Lernilo pri Emacs. Vidu finon por kondi�oj pri kopii.Mallonga lernilo pri Emakso (Emacs). -- La uzokondi�ojn vd �e la fino.Emaksaj ordonoj �enerale uzas a� la STIR-klavon (ofte markitan "Ctrl"a� "CTL"), a� la META-klavon (ofte markitan "EDIT" a� "Alt"). Prefereol plene skribi tion �iufoje, ni uzos la sekvajn mallongigojn: C-<signo> signifas "premante la STIR-klavon tajpu la signon <signo>". Do, C-f estus: premtenu la STIR-klavon kaj tajpu f. M-<signo> signifas "premante la META-klavon (a� EDIT- a� Alt-klavon) tajpu <signo>n. Se vi havas nek META- nek EDIT- nek Alt-klavon, anstata�e premu kaj malpremu la Esc-klavon kaj poste tajpu <signo>n. Ni skribas <ESC> por la Esc-klavo.GRAVA NOTO: por fini la Emaksan seancon, tajpu C-x C-c. (Du signoj.)En �i tiu lernilo, la signoj ">>" �e la maldekstra mar�eno rekomendasal vi tuj provi uzi ordonon. Ekzemple:<<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>>[Mezo de pa�o malplenas pro instruaj kialoj. La teksto pluas sube.]>> Nun tajpu C-v (Vidu sekvantan ekranplenon) por vidigi la sekvan ekranplenon. (Procedu: tenante premita la STIR-klavon tajpu v). De nun, ripetu �i tion �iun fojon kiam vi finlegos la ekranon.Notu ke estas dulinia komuna�o inter la tujsekvaj ekranplenoj; tiodonas kontinuecon por faciligi la legadon.Anta� �io vi bezonas scii kiel movi�i de loko al loko en la teksto.Vi jam povas movi�i je unu ekrano anta�en per C-v. Por movi�imalanta�en je unu ekrano, tajpu M-v (premu la META-klavon kaj tajpu v,a� tajpu <ESC>c se vi ne havas META-, EDIT- a� Alt-klavon).>> Provu tajpi M-v kaj sekve C-v kelkfoje.* RESUMO--------La sekvaj ordonoj servas por foliumi ekranplenojn: C-v Movi�u anta�en je unu ekranpleno M-v Movi�u malanta�en je unu ekranpleno C-l Vi�u la ekranon kaj reeligu la tutan tekston, aran�ante �in �irka� la kursoro lokita centre de la ekrano. (Tiu estas C-L, la stira lo; ne C-1, la stira unu.)>> Trovu la kursoron, kaj notu �ian kuntekston. Tajpu C-l. Retrovu la kursoron kaj notu ke �i restas en la sama kunteksto.* BAZAJ RIMEDOJ POR REGI KURSORON---------------------------------Foliumi per ekranplenoj estas utila afero, sed kiel oni movi�u alpreciza loko en la teksto sur la ekrano?Estas kelkaj metodoj por fari tion. Oni povas uzi la sagoklavojn, sedpli produktive estas teni la manojn en la normala pozicio kaj uzi laordonojn C-p, C-b, C-f, kaj C-n. �iu de tiuj ordonoj movas lakursoron je unu vertikalo a� horizontalo en la koncerna direkto sur laekrano. �i tiu tabelo montras tiujn kvar ordonojn kaj kien ili movasla kursoron: Al la anta�a linio, C-p (angle: Previous line) : : Anta�en, C-b .... Nuna loko de la kursoro .... Sekven, C-f (ang. Backward) : (ang. Forward) : Al la sekva linio, C-n (angle: Next line)>> Movu la kursoron al la centra linio de la diagramo per C-n a� C-p. Tajpu C-l por vidi la tutan diagramon vertikale centrigita sur la ekrano.La literoj estas elektitaj la� la koncernaj anglaj vortoj: P el"previous", N el "next", B el "backward" kaj F el "forward". Tiujestas la bazaj ordonoj por movi la kursoron, kaj vi uzos ilin �iam, doutilas al vi lerni ilin nune.>> Uzu C-n kelkfoje por mallevi la kursoron al �i tiu linio.>> Uzu C-f por avanci en la linion kaj sekve C-p por movi supren. Atentu kion C-p faras kiam la kursoro estas meze de la linio.�iu teksta linio fini�as per novlinia signo, kiu disigas �in disde lasekva linio. La lasta linio en via dosiero devus havi novlinion �e lafino (sed Emacs ne postulas �in).>> Provu uzi C-b �e linikomenco. �i devas movi al la fino de la anta�a linio. Tio okazas �ar �i movas reen trans la novlinian signon.C-f povas movi trans novlinion analogie kiel C-b>> Uzu C-b por vidi kie estas la kursoro. Poste uzu C-f kelkfoje por reveni �e la linifinon. Poste faru unu C-f pli por transiri en la sekvantan linion.Kiam vi pasas trans la supron a� malsupron de la ekrano, la tekstotransranda �ovi�as sur la ekranon. Tio estas nomata "rulumado". �iebligas movi la kursoron al specifita loko en la teksto sen perdi �in(la kursoron) de sur la ekrano.>> Provu uzi C-n por movi la kursoron de sur la malsupro de la ekrano, kaj vidu kio okazas.Se movado per signoj estas tro malrapida, movi�u per vortoj. M-f(Meta-f) movas je unu vorto posten kaj M-b movas je unu vorto reen.>> Tajpu kelkfoje M-f kaj M-b.Kiam vi estas meze de vorto, M-f movas al la fino de la vorto. Kiamvi estas en intervorta spaco, M-f movas al la fino de la sekva vorto.M-b faras analogie en la mala direkto.>> Tajpu M-f kaj M-b kelkfoje, intermiksante kun C-f kaj C-b, por vidi la efikon de M-f kaj M-b el diversaj lokoj ene kaj inter vortoj.Rimarku la analogion inter C-f kaj C-b unuflanke, kaj M-f kaj M-baliflanke. Tre ofte Meta-signoj servas por funkcioj rilataj al unuojdifinitaj lingve (vortoj, frazoj, alineoj), dum la stiraj C-signojfunkcias sur elementaj unuoj sendependaj de la enhavo (signopozicioj,linioj, ktp.).Tiu analogio validas anka� por linioj kaj frazoj: C-a kaj C-e movas alla komenco a� fino de linio, kaj M-a kaj M-e movas al la komenco a�fino de frazo.>> Provu kelkajn C-a, poste kelkajn C-e. Provu kelkajn M-a, poste kelkajn M-e.Observu kiel ripetaj C-a faras nenion pli ol unufoje, dum ripetaj M-aplu movas je unu frazo pluen. Kvankam la analogio ne estas plena, �iuordono kondutas nature.La loko de la kursoro en la teksto estas nomata "punkto" (angle"point"). Alidire, la kursoro montras sur la ekrano kie "punkto"estas en la teksto.Jen resumo de simplaj ordono por movi la kursoron, inklude la ordonojnpor movi�i per vortoj kaj frazoj: C-f Movi�u sekven je unu signopozicio C-b Movi�u reen je unu signopozicio M-f Movi�u sekven je unu vorto M-b Movi�u anta�en je unu vorto C-n Movi�u en la malsuran linion C-p Movi�u en la suran linion C-a Movi�u al la linikomenco C-e Movi�u al la linifino M-a Movi�u al la komenco de la frazo M-e Movi�u al la fino de la frazo>> Provu �iujn �i ordonojn, nun po kelkfoje por praktiki. Ili estas la plej ofte uzataj ordonoj.Du aliaj kursormovaj ordonoj estas M-< (Meta Malpli-ol), kiu movas alla komenco de la tuta teksto, kaj M-> (Meta Pli-ol), kiu movas al lafino de la tuta teksto.