa po jakim� czasie.W systemach, w kt�rych jest to mo�liwe, C-z zawiesza proces Emacsa;powoduje to powr�t do pow�oki (ang. shell), ale nie niszczy Emacsa.W najpopularniejszych pow�okach mo�esz wr�ci� do Emacsa za pomoc�polecenia `fg' lub `%emacs'.W systemach, w kt�rych zawieszanie proces�w nie dzia�a, C-z tworzyproces podpow�oki (ang. "subshell"), kt�ry dzia�a pod Emacsem i dajeCi szans� uruchamiania innych program�w i powrotu do Emacsa po ichsko�czeniu; w tych systemach C-z nie wychodzi naprawd� z Emacsa. Wtych wypadkach normalnym poleceniem powrotu do Emacsa jest wyj�cie zpodpow�oki za pomoc� "exit".Polecenia C-x C-c powiniene� u�ywa�, gdy masz si� wylogowa�. Zalecanejest tak�e wychodzenie z Emacsa wystartowanego przez np. programyobs�uguj�ce poczt� elektroniczna lub innego rodzaju narz�dzia,poniewa� mog� one nie wiedzie� jak sobie poradzi� z zawieszeniemEmacsa. Jednak�e w zwyk�ych okoliczno�ciach, je�li nie musiszwylogowywa� si� z systemu, lepiej jest zawiesi� Emacsa za pomoc� C-zni� z niego wyj倶.Istnieje wiele polece� zaczynaj�cych si� od C-x. Oto lista tych,kt�rych si� ju� nauczy�e�: C-x C-f odwied� plik C-x C-s zachowaj plik C-x C-b wy�wietl list� bufor�w C-x C-c wyjd� z Emacsa C-x u cofnijPolece� podawanych za pomoc� nazwy u�ywa si� jeszcze rzadziej lubu�ywa si� tylko w pewnych trybach. Przyk�adem mo�e by� poleceniereplace-string, kt�re globalnie zast�puje jeden �a�cuch innym. Gdynaciskasz M-x, Emacs czeka na ci�g dalszy, wy�wietlaj�c "M-x" na doleekranu. Powiniene� po tym wpisa� nazw� polecenia, w tym wypadku"replace-string". Napisz tylko "repl s<TAB>", a Emacs doko�czy nazw�.Zako�cz wprowadzanie nazwy przez naci�niecie klawisza <Return>.Polecenie replace-string wymaga dw�ch argument�w: �a�cucha, kt�ry mazosta� zast�powany i �a�cucha, kt�ry ma by� wstawiony w miejsce tego�.Obydwa �a�cuchy musza by� zako�czone przyci�ni�ciem <Return>.>> Przesu� kursor do czystej linii, dwie linie poni�ej tej. Naci�nij M-x repl s<Return>zmieni<Return>zmodyfikuje<Return>.Zwr黽 uwag� na to, jak ta linia si� zmieni: zast�pi�e� s�owem"zmodyfikuje" ka�de wyst�pienie s�owa z-m-i-e-n-i poni�ej pocz�tkowejpozycji kursora.* AUTOMATYCZNE ZACHOWYWANIE---------------------------Gdy wprowadzisz zmiany do pliku i ich nie zachowasz, mog� one zosta�stracone, je�li Tw�j komputer przestanie dzia�a�. By uchroni� Ci�przed tym, Emacs okresowo zapisuje specjalny plik z wprowadzonymizmianami. Plik ten ma znak # na pocz�tku i na ko�cu swojej nazwy. Naprzyk�ad, za鞄�my, ze Tw�j plik nazywa si� "hello.c". Odpowiadaj�cymu plik automatycznie zachowywany b�dzie nosi� nazw� "#hello.c#". Gdyzachowujesz plik w zwyk�y spos�b, Emacs kasuje plik automatyczniezachowany.Je�li Tw�j komputer przestanie dzia�a�, mo�esz odzyska� Twoje dane zpliku automatycznie zachowanego przez zwykle odwiedzenie pliku (tego,kt�ry edytowa�e�, a nie pliku automatycznie zachowanego) i napisanieM-x recover file<return>. Gdy Emacs zapyta o potwierdzenie, napiszyes<return> by odzyska� dane, kt�re zosta�y automatycznie zachowane.