�e la plejmulto de terminaloj, la "<" estas super la komo, do vi devasuzi la majuskligan klavon por tajpi �in. �e tiuj terminaloj vi anka�devas uzi la majuskligan klavon por tajpi M-<; sen la majuskliga klavorezultus "M-," (Meta-komo).>> Provu tajpi M-< nune, por movi�i al la komenco de la lernilo. Poste uzu C-v multfoje por reveni �i tien.>> Provu tajpi M-> nune, por movi�i al la fino de la lernilo. Poste uzu M-v multfoje por reveni �i tien.Vi anka� povas movi la kursoron per la sagoklavoj, se via terminalohavas ilin. Ni tamen rekomendas ke vi lernu C-b, C-f, C-n kaj C-p protri kialoj. Unue, ili funkcias �e �ia terminalo. Due, kiam vikutimi�os al Emakso, vi trovos ke tajpi tiujn stirsignojn estas plirapida ol tajpi la sagoklavojn (�ar vi ne devas formovi viajn manojnde la normala tajpada pozicio). Trie, kiam vi kutimi�os uzi tiujnstirajn ordonojn, vi facile lernos uzi anka� aliajn kursormovajnordonojn.La plejparto da Emaksaj ordonoj akceptas nombran argumenton; por laplejparto da ordonoj, �i funkcias kiel ripetilo. Por indiki al ordonola nombron de ripetoj, tajpu C-u kaj sekve la ciferojn anta� ol tajpila ordonon. Se vi havas META-klavon (a� EDIT-, a� Alt-klavon), eblasanka� alia metodo por doni nombran argumenton: tajpu la ciferojnpremtenante la META-klavon. Ni rekomendas lerni la metodon de C-u �ar�i funkcias �e �ia terminalo. La nombra argumento anka� estas nomata"prefiksa argumento", �ar la argumenton oni tajpas anta� la koncernaordono.Ekzemple, C-u 8 C-f movas vin al la oka signo sekvanta.>> Uzu C-n a� C-p kun nombra argumento por movi la kursoron en apudan linion per sola ordono.La plejparto da ordonoj uzas la nombran argumenton kiel ripetilon, sediuj ordonoj �in uzas alicele. Kelkaj ordonoj (tamen neniu el lalernitaj) uzas �in kiel indikilon -- la ekzisto de prefiksa argumento,sendepende de �ia valoro, igas la ordonon agi alimaniere.C-v kaj M-v estas alispeca escepto. Kiam vi donas al ili argumenton,ili rulumas la ekranon supren a� suben je tiom da linioj, anstata� jeekranplenoj. Ekzemple, C-u 8 C-v rulumas la ekranon je 8 linioj.>> Tajpu C-u 8 C-v nun.�i tio devis rulumi la ekranon je 8 linioj supren. Se vi dezirasretrorulumi �in suben, vi povas doni argumenton al M-v.Se vi uzas Emakson sub grafika fenestrosistemo, ekz-e X11 a�MS-Windows, �i devas havi altan ortograman regionon nomatan rulumskalo�e la (mal)dekstra flanko de la Emaksa fenestro. Vi povas rulumi latekston klakante per la muso en la rulumskalo.>> Provu premi la mezan butonon (de la muso) �e la supro de la emfazata regiono interne de la rulumskalo. Tio devus rulumi la tekston �is pozicio determinita per tio, kiom alte a� malalte vi alklakis.>> Provu movi la muson supren kaj suben, tenante premita la mezan musbutonon. Vi vidos ke la teksto rulumas supren kaj suben la� tio, kiel vi movas la muson.* SE EMAKSO SVENIS------------------Se Emakso �esis respondi al viaj ordonoj, vi povas sendan�ere �inmalbloki tajpante C-g. Vi povas uzi C-g por haltigi ordonon kiuplenumi�as tro longe.Vi anka� povas uzi C-g por forigi nombran argumenton a� la komencon deordono kiun vi ne deziras fini.>> Tajpu C-u 100 por fari nombran argumenton 100, sekve tajpu C-g. Nun tajpu C-f. �i devas movi je nur unu signo, �ar vi forigis la argumenton per C-g.Se vi erare tajpis <ESC> (la eskapklavon), vi povas vin malembarasi de�i per C-g.* MAL�ALTITAJ ORDONOJ---------------------Iuj Emaksaj ordonoj estas mal�altitaj por ke komencantoj ne uzu ilinakcidente.Se vi tajpas iun el la mal�altitaj ordonoj, Emakso eligas mesa�onindikantan la tajpitan ordonon, kaj demandas �u vere vi volas uzi �in.Se vi intencas uzi la ordonon, tajpu spaceton responde al la demando.Normale, se vi ne deziras plenumi la mal�altitan ordonon, respondu per"n".>> Tajpu C-x C-l (kiu estas mal�altita ordono), kaj tajpu "n" responde al la demando.* FENESTROJ-----------En Emakso vi povas havi plurajn fenestrojn montrantajn sian proprantekston. Ni klarigos poste kiel uzi plurajn fenestrojn. Sed nun niklarigu kiel forigi nebezonatajn fenestrojn kaj reveni al la simplaunufenestra redaktado. Tio estas facila: C-x 1 Unu fenestro (t.e., forigu �iujn aliajn fenestrojn)Tio estas STIR-x kaj poste la cifero 1. "C-x 1" pligrandigas lafenestron enhavantan la kursoron, tiel ke �i okupu la tutan ekranon.�i malaperigas �iujn aliajn fenestrojn.>> Movu la kursoron en �i tiun linion kaj tajpu C-u 0 C-l.>> Tajpu C-h k C-f. Vidu kiel �i tiu fenestro malkreskas, dum nova fenestro aperas por montri instrukcion pri la C-f ordono.>> Tajpu C-x 1 kaj vidu la instrukcian fenestron malaperi.Tiu ordono malsimilas la aliajn ordonojn kiujn vi lernis anta�e �ar �ikonsistas el du signoj. �in komencas la signo STIR-x. Ekzistas tutaserio da ordonoj kiuj komenci�as per STIR-x; multaj el ili koncernasfenestrojn, dosierojn, bufrojn, kaj rilatajn aferojn. Tiuj ordonojestas du, tri a� kvar signojn longaj.* EN�OVO KAJ FORVI�O--------------------Se vi deziras en�ovi tekston, simple �in tajpu. Signojn kiujn onipovas vidi, ekzemple A, 7, *, ktp, Emakso traktas kiel tekston kajenmetas tuj. Tajpu <Return> (la enigan klavon) por enigi linifinilon.Por forvi�i la �us tajpitan signon tajpu <Retrovi�u>. <Retrovi�u>estas tiu klavo de la klavaro, kiun oni anka� ekster Emakso normaleuzas por forigi la �us tajpitan signon. Kutime �i estas granda klavounu a� du vicojn super Return-klavo, kaj eble estas markita per"Delete", "Del" a� "Backspace".Se tiu klavo estas markita per "Backspace" (retropa�o), tiam �uste �inoni uzu por <Retrovi�u>. Se krome estas alia klavo, markita <Delete>,�i ne estas <Retrovi�u>.�enerale, <Retrovi�u> estas tiu klavo kiu forvi�as la signon tuj anta�la nuna kursorloko.>> Faru �i tion nun -- tajpu kelkajn signojn, poste forvi�u ilin tajpante kelkajn <Retrovi�u>. Ne timu difekti �i tiun dosieron; vi ne �an�os la originalan lernilon. �i tio estas nur ties labora kopio por vi.Kiam linio da teksto i�as pli longa ol la ekrana linio, la tekstalinio transiras sur la sekvan ekranan linion. Retroklino ("\") -- a�,en grafika fenestrosistemo, kurba sageto -- en la dekstra mar�enoindikas tian transiron.>> Enigu tekston �is �i atingos la dekstran mar�enon, kaj plu enigu. Vi vidos transiron en la sekvan linion.>> Ripete <Retrovi�u> por remallongigi la tekstan linion �is la longo de unu ekrana linio denove. La transiro malaperas.Vi povas forvi�i linifinan signon tiel same kiel iun ajn signon.Forvi�o de linifinilo inter du linioj kunigas ilin en unu linion. Sela rezulta kunigita linio estas pli longa ol la ekrana lar�o, �iaperos kun transiro.>> Movu la kursoron al la komenco de linio kaj tajpu <Retrovi�u>. La linio kuni�os kun la �usa linio.>> Tajpu <Return> por reenigi la linifinilon kiun vi �us forvi�is.Memoru ke vi povas doni ripetilon al plejparto da Emaksaj ordonoj; tiokoncernas anka� tekstajn signojn. Ripetilo �e teksta signo enigas �inplurfoje.>> Provu tion nun -- tajpu "C-u 8 *" por enigi "********".Vi lernis la plej fundamentan metodon por tajpi en Emakso kaj porkorekti erarojn. Vi povas forvi�i per vortoj a� per linioj. Jenresumo de forvi�aj ordonoj: <Retrovi�u> forvi�u la signon �us anta� la kursoro C-d forvi�u la signon tuj post la kursoro M-<Retrovi�u> for�etu la vorton �us anta� la kursoro M-d for�etu la vorton tuj post la kursoro C-k for�etu de la kursorloko �is la linifino M-k for�etu de la kursorloko �is la frazfinoRimarku ke <Retrovi�u> kaj C-d rilate al M-<Retrovi�u> kaj M-d etendasla analogion komencitan de C-f kaj M-f (nu, <Retrovi�u> ne vere estasstirsigno, sed ni ne estu tro pedantaj). C-k kaj M-k iom similas alC-e kaj M-e, sed rilate al linioj anstata� frazoj.Vi anka� povas for�eti iun ajn parton de la bufro per unu senvariametodo. Movi�u al unu ekstrema�o de tiu parto, kaj tajpu "C-@" (a�"C-SPC", "SPC" simbolas spaceton). Movi�u al la alia ekstrema�o, kajtajpu C-w. Tio for�etas la tutan tekston inter la du lokoj.>> Movu la kursoron al la V �e la komenco de la anta�a alineo.>> Tajpu C-SPC. Emakso devas montri mesa�on: "Mark set" ("Markite") �e la fundo de la ekrano.>> Movu la kursoron al la o en "ekstrema�o", en la dua linio de la alineo.>> Tajpu C-w. Tio for�etos la tekston komenci�antan �e la V, kaj fini�antan �us anta� la o.La diferenco inter "for�ETI" kaj "forVI�I" ion konsistas en tio, ke vipovas re-en�ovi "for�etitajn" a�ojn, sed ne "forvi�itajn" a�ojn.Re-en�ovo de for�etita teksto nomi�as "en�eto" (angle "yanking").�enerale, la ordonoj por forigi multe da teksto �in "for�etas" (do,ili anka� ebligas �in "en�eti"); male, la ordonoj por forvi�i nur unusignon, a� nur blankajn liniojn kaj spacetojn, ne konservas laforigitan tekston (kaj oni ne povas �in en�eti).>> Movu la kursoron al la komenco de nemalplena linio. Poste tajpu C-k por for�eti la tekston de tiu linio.>> Tajpu C-k duafoje. Vi vidos ke �i for�etas la linifinilon sekvantan tiun linion.Rimarku ke unuopa C-k for�etas la enhavon de la linio, kaj dua C-kfor�etas la linion mem kaj igas la postajn liniojn �ovi�i supren. C-ktraktas nombran argumenton speciale: �i for�etas tiom da linioj KAJilian enhava�on. �i tio ne estas simpla ripetado. C-u 2 C-k for�etasdu liniojn kaj iliajn linifinojn; tajpi C-k dufoje ne farus tion.Reenigi for�etitan tekston nomi�as "en�etado". Vi povas en�eti lafor�etitan tekston a� en la saman lokon de kie �i estis for�etita, a�en alian lokon de la redaktata teksto, a� e� en alian dosieron. Vipovas en�eti la tekston kelkfoje por fari plurajn kopiojn de �i.Por repreni la laste for�etitan tekston kaj enigi �in tien kie lakursoro nune estas, tajpu "C-y" (de la angla vorto "yank").>> Provu �in: tajpu C-y por en�eti la tekston.Atentu ke se vi tujsekve faras plurajn C-k, �iuj for�etata�ojkonservi�as kune, por ke oni povu en�eti �iujn �i liniojn per unu C-y.>> Faru �i tion nun, tajpu C-k kelkfoje.Nun, por repreni tiun for�etitan tekston:>> Tajpu C-y. Poste movu la kursoron je kelkaj linioj suben kaj tajpu C-y denove. Nun vi scias kiel kopii iom da teksto.Kion fari se vi, havante iom da teksto en�etota, for�etas ion alian?C-y en�etus la pli �usan for�eta�on. Sed la anta�a teksto ne estasperdita. Vi povas re-en�eti �in per la ordono M-y. Farinte C-y poren�eti la plej �usan for�eta�on, tajpu M-y por anstata�igi laen�etitan tekston per pli frua for�eta�o. Tajpadu M-y denove, kaj unupost la alia en�eti�os pli fruaj for�eta�oj. Trovinte la ser�atanpecon, vi ne bezonas fari ion por konservi �in. Simple da�rigu vianredaktadon, kaj lasu la en�etitan tekston tie kie �i estas.Se vi uzos M-y sufi�e da fojoj, vi revenos al la komenca loko (la plej�usa for�eta�o).>> For�etu linion, movi�u ien, for�etu alian linion. Poste uzu C-y por en�eti reen la duan for�etitan linion. Poste uzu M-y kaj la unua for�etita linio anstata�igos �in. Uzu M-y plue kaj rigardu kion vi akiras. Da�rigu �is la reapero de la dua for�etita linio, kaj poste de kelkaj pli. Se vi deziras, vi povas doni al M-y pozitivajn kaj negativajn argumentojn.