* OBSZAR ECHA-------------Je�li polecenia dla Emacsa wpisujesz dostatecznie wolno, zostan� onepokazywane w specjalnym obszarze na dole ekranu, zwanym obszarem echa(ang. echo area). Obszar echa zawiera ostatnia dolna linie ekranu.* LINIA STANU-------------Linia, kt�ra znajduje si� bezpo�rednio nad obszarem echa, zwana jest"lini� trybu" (ang. modeline). Pokazuje ona tekst podobny donast�puj�cego:--:** TUTORIAL (Fundamental)--L670--58%----------------Linia ta podaje u�yteczne informacje o stanie Emacsa i tekstu, kt�ryedytujesz. Wiesz ju�, jakie jest znaczenie nazwy pliku: jest to plik,kt�ry odwiedzi�e�. --NN%-- opisuje Twoja bie娠c� pozycje wewn�trztekstu; oznacza to, �e NN procent tekstu znajduje si� ponad g�rnymbrzegiem ekranu. Je�li pocz�tek pliku znajduje si� na pocz�tkuekranu, zamiast liczby --00%-- zobaczysz w tym miejscu --Top--.Podobnie dla ko�ca tekstu pojawi si� tam napis --Bot-- (odang. bottom). Je�li wy�wietlasz tekst na tyle kr�tki, ze mie�ci si� wca�o�ci na ekranie, linia stanu poka�e --All--.Gwiazdki blisko pocz�tku linii trybu oznaczaj�, ze wprowadzi�e� dotekstu jakie� zmiany. Bezpo�rednio po odwiedzeniu lub po zachowaniupliku nie b�dzie w tym miejscu �adnych gwiazdek, a tylko my�lniki.Wewn�trz nawias�w znajdziesz informacje na temat trybu edycji, wkt�rym w�a�nie jest Emacs. Domy�lnym trybem edycji jest trybpodstawowy (ang. fundamental), kt�ry jest trybem (w�a�nie w tej chwiliu�ywanym--) u�ywanym w�a�nie w tej chwili. Jest to przyk�ad "trybug鞄wnego" (ang. major mode).Emacs mo�e dzia�a� w wielu trybach g鞄wnych. Pewne z nich zosta�yzaprojektowane do edycji rozmaitych j�zyk�w i/lub rodzaj�w tekstu,takie jak tryb Lispu, tryb tekstowy, itd. W danej chwili mo�e by�aktywny tylko jeden g鞄wny tryb pracy, i to jego nazwa jestwy�wietlana w linii trybu w miejscu, w kt�rym teraz jest"Fundamental".Ka�dy z g鞄wnych tryb�w edycyjnych mo�e zmieni� zachowanie niekt�rychpolece�. Na przyk�ad, w Emacsie istniej� polecenia s�u娠ce dotworzenia komentarzy w programach. Ka�dy j�zyk programowania na sw�jspos�b okre�la, jak powinien wygl�da� komentarz, tak wiec ka�dy zg鞄wnych tryb�w edycyjnych musi wstawia� komentarze w specyficznyspos�b. Ka�dy tryb edycyjny jest nazw� polecenia, kt�re mo�eszwykona�, by prze咳czy� si� w ten tryb lub wy咳czy� ten tryb.Przyk�adem mo�e by� M-x fundamental-mode, kt�re jest poleceniemprze咳czaj�cym tryb podstawowy.Je�li zamierzasz edytowa� tekst w j�zyku angielskim, taki jak naprzyk�ad oryginalna wersja tego podr�cznika, prawdopodobnie powiniene�u�ywa� trybu tekstowego (ang. text mode).>> Napisz M-x text-mode<Return>.Nie musisz si� martwi�, �adne z polece�, kt�re do tej pory pozna�e�,nie zmienia Emacsa w powa�ny spos�b. Mo�esz jednak zauwa�y�, ze terazM-f i M-b traktuj� apostrofy jako cz蟠ci s鞄w. Poprzednio, w trybiepodstawowym, polecenia te traktowa�y apostrofy jako separatory s鞄w.G鞄wne tryby edycji wprowadzaj� zwykle subtelne zmiany, takie jakopisana powy�ej: wi�kszo倶 polece� robi dalej "to samo", robi tojednak w spos�b troszeczk� inny.By zobaczy� dokumentacj� na temat bie娠cego g鞄wnego trybu edycji,naci�nij C-h m.>> Naci�nij C-u C-v raz lub wi�cej razy tak, by ta linia znalaz�a si� blisko g�ry ekranu.>> Naci�nij C-h m, by zobaczy� jak tryb tekstowy r鷽ni si� od trybu podstawowego. >> Naci�nij q, by usun掩 dokumentacje z ekranu.G鞄wne tryby edycji nazywaj� si� "g鞄wnymi", poniewa� s� tak�epodrz�dne tryby edycji (ang. minor modes). Podrz�dne tryby edycji nies� alternatyw� dla g鞄wnych tryb�w edycji, a jedynie ich niewielk�modyfikacj�. Ka�dy podrz�dny tryb edycji mo�e zosta� w咳czony lubwy咳czony niezale�nie od pozosta�ych podrz�dnych tryb�w edycji orazniezale�nie od g鞄wnego trybu edycji. Mo�esz wiec u�ywa� jednego,kombinacji dowolnych, lub nie u�ywa� �adnego trybu podrz�dnego.Jednym z podrz�dnych tryb�w edycji, kt�ry jest bardzo u�ytecznyszczeg�lnie do edycji tekstu angielskiego, jest tryb automatycznegowype�niania (ang. auto fill mode). Je�li ten tryb jest w咳czony,Emacs lamie linie pomi�dzy s�owami automatycznie, gdy wstawiasz teksti linia robi si� za szeroka.Tryb automatycznego wstawiania w咳cza si� na przyk�ad poprzezwywo�anie polecenia M-x auto-fill-mode<Return>. Je�li ten tryb jestw咳czony to samo polecenie wy咳cza go, i vice versa. M�wimy, zepolecenie to "prze咳cza ten tryb".>> Napisz M-x auto-fill-mode<Return>. Wstawiaj potem lini� pe�n� "asdf " tak d�ugo, a� zobaczysz, �e si� podzieli na dwie linie. Musisz wstawi� spacje pomi�dzy znaki, poniewa� tryb automatycznego wype�niania �amie linie tylko tam, gdzie s� spacje.Margines jest zazwyczaj ustawiony na 70 znak�w, ale mo�esz go zmieni�za pomoc� polecenia C-x f. Powiniene� poda� mu argument liczbowym�wi�cy, w kt�rej kolumnie ma zosta� ustawiony margines.>> Wywo�aj C-x f z argumentem r�wnym 20. (C-u 2 0 C-x f). Napisz potem jaki� tekst i zauwa�, ze Emacs wype�nia linie do d�ugo�ci co najwy�ej 20 znak�w. Ustaw margines z powrotem na 70 znak�w, wywo�uj�c jeszcze raz C-x f.Je�li dokonujesz zmian wewn�trz akapitu, tryb automatycznego wype�niania nie wyr�wna marginesusam z siebie. By wywo�a� poleceniewyr�wnania marginesu, naci�nij M-q (Meta-q), podczas gdy kursor znajduje si� wewn�trz akapitu.>> Przesu� kursor do poprzedniego akapitu i naci�nij M-q.* SZUKANIE----------Emacs potrafi szuka� �a�cuch�w (zwartych ci�g�w znak�w lub s鞄w)zar�wno wstecz jaki i do przodu. Szukanie �a�cucha jest poleceniem,kt�re przesuwa kursor; przesuwa ono kursor do nast�pnego miejsca, wkt�rym dany �a�cuch wyst�puje.Polecenie Emacsa "search" r鷽ni si� od podobnych polece� innychedytor�w w tym sensie, ze jest ono przyrostowe. Znaczy to, zeszukanie odbywa si� w trakcie, gdy Ty wpisujesz kolejne znaki�a�cucha, kt�ry ma zosta� odnaleziony.Poleceniami zapocz�tkowuj�cymi szukanie s�: C-s dla szukania w prz�doraz C-r dla szukania wstecz. POCZEKAJ PROSZ�! Nie pr�buj ich w tejchwili.Gdy naci�niesz C-s zauwa�ysz, ze tekst "I-search" pojawi si� wobszarze echa. Informuje Ci� to, �e Emacs znajduje si� w trybie"incremental search", czekaj�c by� napisa� tekst, kt�ry ma on znale惹.Naci�niecie <Return> ko�czy proces szukania.