* MALFARADO-----------Se vi �an�is la tekston, kaj sekve decidas ke tio estis eraro, vipovas malfari la �an�on per la "malfaru"-ordono, C-x u (de la angla"undo").Normale, C-x u malfaras la �an�ojn faritajn per unu ordono; se vitujsekve ripetas la ordonon C-x u kelkfoje, �iu ripeto malfaras unuplian ordonon.Sed estas du esceptoj: ordonoj kiuj ne �an�as la tekston ne estasatentataj (tiuj inkludas kursormovajn kaj rulumadajn ordonojn), kajmemenigaj signoj kutime ari�as en grupojn po �is 20. (Tio malpliigasla tajpadojn de C-x u necesajn por malfari tekstenigon.)>> For�etu �i-linion per C-k, sekve tajpu C-x u kaj �i devas reaperi.C-_ estas alternativa malfara ordono; �i funkcias same kiel C-x u, sed�i estas pli facila por plurfoja tajpado sinsekva. La malavanta�o deC-_ estas ke iuj klavaroj malhavas evidentan metodon por tajpi �in.Tial ni provizas anka� C-x u. �e iu klavaroj vi povas ricevi C-_tajpante / dum vi premtenas STIR-klavon.Nombra argumento �e C-_ a� C-x u agas kiel ripetilo.Vi povas malfari forvi�on de teksto egale bone kiel vi povas malfarifor�eton de teksto. La diferenco inter forvi�o kaj for�eto koncernasla eblon en�eti per C-y; �i ne ekzistas por malfaro.* DOSIEROJ-----------Por persistigi la redaktatan tekston, necesas meti �in en dosieron.Alie, �i pereos kiam via Emaksa procezo fini�os. Por meti viantekston en dosieron, necesas "trovi" la dosieron anta� ol enigi latekston. (Tio anka� estas nomata "viziti" la dosieron; angle "find,visit a file".)Trovi dosieron signifas ke vi igas la enhavon de la dosiero atingeblaper Emakso. Plurrilate, �i estas kvaza� vi redaktus la dosieron mem.Tamen, la �an�oj kiujn vi faras per Emakso ne persisti�as �is kiam vi"konservos" (angle "save") la dosieron. Vi povas konservi la dosieronpor ne lasi duon�an�itan dosieron �e la sistemo kiam vi ne dezirastion. E� kiam vi konservas, Emakso lasas la originalan dosieron sub�an�ita nomo por la eventualo ke vi poste decidos ke viaj �an�oj estiseraraj.Se vi rigardos apud la fundon de la ekrano vi vidos linion kiunkomencas kaj finas strekoj; komence "--:-- TUTORIAL.eo" a� io simila.Tiu parto de la ekrano normale montras la nomon de la vizitatadosiero. �uste nun, vi vizitas dosieron nomatan "TUTORIAL.eo" kiuestas via propra kopio de la Emaksa lernilo. Kiam vi trovas dosieronper Emakso, la nomo de tiu dosiero aperas �e tiu sama loko.Unu aparta�o de la dosiertrova ordono estas, ke vi devas indiki kiundosiernomon vi deziras. Ni diras ke la ordono "legas argumenton de laterminalo" (�i-okaze la argumento estas la dosiernomo). Post kiam vitajpis la ordonon C-x C-f Trovu dosieronEmakso petas ke vi tajpu la dosiernomon. La dosiernomo kiun vi tajpasaperas sur la plej malsupra linio de la ekrano. Tiu linio estasnomata "la bufreto" (angle "minibuffer") kiam �i estas uzata por tiaspeco de enigado. Vi povas uzi ordinarajn Emaksajn redaktajn ordonojnpor redakti la dosiernomon.Dum vi enigas la dosiernomon (a� iun ajn bufretan enigon), vi povasaboli la ordonon per C-g.>> Tajpu C-x C-f, kaj sekve C-g. �i tio abolas la bufreton, kaj anka� abolas la ordonon "C-x C-f" kiu uzis la bufreton. Do vi ne trovis dosieron.Fininte enigi la dosiernomon, tajpu <Return>. Tiam eklaboros laordono C-x C-f, kaj trovos la dosieron kiun vi elektis. La bufretomalaperos kiam la C-x C-f ordono fini�os.Post eta tempo la enhavo de la dosiero aperas sur la ekrano, kaj vipovas redakti la enhavon. Kiam vi deziras persistigi viajn �an�ojn,tajpu la ordonon C-x C-s konServu (angle "save") la dosieronTio kopias la tekston el interne de Emakso en la dosieron. �e la unuakonservado, Emakso renomas la originalan dosieron per nova nomo por ke�i ne perdi�u. La nova nomo estas farata per aldono de "~" al la finode la originala dosiernomo.Fininte la konservadon, Emakso montras la nomon de la dosieroskribita. Konservu sufi�e ofte, por ne perdi multe da laboro se lasistemo paneos.>> Tajpu C-x C-s, por konservi vian kopion de la lernilo. Emakso devas montri la mesa�on "Wrote ...TUTORIAL.eo" (Skribis ...TUTORIAL.eo) �e la fundo de la ekrano.NOTO: Sur iuj sistemoj, C-x C-s senmovigas la ekranon kaj vi vidosnenian pluan eligon de Emakso. Tio indikas ke operaciuma "trajto"nomata "fluregulado" (angle "flow control") interkaptis la ordonon C-skaj ne lasas �in trapasi al Emakso. Por revivigi la ekranon, tajpuC-q. Poste rigardu la sekcion nomatan "Spontaneous Entry toIncremental Search" en la Emaksa manlibro por konsilo kion fari pri �itiu "trajto".Vi povas trovi ekzistantan dosieron, por vidigi a� redakti �in. Vianka� povas trovi dosieron kiu ankora� ne ekzistas. �i tio estas lamaniero por krei dosieron per Emakso: trovu la dosieron, komencemalplenan, kaj sekve ekenigu la tekston por la dosiero. Kiam vi petos"konservi" la dosieron, Emakso vere kreos la dosieron kun la tekstokiun vi enigis. De tiam vi povos opinii ke vi redaktas jamekzistantan dosieron.* BUFROJ--------Se vi trovas duan dosieron per C-x C-f, la unua dosiero restas internede Emakso. Vi povas reiri al �i retrovante �in denove per C-x C-f.Tio ebligas al vi meti plurajn dosierojn en Emakson.>> Kreu dosieron nomatan "umo" tajpante "C-x C-f umo <Return>". Poste enigu iom da teksto, redaktu �in, kaj konservu "umo"n tajpante "C-x C-s". Fine, tajpu "C-x C-f TUTORIAL.eo <Return>" por reveni al la lernilo.Emakso tenas la tekston de �iu dosiero en objekto nomata "bufro".Trovo de dosiero kreas novan bufron interne de Emakso. Por vidiliston de la bufroj kiuj nune ekzistas en via Emakso-procezo, tajpu C-x C-b Listigu bufrojn>> Provu C-x C-b nun.Vi vidas, ke �iu bufro havas nomon, kaj ke �i anka� eble havasdosiernomon por la dosiero kies enhavon �i tenas. �IU teksto kiun vividas en Emaksa fenestro estas �iam parto de iu bufro.