>> Teraz naci�nij C-s, by rozpocz掩 szukanie. POWOLI, litera po literze, napisz s�owo "kursor", zatrzymuj�c si� po ka�dym znaku i obserwuj�c, gdzie zatrzymuje si� kursor. Gdy naci�niesz drugie "r", b�dzie mo�na powiedzie�, �e szuka�e� s�owa "kursor" jednokrotnie. Naci�nij C-s jeszcze raz, by znale惹 nast�pne wyst�pienie s�owa "kursor". Naci�nij teraz <Delete> cztery razy i zobacz, co si� dzieje z kursorem. Naci�nij <RET>, by sko�czy� szukanie.Widzia�e�, co si� dzia�o? Emacs podczas szukania przyrostowego pr�bujeprzej倶 do miejsca wyst�pienia �a�cucha, kt�ry do tej pory wpisa�e�,pod�wietlaj�c go dla Twojej wygody. By znale惹 nast�pne wyst�pienies�owa "kursor", po prostu naci�nij C-s jeszcze raz. Je�li takiego niema, Emacs zapiszczy i powie Ci, ze szukanie "sko�czy�o si� pora�k�".Naci�niecie C-g tak�e przerywa proces szukania.UWAGA: W niekt�rych systemach naci�niecie C-s zamrozi ekran i niezobaczysz �adnego tekstu z Emacsa. Oznacza to, �e sk�adowa systemuoperacyjnego, zwana kontrol� przep�ywu (ang. "flow control")przechwyci�a C-s i nie pozwoli�a mu dojs� do Emacsa. By odzyska�kontrole nad ekranem, nacisnij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj wrozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podr�cznikuEmacsa.Jesli podczas szukania przyrostowego naci�niesz <Delete> zauwa�ysz, zeostatni znak, kt�ry wcisn嘘es znika i kursor wraca do poprzedniegomiejsca. Na przyk�ad, za鞄�my, ze nacisn嘘es "k" i znalaz�es pierwszewyst�pienie tej litery. Jesli teraz naci�niesz "u", kursor przesuniesi� do pierwszego wyst�pienia "ku". Teraz nacisnij <Delete>. Skasujeto "u" z �a�cucha, kt�rego poszukujesz, a kursor wr�ci do pierwszegowyst�pienia "k".Je�li podczas szukania nacisniesz jaki� klawisz razem z META lub CTRL(z nielicznymi wyj�tkami --- znakami, kt�re maj� specjalne znaczeniepodczas szukania, takimi jak C-s i C-r) szukanie zostanie przerwane.C-s rozpoczyna proces szukania, kt�ry poszukuje �a�cucha, kt�ryznajduje si� ZA bie娠c� pozycja kursora. Je�li chcesz szuka� czego�wcze�niej w tek�cie, naci�nij C-r. Wszystko, co powiedzieli�my o C-sstosuje si� do C-r, oczywi�cie ze zmian� kierunku szukania na wstecz.* WIELE OKIEN-------------Jedn� z przyjemnych cech Emacsa jest mo�liwo倶 wy�wietlania wi�cej ni�jednego okna na raz.>> Przesu� kursor do tej linii i naci�nij C-u 0 C-l.>> Naci�nij teraz C-x 2, co podzieli ekran na dwa okna. Obydwa okna wy�wietlaj� ten podr�cznik. Kursor pozostaje w g�rnym oknie.>> Naci�nij C-M-v by przewin掩 dolne okno. (Je�li nie masz prawdziwego klawisza Meta, naci�nij ESC C-v.)>> Naci�nij C-x o ("o" jak angielskie "other") by przesun掩 kursor do dolnego okna. U�yj C-v i M-v w dolnym oknie by przewin掩 jego zawarto倶. Polecenia, kt�re masz wykona� czytaj w g�rnym oknie.>> Naci�nij C-x o jeszcze raz tak, by kursor wr�ci� do g�rnego okna. Kursor w g�rnym oknie nie zmieni� po�o�enia.Ka�de okno pami�ta po�o�enie swojego w�asnego kursora, lecz tylkojedno okno w danej chwili wy�wietla kursor. Wszystkie poleceniaedycyjne stosuj� si� do okna, w kt�rym jest kursor. To okno nazywanejest "wybranym oknem".Polecenie C-M-v jest bardzo u�yteczne gdy edytujesz tekst w jednymoknie, a drugiego u�ywasz tylko jako punkt odniesienia. Dzi�ki temukursor mo�e zawsze znajdowa� si� w oknie, zawarto倶 kt�rego edytujesz,a Ty mo�esz przesuwa� drugie okno za pomoc� C-M-v.C-M-v to przyk�ad znaku, kt�ry uzyskuje si� za pomoc� CONTROL-META.Je�li masz prawdziwy klawisz META, C-M-v mo�esz uzyska� przytrzymuj�cjednocze�nie CTRL oraz META i naciskaj�c v. Nie jest wa�ne, cozosta�o naci�niete wcze�niej, CTRL czy META, poniewa� obydwa teklawisze dzia�aj� jako modyfikatory znaczenia klawiszy, kt�renaciskasz.Je�li nie masz klawisza META i u�ywasz w jego zast�pstwie ESC,kolejno倶 naciskania klawiszy jest znacz�ca: musisz najpierw nacisn掩i pu�ci� ESC, po czym nacisn掩 CTRL-v; CTRL-ESC v nie b�dzie dzia�a�.Dzieje si� tak dlatego, ze ESC jest znakiem, a nie modyfikatorem.>> Naci�nij C-x 1 (w g�rnym oknie), by pozby� si� dolnego okna.(Je�li nacisn嘘by� C-x 1 w dolnym oknie, to znik�oby g�rne. Mo�eszsobie t�umaczy� to polecenie jako "zatrzymaj tylko jedno okno --- to wkt�rym w�a�nie jestem".)Nie musisz wy�wietla� tego samego bufora w obydwu oknach. Je�liu�yjesz C-x C-f by wy�wietli� plik w jednym z okien, zawarto倶drugiego nie zmieni si�. W ka�dym oknie mo�esz wy�wietla� r鷽ne plikiniezale�nie.Oto inny spos�b u�ywania dw�ch okien do wy�wietlania dw�ch r鷽nychrzeczy:>> Naci�nij C-x 4 C-f i nazw� jednego z Twoich plik�w. Zako�cz wprowadzanie klawiszem <Return>. Podany plik pojawi si� w dolnym oknie razem z kursorem, kt�ry tam przeskakuje.>> Naci�nij C-x o, by wr�ci� do g�rnego okna, oraz C-x 1 by usun掩 dolne okno.* REKURSYWNE POZIOMY EDYCJI---------------------------Czasami mo�esz znale惹 si� w czym�, co nazywa si� "rekursywnympoziomem edycji". Mo�esz to rozpozna� po nawiasach kwadratowych wlinii trybu, obejmuj�cych nawiasy okr�g�e zawieraj�ce nazw� g鞄wnegotrybu edycji. Na przyk�ad, m�g�by� widzie� [(Fundamental)] zamiast(Fundamental).By wyj倶 z rekursywnego poziomu edycji naci�nij ESC ESC ESC. Jest toog�lnego przeznaczenia "wychodzimy". Mo�esz go u�y� tak�e by pozby�si� nadmiaru okien lub wyj倶 z minibufora.