>> Tajpu C-x 1 por forigi la liston de bufroj.Se vi havas plurajn bufrojn, je �iu momento nur nur unu el ili estas"la kuranta": tiu, kiun vi redaktas. Se vi volas redakti alianbufron, vi bezonas "transiri" en �in. Se la celata bufro respondas aldosiero, vi povas transiri per vizito al �i: C-x C-f ... Sed estaspli facila metodo: uzi la ordonon "C-x b", donante al �i la nomon dela celata bufro.>> Tajpu "C-x b umo <Return>" por transiri en la bufron "umo", entenantan la tekston de la dosiero "umo". Poste tajpu "C-x b TUTORIAL.eo <Return>" por reveni en la lernilon.Plej ofte, la bufronomo estas egala al la nomo de �ia dosiero (sen ladosiera parto). Tamen, ne �iam tio estas vera. La listo de bufrojfarita per "C-x C-b" �iam vidigas al vi la nomojn de �iuj bufroj.�IU teksto kiun vi vidas en Emaksa fenestro estas �iam parto de iubufro. Tamen iuj bufroj ne respondas al dosieroj. Ekzemple, la bufronomata "*Buffer List*" (Listo de Bufroj) ne havas dosieron. �i estasla bufro enhavanta la liston de bufroj faritaj per la ordono C-x C-b.Anka� la bufro "*Messages*" respondas al neniu dosiero; �i entenas lamesa�ojn aperintajn en la funda linio dum la Emaksa seanco.>> Tajpu "C-x b *Messages* <Return>" por vidigi la bufron de mesa�oj. Poste tajpu "C-x b TUTORIAL.eo <Return>" por reveni en la lernilon.Se vi �an�as la tekston de unu dosiero, kaj sekve trovas aliandosieron, �i tio ne konservas la unuan dosieron. �iaj �an�oj restasinterne de Emakso, en la bufro de tiu dosiero. La kreado a� redaktadode la bufro de la dua dosiero ne efikas la bufron de la unua dosiero.�i tio estas utilega, sed �i anka� signifas ke vi bezonas oportunanmetodon por konservi la bufron de la unua dosiero. Estas �ena devirevenadi en �in per C-x C-f nur por konservi �in per C-x C-s. Tial nihavas C-x s Konservu iom da bufroj.C-x s demandas vin pri �iu �an�ita bufro kiun vi ne konservis. �idemandas vin, pri �iu tia bufro, �u konservi la bufron.>> Enigu linion da teksto, kaj sekve tajpu C-x s. Emakso devas demandi vin �u �i konservu la bufron "TUTORIAL.eo". Jesu tajpante "y" (de la angla "yes").* ETENDI LA ORDONARON---------------------Ekzistas multege pli da Emaksaj ordonoj ol eblas meti sur �iuj el lastiraj kaj meta-aj signoj. Emakso solvas tiun problemon per laX-ordonoj (de la angla eXtend, "etendo"). Estas du specoj da ili: C-x Signa etendo. Sekvata de unu signo. M-x Nomhava ordona etendo. Sekvata de plena nomo.�i tiuj estas la ordonoj ja utilaj, sed malpli oftaj ol la ordonojkiujn vi jam lernis. Vi jam vidis du el ili: la dosierajn ordonojnC-x C-f por "trovi" kaj C-x C-s por "konservi". Alia ekzemplo estasla ordono por fini Emaksan seancon -- la ordono C-x C-c. (Ne timuperdi faritajn �an�ojn; C-x C-c proponas konservi �iun �an�itandosieron anta� ol �esigi Emakson.)C-z estas la ordono por eliri Emakso *provizore* -- tiel ke vi povasreveni en la saman Emaksan seancon poste.Sur sistemoj kiuj permesas �in, C-z "provizore �esigas" Emakson; t.e.�i revenas en la �elon sed ne detruas Emakson. Je la plej komunaj�eloj, vi povas reaktivigi Emakson per la ordono "fg" (de la angla"foreground") a� per "%emacs".Sur sistemoj kiuj ne permesas provizoran �esigon, C-z kreas sub-�elonsub Emakso por doni al vi �ancon lan�i aliajn programojn kaj reiri alEmakso poste; �i ne vere "eliras" el Emakso. �i-okaze, la �ela ordono"exit" (eliru) estas la kutima maniero reiri al Emakso de la sub-�elo.La ordonon C-x C-c uzu por adia�i. �i estas anka� la ordono uzendapor eliri Emakson lan�itan per retpo�ta programo a� alia similautila�o, �ar tiuj eble ne scias kiel trakti provizoran �esigon deEmakso. Tamen, ordinare, se vi ne estas tuj adia�onta, preferindasprovizore �esigi Emakson per C-z anstata� eliri Emakson.Ekzistas multe da ordonoj C-x. Jen listo de tiuj kiujn vi jam konas: C-x C-f Trovu dosieron. C-x C-s Konservu dosieron. C-x C-b Listigu bufrojn. C-x C-c �esigu Emakson. C-x 1 Forigu �iujn fenestrojn krom unu. C-x u Malfaru.Nomhavajn etenditajn ordonojn oni uzas e� malpli ofte, a� uzas ilinnur en kelkaj re�imoj. Ekzemplo estas la ordono "replace-string"(anstata�igu-�enon), kiu anstata�igas unu �enon je alia tutbufre.Kiam vi tajpas M-x, Emakso demandas de vi �e la fundo de la ekrano lanomon de la ordono; �i-okaze, "replace-string". Simple tajpu"repl s<TAB>" kaj Emakso kompletigos la nomon. Finu la ordonnomonper <Return>.La ordono replace-string postulas du argumentojn -- la anstata�igOTankaj la anstata�igONTan �enojn. �iun argumenton finu per <Return>.>> Movu la kursoron al la blanka linio du liniojn sub �i tiu. Poste tajpu "M-x repl s<Return>linio<Return>peco<Return>". Rimarku kiel tiu �i linio �an�i�is: vi anstata�igis la vorton l-i-n-i-o per "peco" kie ajn �i aperis, de post la komenca loko de la kursoro.* A�TOMATA KONSERVADO---------------------Kiam vi faris �an�ojn en dosiero, sed ankora� ne konservis ilin, ilipovus perdi�i se via komputilo paneos. Por protekti vin de tio,Emakso periode "a�tokonservas" �iujn dosierojn kiun vi redaktas. Lanomo de a�tokonservita dosiero havas la signon "#" komence kaj fine;ekzemple, se via dosiero estas nomata "hello.c", �ia a�tokonservitadosiero nomi�os "#hello.c#". Kiam vi konservos la dosieronnormalmaniere, Emakso malkreos �ian a�tokonservitan dosieron.Por reakiri vian a�tokonservitajn redakta�ojn post paneo,normalmaniere "trovu" la dosieron (per la nomo de la dosiero kiun viredaktis, ne per la nomo de la a�tokonservita dosiero) kaj poste tajpu"yes<Return>" por konfirmi ke vi volas uzi la a�tomate konservitandatumon.* E�A AREO----------Se vi tajpas plursignan ordonon malrapide, Emakso montras �in al vi �ela fundo de la ekrano en areo nomata la "e�a areo". La e�a areoenhavas la plej malsupran linion de la ekrano.* RE�IMLINIO-------------La linio tuj super la e�a areo estas nomata la "re�imlinio". Lare�imlinio montras ion similan al �i tio:--:** TUTORIAL.eo 63% L749 (Fundamental)-----------------------Tiu linio donas al vi utilan informon pri la stato de Emakso kaj laredaktata teksto.Vi jam scias kion signifas la dosiernomo -- �i estas la dosiero kiunvi trovis. -NN%-- montras vian nunan lokon en la teksto; �i signifaske NN elcentoj de la teksto estas supren de la supro de la ekrano. Sela supro de la dosiero estas sur la ekrano, �i montras --Top--anstata� -- 0%--. Se la malsupro de la teksto estas sur la ekrano, �imontras --Bot--. Se vi rigardas tekston tiom malgrandan ke �iom da �iaperas en la ekrano, la re�imlinio montras --All--.La L kun ciferoj indikas la pozicion alimaniere: ili indikas lakurantan lininumeron de "punkto".La steloj �e la komenco signifas ke vi �an�is la tekston. Anta� la�an�oj, kiam vi ekvizitas a� konservis dosieron, en tiu parto de lare�imlinio estas neniaj steloj, nur strekoj.La enkrampa parto de la re�imlinio montras al vi kiujn redaktadajnre�imojn vi uzas. La defa�lta re�imo estas "Fundamental" (fundamenta)kiun vi uzas nun. �i estas ekzemplo pri "�efre�imo".Emakso havas multajn diversajn re�imojn. Iuj el ili estas por redaktidiversajn lingvojn kaja� specojn de teksto, ekzemple Lisp-re�imo,Teksta-re�imo, ktp. �iam unu kaj nur unu �efre�imo estas aktiva, kaj�ia nomo �iam aperas en la re�imlinio �uste kie "Fundamental" estasnun.�iu �efre�imo igas iujn ordonojn agi malsame. Ekzemple, estas ordonojpor krei komentojn en programo, kaj �ar �iu programlingvo havasmalsaman ideon pri tio, kiel komento aspektu, �iu �efre�imo devasenigi komentojn malsame. �iu �efre�imo estas la nomo de etendaordono, per kiu vi povas �alti tiun re�imon. Ekzemple,"M-x fundamental-mode" estas ordono por �alti la Fundamentan re�imon.Se vi redaktos tekston (esperantan, anglan ktp), ekzemple �i tiundosieron, al vi eble konvenos Teksta-re�imo.>> Tajpu M-x text-mode<Return>.Ne maltrankvili�u, la Emaksaj ordonoj kiujn vi jam lernis malmulte�an�i�as. Sed vi povas observi ke M-f kaj M-b nun traktas apostrofojnkial parton de vortoj. Anta�e, en Fundamenta re�imo, M-f kaj M-btraktis apostrofojn kiel vortajn disigilojn.�efre�imoj kutime faras tiajn subtilajn �an�ojn: la plejmulto daordonoj faras "la saman taskon" en �iu �efre�imo, sed ili funkciasiomete malsame.Por vidi dokumentaron pri via nuna �efre�imo, tajpu C-h m.>> Per kelkaj C-u C-v loku �i tiun linion �e la supro de la ekrano.>> Tajpu C-h m, por vidi kiel la Teksta re�imo diferencas disde la Fundamenta re�imo.>> Tajpu C-x 1 por forigi la dokumentaron for de la ekrano.�efre�imojn oni nomas �efaj �ar ekzistas anka� "kromre�imoj".Kromre�imoj ne estas alternativoj kontra� la �efre�imoj, nur negravajmodifoj al ili. �iun kromre�imon oni povas �alti a� mal�alti,sendepende de �iuj aliaj kromre�imoj, kaj sendepende de la �efre�imo.Do vi povas uzi neniom da kromre�imoj, a� unu kromre�imon, a� ian ajnkombina�on de kelkaj kromre�imoj.Unu utilega kromre�imo, precipe por redakti homlingvan tekston(esperantan, anglan ktp), estas la re�imo de A�tomata Linifaldo (AutoFill mode). Kiam �i estas �altita, Emakso a�tomate rompas la linioninter vortoj �iufoje kiam la enigata tekstolinio i�as tro lar�a.Por �alti la re�imon de A�tomata Linifaldo tajpu"M-x auto fill mode<Return>". Kiam la re�imo estas �altita, vi povasmal�alti �in denove tajpante "M-x auto fill mode<Return>". Se lare�imo estas mal�altita, tiu ordono �altas �in, kaj se �i estas�altita, tiu ordono mal�altas �in. Ni diras ke la ordono "trans�altasla re�imon".>> Tajpu "M-x auto file mode<Return>". Poste enigi linion el "asdf ", ripete, �is vi vidos �in dividita en du liniojn. Vi devas enigi spacetojn inter "asdf", �ar la A�tomata Linifaldo rompas liniojn nur �e spacetoj.Normale la mar�eno estas post 70 signoj, sed vi povas �an�i tion perla ordono C-x f. Vi devus doni la mar�enon kiu vi deziras por nombraargumento.>> Tajpu C-x f kun la argumento 20. (C-u 2 0 C-x f). Tajpu ia tekston kaj rigardu kiel Emakso faldas liniojn po 20 signoj. Refiksu la mar�enon al 70 per C-x f.Se vi faras �an�ojn meze de alineo, la A�tomata Linifalda re�imo nerefaldas �in por vi.Por rearan�i la alineon, tajpu M-q (Meta-q) dum la kursoro estasinterne de la alineo.>> Movu la kursoron en la anta�an alineon kaj tajpu M-q.* SER�ADO---------Emakso povas ser�i aperojn de �enoj (tiuj estas aroj da apudaj signoja� vortoj), a� anta�en tra la teksto, a� malanta�en. Ser�i �enonestas kursormova ordono; �i movas la kursoron al la sekvanta loko kiela �eno aperas.La Emaksa ser�a ordono diferencas de la ser�aj ordonoj de la plimultoda redaktiloj per tio, ke �i estas "dumtajpa". Tio signifas ke laser�o okazas dum vi tajpas la �enon por priser�i.La ordono por komenci ser�on estas C-s por la ser�o anta�en, kaj C-rpor la ser�o malanta�en. SED ATENDU! Ankora� ne provu ilin nun.Kiam vi tajpos C-s, vi vidos la �enon "I-search" aperi invite en lae�a areo. �i tio informas vin, ke Emakso estas en la dumtajpa ser�o,atendante ke vi tajpu la �enon kies aperon vi deziras trovi. <Return>finas ser�on.>> Nun tajpu C-s por komenci ser�on. MALRAPIDE, unuliterope, tajpu la vorton "kursoro", pa�zante post �iu tajpita signo por vidi, kio okazas al la kursoro. Nun vi estas ser�inta por "kursoro", unufoje.>> Tajpu C-s denove, por ser�i la sekvan aperon de "kursoro".>> Nun tajpu <Backspace> kvarfoje kaj rigardu kiamaniere la kursoro movi�as.>> Tajpu <Return> por fini la ser�on.�u vi vidis, kio okazis? Emakso, en dumtajpa ser�o, penas iri al laapero de la �eno kiun vi jam tajpis. Por iri al la sekvanta apero de"kursoro" nur tajpu C-s denove. Se nenia ajn apero ekzistas, Emaksopepas kaj informas vin ke la ser�o �i-foje "malsukcesis". Anka� C-gfinus la ser�on.RIMARKU: �e iuj sistemoj, C-s senmovigas la ekranon kaj vi vidos neplu da eligo de Emakso. �i tio indikas ke operaciuma "trajto" nomata"fluregulado" interkaptis la C-s kaj ne permesas al �i trapasi alEmakso. Por removebligi la ekranon, tajpu C-q. Konsultu la sekcion"Spontaneous Entry to Incremental Search" en la Emaksa manlibro porkonsilo pri tio, kiel trakti �i tiun "trajton".Se, meze de dumtajpa ser�o, vi tajpos <Retrovi�u>, vi rimarkos ke lalasta signo en la ser�ata �eno forvi�i�as, kaj la ser�o retroiras alla �usa loko de la ser�o. Ekzemple, supozu ke vi tajpis "k", porser�i la unuan aperon de "k". Nun se vi tajpus "u, la kursoro movi�usal la unua apero de "ku". Nun tajpu <Retrovi�u>. �i tio forigos la"u" de el la ser�ata �eno, kaj la kursoro movi�os reen al la unuaapero de "k".Se, meze de dumtajpa ser�o, vi tajpos STIRan a� META-signon(esceptante kelkajn signojn, specialajn en la ser�o, ekzemple C-s kajC-r), la ser�o i�os finita.La C-s komencas ser�on kiu celas iun ajn aperon de la ser�ata �enoPOST la nuna kursorloko. Se vi deziras ser�i ion supre en la teksto,tajpu C-r anstata�e. �io dirita pri C-s validas pri C-r, krom ke ladirekto de la ser�o estas inversa.* MULTAJ FENESTROJ------------------Unu el la agrablaj trajtoj de Emakso estas ke vi povas havi plurajnfenestrojn sur la ekrano samtempe.>> Movu la kursoron al tiu �i linio kaj tajpu "C-u 0 C-l" (kun Stira lo, ne Stira unu).>> Nun tajpu "C-x 2", kio fendos la ekranon en du fenestrojn. Amba� fenestroj vidigas �i tiun lernilon. La kursoro restas en la supra fenestro.>> Tajpu C-M-v por rulumi la malsupran fenestron (Se vi ne havas veran Meta-klavon, tajpu Esc C-v.)>> Tajpu "C-x o" ("o" de la angla vorto "other", "alia") por movi la kursoron en la malsupran fenestron.>> Uzu C-v kaj M-v en la malsupra fenestro por rulumi �in. Da�rigu legi �i tiun instrukcion en la supra fenestro.>> Tajpu C-x o denove por movi la kursoron reen en la supran fenestron. La kursoro en la supra fenestro estas �uste kie �i estis anta�e.Vi povas plu uzi C-x o por movi�i inter fenestroj. �iu fenestro havassian propran kursorlokon, sed nur unu fenestro ja montras la kursoron.�iuj el la ordinaraj redaktaj ordonoj apartenas al la fenestro kiuenhavas la kursoron. Ni nomas tiun la "elektita fenestro".La ordono C-M-v estas utilega kiam vi redaktas tekston en unu fenestrokaj uzas la alian fenestron nur por konsulti. Tiel vi �iam povas havila kursoron en la fenestro kie vi redaktas, kaj la�bezone rulumi trala alia fenestro per C-M-v.C-M-v estas ekzemplo de STIR-META-signo. Se vi havas veranMETA-klavon, vi povas tajpi C-M-v premante amba� STIR kaj META, kajtajpante v. Ne gravas, �u STIR a� META "venas unue," �ar ili amba�funkcias kiel modifiloj de la signo kiun vi tajpas.Se vi ne havas veran META-klavon, kaj uzas <ESC> anstata�e, la ordogravas: vi devas tajpi <ESC> kaj poste C-v, �ar "C-ESC v" ne funkcias.Tiel estas �ar <ESC> estas ne modifilo, sed memstara signo.>> Tajpu "C-x 1" (en la supra fenestro) por forigi la malsupran fenestron.(Se vi tajpus C-x 1 en la malsupra fenestro, tio forigus la supran.Pensu pri tiu ordono kiel "restigu nur unu fenestron -- la fenestronen kiu mi jam estas.")Ne estas nepra�o havi la saman bufron en amba� fenestroj. Se vi uzas"C-x C-f" por trovi dosieron en unu fenestro, la alia fenestro ne�an�i�as. Vi povas trovi dosieron sendepende en �iu fenestro.Jen alia maniero uzi du fenestrojn por montri du malsamajn aferojn:>> Tajpu "C-x 4 C-f", kaj sekve la nomon de unu el viaj dosieroj. Finu per <Return>. Rimarku ke la elektita dosiero aperas en la malsupra fenestro. Anka� la kursoro iras tien.>> Tajpu "C-x o" por retroiri en la supran fenestron, kaj "C-x 1" por forigi la malsupran fenestron.* REKURSIAJ REDAKTAJ NIVELOJ----------------------------Iam vi eniros ion nomatan "rekursia redakta nivelo". Tio estasindikata per ortaj krampoj en la re�imlinio, �irka� la rondaj krampojde la nomo de la �efre�imo. Ekzemple, vi eble vidos [(Fundamental)]anstata� (Fundamental).Por eliri el la rekursia redakta nivelo, tajpu Esc Esc Esc. Tio estasuniversala "elira" ordono. Vi anka� povas uzi �in por forigi kromajnfenestrojn, a� por eliri el la bufreto.>> Tajpu "M-x" por eniri la bufreton; kaj poste tajpu "Esc Esc Esc" por eliri.Oni ne povas uzi C-g por eliri el rekursia redakta nivelo. Tiel estas�ar C-g estas uzata por aboli ordonojn kaj argumentojn INTERNE DE larekursia redakta nivelo.* KIEL AKIRI PLUAN HELPON-------------------------En �i tiu lernilo ni penis provizi nur tiom da informo, kiom necesaspor ebligi al vi ekuzi Emakson. Emakso disponigas tiom da ebloj, keoni ne povas prezenti �iom da ili �i tie. Tamen, vi eble deziruslerni plu pri Emakso, �ar �i havas multajn aliajn utilajn trajtojn.Emakso provizas ordonojn por legi dokumenta�on pri Emaksaj ordonoj.�iuj el tiuj �i "helpaj" ordonoj komenci�as per la signo C-h, kiuestas nomata "la Help-signo".Por uzi la Helpajn ordonojn, tajpu la signon C-h, kaj sekve signonindikantan kian helpon vi deziras. Se vi estas vere perdita, tajpuC-h ? kaj Emakso montros al vi la specojn de helpo kiujn �i povasprovizi. Se vi tajpis C-h kaj decidas ke vi ne deziras helpon, simpletajpu C-g por aboli �in.(En iuj lokoj oni �an�as la signifon de la signo C-h. Oni prefere nefaru tion por �iuj uzantoj, do vi rajtas plendi al la sistemestro.Dume, se C-h ne montras mesa�on pri helpo �e la fundo de la ekrano,provu tajpi la F1-klavon a� "M-x help <Return>" anstata�e.)La plej baza HELPA rimedo estas "C-h c". Tajpu C-h, la signon c, kajordonan signon a� sekvencon; sekve de tio Emakso montras koncizeganpriskribon pri la ordono.>> Tajpu C-h c C-p. En la e�a areo devas aperi proksimume tia mesa�o: C-p runs the command previous-line�i tio diras al vi la "nomon de la funkcio". Funkciaj nomoj servas�efe por agordi kaj etendi Emakson. Sed �ar funkciaj nomoj estaselektitaj por indiki kion la ordono faras, ili anka� servas kielkoncizega priskribo -- sufi�a por rememorigi vin pri ordonoj kiujn vijam lernis.Anka� la plursignaj ordonoj, ekzemple "C-x C-s" kaj "<ESC>v", estasegale eblaj post C-h c.Por akiri pli da informo pri ordono, uzu C-h k anstata� C-h c.>> Tajpu C-h k C-p.�i tio montras la plenan priskribon de la funkcio, aldone al �ia nomo,en Emaksa fenestro. Fininte legi la eliga�on, tajpu "C-x 1" porforigi la helptekston. Ne nepras fari tion tuj. Vi povas redaktikonsultante la helptekston, kaj poste tajpi C-x 1.Jen iom da aliaj utilaj elektoj por C-h: C-h f Priskribu funkcion. Vi tajpas la nomon de la funkcio.>> Provu tajpi C-h f previous-line<Return>. �i tio vidigas �iom da la informo kiun Emakso havas pri la funkcio efektiviganta la C-p ordonon. C-h a Rilate al Ordono ("� propos"). Tajpu �losilvorton kaj Emakso listigos �iujn el la ordonoj kies nomoj enhavas tiun �losilvorton. Vi povas alvoki tiajn ordonoj per META-x. Por iom da ordonoj, Rilate al Ordono anka� listigos unu- a� dusignan sekvencon alvokantan la saman ordonon.>> Tajpu C-h a file<Return>.Sekve de �i tio vi vidos en aparta fenestro liston da �iuj M-x ordonojenhavantaj "file" en sia nomo. Vi vidos signajn ordonojn listigitajapud la respondaj ordonnomoj, ekzemple "C-x C-f" kaj "C-x C-w" apud"find-file" kaj "write-file".>> Tajpu C-M-v por rulumi la helpfenestron. Faru �i tion kelkfoje.>> Tajpu C-x 1 por forigi la helpfenestron. C-h i Vidigu dialogan manlibron (t.n. "Info"). �i tiu ordono transportos vin en specialan bufron, nomatan "*info*", kie vi povos legi instrukciojn pri la paka�oj instalitaj en via sistemo. Ekzemple, tajpu "m emacs <Return>" por legi la manlibron pri Emakso. Se vi neniam anta�e uzis Info, tajpu "?", kaj Emakso gvidos vin tra la prezento de la ebloj de la informa re�imo. Finleginte �i tiun lernilon, uzu la Info-manlibron kiel vian �efan dokumenta�on.* KROMAJ FUNKCIOJ-----------------Pluajn informojn pri Emakso vi povas trovi foliumante ties manlibron,�u paperan (libroforman) a� dialogan (en Info -- uzu la Help-menuon a�tajpu "F10 h r"). Du funkcioj kiujn vi probable aparte aprezos estasla kompletigo, �paranta tajpadon, kaj dired, faciliganta manipuladojndosierajn.Kompletigo estas rimedo por eviti redundan tajpadon. Ekzemple, se vivolas transiri en la bufron *Messages*, sufi�as tajpi "C-x b *M<Tab>"kaj Emakso kompletigos la bufronomon per tiom da signoj, kiom �i povosdetermini surbaze de tio, kion vi jam tajpis. La kompletigo estaspriskribita en la Info-manlibro pri Emakso en la nodo "Completion".Dired ebligas al vi listigi dosierujon (kaj eventuale, tiessubdosierujojn), kaj movi�i en tiu listo vizitante, alinomante,forigante kaj alimaniere manipulante la dosierojn. Dired estaspriskribita en la Info-manlibro pri Emakso en la nodo "Dired".La manlibro priskribas anka� multajn aliajn aparta�ojn de Emakso.* FINO------Memoru, por definitive eliri el Emakso uzu C-x C-c. Por eliri en la�elon provizore, tiel ke vi povu reveni en Emakson poste, uzu C-z.�i tiu lernilo estas farita kun la intenco esti komprenebla por �iunova uzanto, do se vi trovis ion ajn malklara, ne restu kulpigante vinmem -- plendu! La adreso por la Esperanta Traduka Teamo estas<translation-team-eo@lists.sourceforge.net>.* KOPIADO---------�i tiu lernilo devenas el longa vico da Emaksaj instruaj dosieroj ekdela dosiero verkita de Stuart Cracraft por la originala Emakso.�i tiu versio de la lernilo, same kiel GNU Emakso, estas metita subkopirajton, kaj venas kun permeso por disdoni kopiojn se certajkondi�oj estas observataj: Copyright (C) 1985, 1999, 2001, 2002, 2005, 2007, 2008 Free Software Foundation, Inc. �i tiu dosiero estas parto de "GNU Emacs". "GNU Emacs" estas libera programverko; vi povas �in pludistribui kaj/a� modifi je la kondi�oj de la GNUa �enerala Publika Permesilo, eldonita de "Free Software Foundation", la� la versio 3 de tiu Permesilo a�, se vi preferas, ajna posta versio. Ni distribuas �i tiun programon esperante ke �i estos utila, tamen SEN IA AJN GARANTIO, i.a. sen la implica garantio pri SURMERKATIGEBLO a� TA�GECO POR IU KONKRETA CELO. Pliajn detalojn vidu en la GNUa �enerala Publika Permesilo. Ekzemplero de la GNUa �enerala Publika Permesilo devas esti liverita al vi kun �i tiu programo; se vi �in ne ricevis, turnu vin al: Free Software Foundation, Inc., 51 Franklin Street, Fifth Floor, Boston, MA 02110-1301, USA.Bonvole legu la dosieron COPYING kaj sekve donu kopiojn de GNU Emaksoal viaj amikoj. Helpu ekstermi programaran obstrukcismon("proprietigon") per uzado, verkado kaj kunhavigo de liberaprogramaro!�i tiun lernilon esperantigis D. Dale Gulledge; la tradukon reviziiskaj kompletigis Sergio B. Pokrovskij.--- end of TUTORIAL.eo ---;;; Local Variables:;;; coding: latin-3;;; End:;; arch-tag: ee436ebb-58b6-4102-9402-1e92c33966e9