>> Naci�nij M-x by wej倶 do minibufora; naci�nij potem ESC ESC ESC, by z niego wyj倶.Nie mo�esz u�y� C-g, by wyj倶 z rekursywnego poziomu edycji. Dziejesi� tak dlatego, ze C-g jest u�ywane do anulowania polece� iargument�w WEWN�TRZ rekursywnego poziomu edycji.SZUKANIE DODATKOWEJ POMOCY--------------------------W tym podr�czniku spr�bowali�my dostarczy� tylko tyle informacji, ilejest niezb�dne, by� m�g� zacz掩 u�ywa� Emacsa. Emacs jest istn�kopalni� najr鷽niejszych rzeczy, kt�rych nie spos�b tutaj opisa�.Zapewne b�dziesz chcia� dowiedzie� si� wi�cej o Emacsie, poniewa�posiada on wiele po娠danych cech, o kt�rych na razie nic nie wiesz.Jest w nim zaszyte mn�stwo wewn�trznej dokumentacji, kt�ra mo�e by�osi�gni�ta za pomoc� Control-h, kt�re okre�lamy mianem "znaku pomocy"z powodu spe�nianej przez niego roli.By uzyska� pomoc, naci�nij C-h a potem znak, kt�ry okre�la jakiegotypu pomocy oczekujesz. Je�li poczujesz si� NAPRAWD� zagubiony,napisz C-h ? i Emacs spr�buje powiedzie� Ci, jakiego typu pomocy mo�eCi dostarczy�. Je�li naci�niesz C-h a potem zadecydujesz, �e pomocnie jest Ci jednak potrzebna, po prostu wci�nij C-g by anulowa� C-h.Najprostsz� pomoc mo�esz uzyska� naciskaj�c C-h c. Naci�nij C-h apotem c, po czym kombinacje klawiszy polecenia, i Emacs wy�wietlibardzo kr�tki opis polecenia.>> Naci�nij C-h c Control-p. Powinno to przywo�a� komunikat, o tre�ci podobnej do C-p runs the command previous-lineW ten spos�b mo�esz uzyska� "nazw� funkcji". Przydaje si� to podczaspisania kodu w Lispie, kt�ry rozszerza Emacsa; wystarcza to tak�e doprzypomnienia Ci, co dane polecenie robi, je�li widzia�e� je ju�wcze�niej, ale nie zapami�ta�e� go.Polecenia wywo�ywane za pomoc� wieloznakowej kombinacji klawiszy, naprzyk�ad C-x C-s oraz (je�li nie masz klawisza META lub EDIT) <ESC>v,s� tak�e dopuszczalne po C-h c.By uzyska� wi�cej informacji na temat polecenia, naci�nij C-h kzamiast C-h c.>> Naci�nij C-h k Control-p.To polecenie wy�wietla dokumentacj� na temat danej funkcji oraz jejnazw� w oknie Emacsa. Gdy sko�czysz �ledzi� wynik tego polecenianaci�nij C-x 1, by pozby� si� tekstu pomocy. Nie musisz tego robi� odrazu. Mo�esz wykona� pewne operacje w oparciu o tekst pomocy zanimnaci�niesz C-x 1.Oto kilka innych u�ytecznych wariant�w C-h: C-h f Opisz funkcje o podanej nazwie.>> Napisz C-h f previous-line<Return>. Wypisze to na ekranie ca咳 informacje, jak� Emacs ma na temat funkcji, kt�ra implementuje polecenie C-p.Podobnie komenda C-h v pokazuje na ekranie dokumentacj� zmiennych, kt�rychwartosci mozesz zmieni�, aby dostosowa� Emacsa do swoichpreferencji. Wpisz nazw� zmiennej, gdy Emacs o ni� poprosi. C-h a Apropos. Wpisz s�owo kluczowe, a Emacs wypisze list� wszystkich polece�, kt�rych nazwa zawiera to s�owo. Polecenia te mog� zosta� wywo�ane za pomoc� Meta-x. Dla niekt�rych polece� Apropos wypisze jedno- lub dwuznakowe sekwencje, kt�re wywo�uj� dane polecenie.>> Napisz C-h a file<Return>. Zobaczysz list� wszystkich polece�, dost�pnych za pomoc� M-x, kt�re maja s�owo "file" w swojej nazwie. Zauwa�ysz tam tak�e polecenia takie, jak C-x C-f oraz C-x C-w, umieszczone obok nazw polece� "find-file" i "write-file".>> Napisz C-M-v, aby przewin掩 okno pomocy. Zr�b to kilka razy.>> Napisz C-x 1, aby usun掩 okno pomocy. C-h i Czytanie elektronicznych podr�cznik�w (w formacie Info). To polecenie prze咳czy ci� do specjalnego bufora o nazwie *info*, gdzie bedziesz m�g� przeczyta� podr�czniki dotycz�ce pakiet�w zainstalowanych w twoim systemie. Napisz m emacs <Return>, aby zapozna� si� z podr�cznikiem Emacsa. Je�eli nigdy wczesniej nie u�ywa�es Info, napisz ? a Emacs przedstawi ci mo�liwo�ci tego trybu. Po tym, jak zapoznasz si� z tym kr�tkim podr�cznikiem w dalszej pracy podstawow� dokumentacj� stanowi� b�dzie w�a�nie Emacs Info.PODSUMOWANIE------------Pami�taj, �e by wyj倶 z Emacsa na sta�e, u�ywaj C-x C-c. By wyj倶 dopow�oki na chwil� tak, by� m�g� wr�ci�, u�yj C-z. (To nie dzia�a podX-Windows, poniewa� tam nie ma prawdziwego konceptu przej�cia nachwile do pow�oki. Zamiast tego C-z ikonizuje okno Emacsa.)Ten podr�cznik by� pisany tak, by wszyscy nowi u�ytkownicy mogli gozrozumie�. Je�li co� pozostawi� niejasnym, nie sied� cicho i nieobwiniaj siebie, tylko daj nam zna�!KOPIOWANIE----------Niniejszy podr�cznik jest potomkiem w d�ugiej linii podr�cznik�wEmacsa, kt�ra rozpoczyna si� od tego, kt�ry zosta� napisany przezStuarta Cracrafta dla oryginalnego Emacsa. Zosta� on zmodyfikowany wewrze�niu 1994 przez Bena Winga, kt�ry zaktualizowa� go, je�li chodzi oX-Windows.T�umaczenia na j�zyk polski dokona� Remek Trzaska z pomoc� RyszardaKubiaka. Jesli polskie znaki nie byly poprawnie wyswietlane w tymbuforze, oznacza to, ze nie masz zainstalowanych polskich fontow. Pomoc w tym zakresie mozesz znalezc pod adresem: <URL:http://www.agh.edu.pl/ogonki>T�umaczenie to zosta�o uaktualnione dla wersji GNU Emacs 21przez Beat� Wierzcho�owsk� <beataw@orient.uw.edu.pl> z pomoc�Janusza S. Bienia <jsbien@mail.uw.edu.pl>Ta wersja podr�cznika, podobnie jak GNU Emacs, jest zastrze�ona, apozwolenie na kopiowanie udzielone jest pod nast�puj�cymi warunkami:Copyright (c) 1985, 1994, 2001 Free Software Foundation Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies of this document as received, in any medium, provided that the copyright notice and permission notice are preserved, and that the distributor grants the recipient permission for further redistribution as permitted by this notice. Permission is granted to distribute modified versions of this document, or of portions of it, under the above conditions, provided also that they carry prominent notices stating who last altered them.Warunki kopiowania samego Emacsa s� w pewnym stopniu inne, aczkolwiekzachowuj� te sama idee. Prosz�, przeczytaj plik COPYING, po czymrozdaj swoim znajomym kopie Emacsa. Pom鷽 zwalczy� przeszkody wrozpowszechnianiu oprogramowania przez tworzenie i dzielenie si�oprogramowaniem.;;; Local Variables:;;; mode: fundamental;;; coding: latin-2;;; End: