Kr�tki samouczek Emacsa. Warunki kopiowania znajduj� sie na ko�cu pliku.Polecenia Emacsa wymagaj� na og鶻 wci�ni�cia klawisza CONTROL (oznaczanegoczasami Ctrl lub CTL) lub klawisza META (oznaczanego czasami EDITalbo ALT). Dalej b�dziemy stosowa� nast�puj�ce skr�ty:C-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza CONTROL przy naciskaniu klawisza <znak>. Na przyk�ad C-f b�dzie odpowiada�o naci�ni�ciu f przy wci�ni�tym klawiszu CONTROL.M-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza META lub ALT przy naciskaniu klawisza <znak>. Zamiast tego mo�na nacisn掩 i pu�ci� klawisz ESC, a potem nacisn掩 klawisz <znak>.Uwaga: aby zako�czy� sesj� Emacsa, naci�nij C-x C-c (kolejno dwa znaki).Znaki ">>" na lewym marginesie oznaczaj� w dalszej cz蟠ci tego samouczka�wiczenia dla Ciebie. Na przyk�ad:<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>[Dodatkowe odst�py zosta�y zrobione w celach dydaktycznych.]>> Teraz naci�nij C-v (nast�pny ekran), aby przej倶 na nast�pny ekran samouczka (zr�b to naciskaj�c jednocze�nie klawisze CONTROL i v). Od tego momentu powiniene� robi� to zawsze, gdy dojdziesz do ko�ca ekranu.Zwr黽 uwag� na to, �e kilka linii si� powtarza, gdy przechodzisz zekranu na nast�pny; ma to zapewni� wra�enie ci�g�o�ci podczas przesuwaniasi� w obr�bie pliku.Pierwsz� umiej�tno�ci�, kt�ra powiniene� opanowa�, jest spos�bprzesuwania si� z miejsca na miejsce. Wiesz ju�, jak przesuwa� si�o jeden ekran do przodu. Aby przesun掩 si� o jeden ekran do ty�u,wci�nij kombinacj� klawiszy M-v (to znaczy wci�nij i przytrzymajklawisz META lub Alt i jednocze�nie naci�nij v albo naci�nij kolejnoklawisze <ESC> v, je�li nie masz klawisza META lub Alt).>> Spr�buj nacisn掩 M-v, a potem C-v, by przesun掩 si� w prz�d i w ty� kilka razy.PODSUMOWANIE------------Nast�puj�ce polecenia s�u娠 do przegl�dania tekstu po jednym ekranie: C-v Przesu� si� o jeden ekran do przodu M-v Przesu� si� o jeden ekran do ty�u C-l Wyczy倶 ekran i wy�wietl go na nowo, umieszczaj�c tekst z okolic kursora w �rodku ekranu. (Ta kombinacja to CONTROL-L, a nie CONTROL-1.)>> Znajd� kursor i zapami�taj, jaki tekst jest w jego pobli�u. Naci�nij nast�pnie C-l. Znajd� kursor jeszcze raz i zwr黽 uwag�, �e znajduje si� on w pobli�u tego samego tekstu.Mo�esz tak�e u�y� klawiszy PageUp i PageDn, je�li s� dost�pne naTwojej klawiaturze, do przemieszczania si� mi�dzy stronami, ale u�ycieC-v i M-v jest bardziej efektywne.PODSTAWY KIEROWANIA KURSOREM----------------------------Przesuwanie si� z ekranu na ekran jest u�yteczne, ale jak przej倶 dookre�lonego miejsca w obr�bie jednego ekranu?Mo�na to zrobi� na kilka sposob�w. Najprostszym jest u�ycie polece�C-p, C-b, C-f oraz C-n. Ka�de z nich przesuwa kursor o jeden wierszalbo kolumn� w okre�lonym kierunku. Oto schemat, kt�ry to obrazuje: Poprzednia linia, C-p (ang. previous line) : : Do ty�u, C-b .... Kursor .... Do przodu, C-f (ang. back) : (ang. forward) : : Nast�pna linia, C-n (ang. next line)>> Przesu� kursor na �rodek tego schematu za pomoc� C-n lub C-p. Potem naci�nij C-l, by zobaczy� ca�y diagram na �rodku ekranu.To s� podstawowe polecenia kieruj�ce po�o�eniem kursora, kt�rychb�dziesz u�ywa� bardzo cz�sto, warto wi�c je zapami�ta�.>> Naci�nij kilka razy C-n, by przesun掩 kursor do tej linii.>> Przesu� si� w g咳b linii za pomoc� C-f, a potem do g�ry za pomoc� C-p. Zwr黽 uwag� na zachowanie si� C-p, gdy kursor jest w �rodku linii.Ka�da linia tekstu ko�czy si� znakiem nowej linii, kt�ry oddziela j�od nast�pnej. Ka�dy Tw�j plik powinien si� ko�czy� znakiem nowejlinii (ale Emacs tego nie wymaga).>> Spr�buj nacisn掩 C-b na pocz�tku linii. Powinno Ci� to przenie倶 na koniec poprzedniej linii. Dzieje si� tak dlatego, �e kursor przechodzi w�wczas nad znakiem nowej linii.C-f przechodzi nad znakiem nowej linii tak samo jak C-b.>> Naci�nij kilka razy C-b i obserwuj po�o�enie kursora. Naciskaj potem C-f, by wr�ci� na koniec linii. W ko�cu naci�nij jeszcze raz C-f, by przej倶 do nast�pnej linii.Gdy przesuwasz kursor poza doln� kraw�d� ekranu, tekst po�o�onyza kraw�dzi� przesuwa si� na ekran (ang. scrolling). Dzi�ki temuEmacs mo�e przesun掩 kursor do okre�lonego miejsca bez umieszczaniago poza ekranem.>> Spr�buj przesun掩 kursor poza doln� granic� ekranu za pomoc� C-n i zobacz, co si� stanie.Je�li przesuwanie si� o jeden znak na raz jest dla Ciebie zbyt wolne,to spr�buj przesuwa� si� o s�owa. M-f (Meta-f) przesuwa kursor o s�owodo przodu, a M-b przesuwa go o s�owo do ty�u.>> Naci�nij kilka razy M-f i M-b.Gdy jeste� w �rodku s�owa, to M-f przesuwa kursor na jego koniec.Je�li natomiast jeste� w przerwie miedzy s�owami, to M-f przesuwakursor na koniec nast�pnego s�owa. M-b zachowuje si� podobniedla ruchu do ty�u.>> Naci�nij M-f i M-b kilka razy na przemian z C-f i C-b, tak by� m�g� zauwa�y� dzia�anie M-f i M-b naci�ni�tych w r鷽nych miejscach wewn�trz i mi�dzy s�owami.Zauwa� podobie�stwo mi�dzy C-f i C-b oraz M-f i M-b. Bardzo cz�stokombinacje zawieraj�ce Meta (Alt) oznaczaj� operacje zwi�zanez jednostkami j�zykowymi (s�owa, zdania, akapity), podczas gdykombinacje z klawiszem Control dzia�aj� na jednostkach podstawowych,niezale�nych od tego, co edytujesz (znaki, linie, itd.).Oto zale�no倶, kt�ra stosuje si� do linii i zda�: C-a i C-e przesuwaj�kursor na pocz�tek i koniec linii, a M-a i M-e przesuwaj� go na pocz�teki koniec zdania.>> Naci�nij kilka razy C-a, a potem kilka razy C-e. Powt�rz to z M-a, a potem z M-e.Czy zauwa�y�e�, �e powtarzanie C-a nic nie zmienia, natomiast powt�rneM-a przesuwa Ci� o jedno zdanie? Chocia� nie ma tu pe�nej analogii,wydaje si� to jednak naturalne.Po�o�enie kursora w tek�cie jest okre�lane mianem "punktu".Oto podsumowanie prostych polece� s�u娠cych do przesuwania kursora,w咳cznie z operacjami dotycz�cymi s鞄w i zda�: C-f Do przodu o jeden znak C-b Do ty�u o jeden znak M-f Do przodu o s�owo M-b Do ty�u o s�owo C-n Nast�pna linia C-p Poprzednia linia C-a Pocz�tek linii C-e Koniec linii M-a Do ty�u na pocz�tek zdania M-e Do przodu na koniec zdania>> Prze�wicz kilka razy dla wprawy wszystkie powy�sze polecenia. Nale娠 one do najcz蟠ciej u�ywanych.Dwa inne wa�ne polecenia przesuwaj�ce kursor to M-< (Meta lub Alti znak mniejszo�ci), kt�re przesuwa kursor na pocz�tek ca�ego tekstui M-> (Meta lub Alt i znak wi�kszo�ci), kt�re przesuwa kursor na koniecca�ego tekstu.Na wi�kszo�ci klawiatur "<" jest nad przecinkiem, musisz wi�c u�y�klawisza Shift, by nacisn掩 "<", i podobnie musisz u�y� klawisza Shift,by nacisn掩 M-<. Bez Shift uzyska�by� M-przecinek.>> Naci�nij M-<, by przej倶 na pocz�tek samouczka, a potem kilka razy u�yj C-v, by powr�ci� do tego miejsca.>> Teraz naci�nij M->, by przej倶 na koniec samouczka, i wr黽 do tego miejsca za pomoc� kilkakrotnego M-v.Je�li Twoja klawiatura ma klawisze strza�ek, to mo�esz ich u�y� doprzesuwania kursora. Radzimy Ci nauczy� si� si� kombinacji C-b, C-f,C-n i C-p z trzech powod�w. Po pierwsze, dzia�aj� one na wszystkichtypach terminali. Po drugie, gdy ju� zdob�dziesz pewn� praktyk� wpos�ugiwaniu si� Emacsem, to b�dzie Ci szybciej nacisn掩 te kombinacjeni� klawisze strza�ek (poniewa� nie wymaga to przenoszenia d�oni zmiejsca, kt�re zajmuj� podczas szybkiego pisania za pomoc� 10 palc�w).Po trzecie wreszcie, gdy ju� wyrobisz sobie zwyczaj pos�ugiwania si�tymi poleceniami z klawiszem Control, to �atwo przyjdzie Ci nauczy� si�bardziej zaawansowanych polece� przesuwaj�cych kursor.Wi�kszo倶 polece� Emacsa akceptuje argument liczbowy; dla wi�kszo�cipolece� oznacza on liczb� powt�rze�. Aby okre�li� liczb� powt�rze�polecenia, powiniene� je poprzedzi� naci�ni�ciem C-u a potem cyfr.Je�li masz na klawiaturze klawisz META (lub EDIT albo ALT), toalternatywnym sposobem wprowadzenia argumentu liczbowego jest u�ycietego klawisza i wciskanie cyfr argumentu. Radzimy jednak przyswoi�sobie metod� z klawiszem C-u, poniewa� dzia�a ona na wszystkichterminalach.Na przyk�ad C-u 8 C-f przesuwa kursor do przodu o osiem znak�w.>> Spr�buj u�y� C-n i C-p z argumentem liczbowym, by przesun掩 kursor do jednej z linii w pobli�u tego zdania za pomoc� tylko jednego polecenia.Wi�kszo倶 polece� u�ywa argumentu liczbowego jako liczby powt�rze�.Jest kilka polece�, kt�re u�ywaj� go w inny spos�b. Do takich wyj�tk�wnale娠 C-v i M-v. Je�li poda si� im argument, to przesuwaj� zawarto倶ekranu w g�r� lub w d鶻 o podan� liczb� linii zamiast o tyle� ekran�w.Na przyk�ad C-u 4 C-v przewija ekran o 4 linie.>> Spr�buj nacisn掩 C-u 8 C-v.To powinno by�o przewin掩 ekran do g�ry o 8 linii. Je�li chcia�by�przewin掩 ekran w d鶻, to powiniene� poda� argument przed poleceniem M-v.Je�li pracujesz w systemie z okienkowym trybem graficznym, jak X11lub MS-Windows, to prawdopodobnie po lewej stronie okna Emacsa znajdujesi� prostok�tny obszar nazywany po angielsku "scrollbar", a po polskusuwakiem. Za jego pomoc� mo�esz przewija� tekst, u�ywaj�c do tego myszy.>> Spr�buj nacisn掩 �rodkowy klawisz myszy u g�ry pod�wietlonego obszaru na suwaku. To powinno przewin掩 tekst do miejsca okre�lonego przez wysoko倶, na kt�rej nacisn嘘e� klawisz myszy.>> Przesu� mysz do miejsca oddalonego od g�rnego ko�ca suwaka o mniej wi�cej trzy linie i naci�nij lewy klawisz myszy kilka razy.* GDY EMACS JEST ZABLOKOWANY----------------------------Je�li Emacs przestaje odpowiada� na Twoje polecenia, to mo�esz gobezpiecznie zatrzyma�, przyciskaj�c C-g. Klawisza C-g mo�esz te� u�y� doprzerwania polecenia, kt�re zabiera zbyt wiele czasu.Mo�esz tak�e u�y� C-g do anulowania argumentu liczbowego albo pocz�tkupolecenia, kt�rego nie zamierzasz doko�czy�.>> Napisz C-u 100 jako argument liczbowy, po czym naci�nij C-g. Teraz naci�nij C-f. Powinno to przesun掩 kursor zaledwie o jeden znak, poniewa� argument liczbowy anulowa�e� za pomoc� C-g.Za pomoc� klawisza C-g mo�esz te� anulowa� skutki omy�kowegowci�ni�cia klawisza <ESC>.* ZABLOKOWANE POLECENIA-----------------------Pewne polecenia Emacsa s� ,,zablokowane'' -- po to, by pocz�tkuj�cyu�ytkownicy nie mogli ich wywo�a� przez przypadek.Je�li wywo�asz jedno z zablokowanych polece�, to Emacs wypisze komunikatinformuj�cy o tym, co to za polecenie, i zapyta Ci�, czy istotnie chceszje wywo�a�.Je�li naprawd� chcesz wywo�a� to polecenie, to odpowiedz na pytanie,naciskaj�c spacj�. Je�li nie chcesz wywo�a� zablokowanego polecenia,to na pytanie odpowiedz, naciskaj�c n.>> Napisz `C-x C-l' (co jest zablokowanym poleceniem) i odpowiedz n na zadane pytanie.* OKNA------Emacs mo�e mie� otwartych kilka okien, z kt�rych ka�de wy�wietlaw�asny tekst. Poj�cie ,,okna'', je�li chodzi o Emacsa, nie odnosisi� do osobnego okienka systemu okienkowego, lecz do pojedynczegopanelu wewn�trz okienka systemowego. (Emacs mo�e te� pracowa�na kilku oknach systemowych (X-oknach); w terminologii Emacsanazywaj� si� one ramkami. Opisane jest to poni�ej.)Na tym etapie lepiej jest si� nie zag滑bia� w techniki wykorzystuj�cekilka okien. Powiniene� jedynie wiedzie�, w jaki spos�b pozby� si�nadmiaru okien, kt�re mog� si� pojawi� w wyniku wywo�ania Emacsowegosystemu pomocy albo niekt�rych polece�. Robi si� to w prosty spos�b: C-x 1 Jedno okno (tzn. zlikwiduj wszystkie pozosta�e okna).Kombinacja ta to klawisz Control-x, po kt�rym wyst�puje cyfra 1.Powi�ksza ona okno, w kt�rym jest kursor tak, by wype�ni�o ono ekran,kasuj�c zarazem pozosta�e okna Emacsa.>> Przesu� kursor do tej linii i naci�nij C-u 0 C-l.(C-l, jak pami�tasz od�wie�a zawarto倶 ekranu. Je�li temu poleceniupoda si� argument liczbowy, to b�dzie to oznacza�o ,,od�wie� zawarto倶ekranu i umie倶 bie娠ca lini� o tyle linii od g�ry ekranu''. Tak wi�c,C-u 0 C-1 oznacza ,,od�wie� ekran, umieszczaj�c bie娠ca lini� na samejg�rze''.)>> Naci�nij Control-x 2 Zauwa�, �e okno si� kurczy, a jednocze�nie pojawia si� nowe, wy�wietlaj�ce ten sam tekst.>> Naci�nij C-x 1, a nowe okno zniknie.* WSTAWIANIE I USUWANIE-----------------------Je�li chcesz wstawi� nowy tekst, to po prostu go napisz. Znaki, kt�re dasi� wy�wietli�, takie jak A, 7, *, itd., Emacs traktuje jako tekst inatychmiast wstawia do dotychczasowego tekstu. Aby wstawi� znak nowejlinii, trzeba nacisn掩 klawisz <Return> (na maszynach do pisania takoznacza�o si� znak powrotu karetki).Ostatnio napisany znak mo�esz skasowa�, naciskaj�c klawisz <Delback>.Chodzi tu o klawisz, kt�rego normalnie u�ywasz do skasowania ostatnionapisanego znaku. Na wi�kszo�ci klawiatur wyr鷽nia si� on wielko�ci�,le�y nad klawiszem <Return> i jest oznaczony napisem "Delete", "Del"albo "Backspace".Je�li masz na klawiaturze klawisz oznaczony "Backspace", to w�a�nie onjest wspomnianym <Delback>. Opr�cz niego mo�e jeszcze wyst�powa�klawisz oznaczony s�owem "Delete", ale to nie on pe�ni rol� <Delback>.M�wi�c bardziej og�lnie, <Delback> usuwa znak bezpo�redniopoprzedzaj�cy bie娠c� pozycj� kursora.>> Sprawd� to teraz: wstaw kilka znak�w, po czym usu� je, kilka razy naciskaj�c <Delback>. Nie martw si�, �e zmieniasz w ten spos�b niniejszy plik, w istocie nie zmieniasz g鞄wnego pliku samouczka. Pracujesz teraz na jego kopii.Gdy linia tekstu staje si� zbyt d�uga, by zmie�ci� si� w jednymwierszu ekranu, to jest ona ,,kontynuowana'' w wierszu nast�pnym.Znak ,,backslash'' (`\') (albo - je�li pracujesz w okienkowymtrybie graficznym - zagi�ta strza�ka) umieszczony na prawym marginesiewskazuje, �e dana linia jest kontynuowana w nast�pnym wierszu ekranu.>> Wpisuj jaki� tekst tak d�ugo, a� dojdziesz do prawego marginesu, i potem nie przestawaj. Zauwa�ysz, �e pojawi si� linia kontynuacji.>> U�yj klawisza <Delback>, by usun掩 znaki tekstu, tak by linia znowu mie�ci�a si� na ekranie; linia kontynuacji zniknie.Znak nowej linii mo�na skasowa� tak jak ka�dy inny znak. Usuni�cie znakunowej linii mi�dzy dwiema liniami spowoduje ich po咳czenie. Je�li powsta�aw wyniku tego linia tekstu jest zbyt d�uga, by zmie�ci� si� na szeroko倶ekranu, to zostanie wy�wietlona z lini� kontynuacji.>> Przesu� kursor na pocz�tek linii i naci�nij <Delback>. Bie娠ca linia zostanie po咳czona z poprzedni�.>> Naci�nij <Return>, by z powrotem wstawi� znak nowej linii, kt�ry skasowa�e�.Jak ju� wiesz, wi�kszo倶 polece� Emacsa mo�na wywo�a� z parametremliczby powt�rze�; dotyczy to tak�e znak�w tekstu. Argument liczbowypowoduje wstawienie znaku odpowiadaj�c� mu liczb� razy.>> Wypr�buj to teraz -- naci�nij C-u 8 *, a uzyskasz ********.Nauczy�e� si� ju� wi�kszej cz蟠ci podstawowych sposob�w pisania orazpoprawiania b滑d�w. W Emacsie mo�esz usuwa� r�wnie� ca�e s�owa lublinie. Oto podsumowanie operacji usuwania znak�w: <Delback> usu� znak bezpo�rednio przed kursorem C-d usu� znak bezpo�rednio za kursorem M-<Delback> wytnij s�owo bezpo�rednio przed kursorem M-d wytnij s�owo bezpo�rednio za kursorem C-k wytnij zawarto倶 linii od kursora do jej ko�ca M-k wytnij wszystkie znaki od kursora do ko�ca zdaniaWarto zauwa�y�, �e stosunek <Delete> i C-d do M-<Delete> i M-drozszerza analogi� wyst�puj�c� w zestawieniu C-f i M-f (<Delete> taknaprawd� nie jest znakiem steruj�cym, ale nie jest to tutajistotne). C-k i M-k s� podobne do C-e i M-e w tym sensie, �e linie s�odpowiednikami zda�.Oto metoda wycinania cz蟠ci tekstu. Umie倶 kursor na pocz�tku fragmentu,kt�ry chcesz wyci掩, i naci�nij C-@ lub C-SPC (SPC-spacja). Teraz przejd�na drugi koniec wybranego fragmentu i naci�nij C-w. To wytnie ca�y tekstzawarty mi�dzy punktami pocz�tkowym i ko�cowym.>> Przesu� kursor na liter� O na pocz�tku poprzedniego paragrafu.>> Naci�nij C-SPC. Emacs wy�wietli "Mark set" (znacznik ustawiony) na dole ekranu.>> Przesu� kursor do litery o w s�owie ,,kursor'' w drugim zdaniu.>> Naci�nij C-w. Ta komenda wytnie ca�y fragment zaczynaj�cy si� od O, a ko�cz�cy tu� przed o.Gdy usuwasz wi�cej ni� jeden znak naraz, Emacs zachowuje usuni�tytekst po to, by m�g� go z powrotem gdzie� wstawi�. Wstawianieusuni�tego tekstu nazywa si� ,,wklejaniem''. Usuni�ty tekstmo�esz wklei� zar�wno w to samo miejsce, z kt�rego zosta� usuni�ty,b�d� te� w inne miejsca. Ten sam tekst mo�esz wklei� wielokrotnie,w celu uzyskania wielu kopii. Poleceniem wklejenia tekstu jest C-y.Zauwa� r鷽nic� mi�dzy ,,wycinaniem'' i ,,usuwaniem'', polegaj�c� na tym,�e rzeczy wyci�te mo�na na nowo wkleja�, usuni�tych natomiast wkleja� niemo�na. Na og鶻 polecenia Emacsa, kt�re kasuj� du�o tekstu, zachowuj� go,podczas gdy polecenia, kt�re po prostu kasuj� jeden znak albo pustelinie lub odst�py, skasowanego tekstu nie zachowuj�.>> Przesu� kursor na pocz�tek linii, kt�ra nie jest pusta. Naci�nij C-k, by wyci掩 tekst z tej linii.>> Naci�nij C-k jeszcze raz. Zauwa�, �e wycina to znak nowej linii, kt�ry znajduje si� za ta lini�.Zwr黽 uwag�, �e pojedyncze C-k wycina zawarto倶 linii, a powt�rne C-kwycina sam� lini�, tak �e pozosta�e linie przesuwaj� si� do g�ry. C-ktraktuje argument liczbowy w spos�b specjalny: wycina ono tyle linii,ile wynosi warto倶 argumentu, ORAZ ich zawarto倶. To nie jest jedyniepowt�rzenie kilka razy C-k. C-u 2 C-k wycina dwie linie wraz z ichznakami nowej linii; dwukrotne naci�niecie C-k nie zrobi�oby tego.By odzyska� ostatnio wyci�ty tekst i wstawi� go w miejsce kursora,naci�nij C-y.>> Twoja kolej. Naci�nij C-y, by z powrotem wstawi� tekst.Zwr黽 uwag�, �e je�li naci�niesz C-k kilka razy z rz�du, to ca�y wyci�tytekst zostanie zachowywany w jednym kawa�ku, tak �e pojedyncze C-y wkleiwszystkie linie.>> Naci�nij C-k kilka razy.A by odzyska� ten wyci�ty tekst...>> ...naci�nij C-y. Przesu� potem kursor o kilka linii w d鶻 i naci�nij C-y jeszcze raz. Widzisz, �e wstawia to ten sam tekst.Co zrobi�, je�li chcesz wstawi� tekst, kt�ry wcze�niej wyci嘘e�,a potem wycinasz co� innego? C-y wstawia tekst ostatnio wyci�ty.Poprzedni fragment nie jest jednak stracony. Mo�esz do niego wr�ci�,u�ywaj�c polecenia M-y. Naciskaj�c C-y, wstawiasz tekst ostatniowyci�ty, a naciskaj�c M-y, zast�pujesz ten tekst wyci�tym uprzednio.Dalsze naciskanie M-y przywo�uje coraz wcze�niejsze fragmenty tekstu.Gdy dojdziesz do tekstu, kt�rego szuka�e�, po prostu kontynuuj edycj�tekstu, pozostawiaj�c wklejony tekst tam, gdzie si� znajduje.Naciskaj�c M-y wystarczaj�co wiele razy, dojdziesz do punktu,z kt�rego wystartowa�e� (czyli tekstu wyci�tego ostatnio).>> Wytnij jak蔚 lini�, zmie� pozycj� kursora i wytnij inn�. Naci�nij potem C-y, by wstawi� drug� z wyci�tych linii. Potem naci�nij M-y i linia ta zostanie zast�piona przez t� pierwsz�. Naci�nij M-y jeszcze kilka razy, by zobaczy�, co si� dzieje. Powtarzaj to a� do ponownego pojawienia si� drugiej z linii. Mo�esz te� wypr�bowa�, co si� stanie, gdy polecenie M-y poprzedzisz argumentem dodatnim albo ujemnym.* COFNIJ--------Je�li wprowadzisz zmiany do tekstu, a potem dojdziesz do wniosku, �eto by�a pomy�ka, to mo�esz cofn掩 zmiany, wydaj�c polecenie ,,cofnij''(ang. undo), C-x u.C-x u cofa zmiany wprowadzone przez jedno polecenie; je�li powt�rzyszC-x u kilka razy z rz�du, to ka�de powt�rzenie cofa kolejne polecenie.Od tej regu�y s� dwa wyj�tki: polecenia, kt�re nie zmieniaj� tekstu nielicz� si� jako polecenia, kt�re mo�na wycofa� (dotyczy to zar�wnoprzesuni裝 kursora, jak i przewijania tekstu), oraz znaki wstawiane dotekstu (np. litery) 咳czone s� w grupy do 20. (Redukuje to liczb�naci�ni裝 C-x u, kt�re musia�by� wykona�, by wycofa� si� z niechcianychzmian.)>> Wytnij t� lini� za pomoc� C-k, a potem naci�nij C-x u; linia powinna si� pojawi� ponownie.C-_ jest innym sposobem wywo�ania polecenia "cofnij"; dzia�a todok�adnie tak samo jak C-x u, jest jednak �atwiejsze do naci�ni�ciakilka razy z rz�du. Wad� kombinacji C-_ jest to, �e nie jest oczywistew jaki spos�b j� uzyska� na niekt�rych klawiaturach. To w�a�nie dlategodost�pna jest te� kombinacja C-x u. Na niekt�rych terminalach mo�esznacisn掩 C-_ poprzez przytrzymanie Ctrl i naci�ni�cie /.Argument liczbowy podany przed C-_ lub C-x u okre�la liczb� powt�rze�tego polecenia.* PLIKI-------Aby edytowany przez Ciebie tekst zosta� na trwa�e zachowany, musiszumie�ci� go w pliku. Je�li tego nie zrobisz, to tekst zniknie, gdyzamkni�ty zostanie Emacs, za pomoc� kt�rego go edytowa�e�. Aby zachowa�tekst w pliku, najpierw musisz ten plik ,,znale惹'', i to zanimzaczniesz wprowadza� tekst. Czynno倶 znajdowania pliku (ang. "filefinding") bywa te� nazywana ,,odwiedzaniem pliku'' (ang. "filevisiting").Odwiedzanie pliku w Emacsie powoduje wy�wietlenie jego zawarto�ci.Bardzo cz�sto jest to pocz�tek edycji pliku. Jednak�e zmiany, kt�rewprowadzasz do pliku, nie s� w nim utrwalone, zanim go nie ,,zachowasz''(ang. save). Ma to zapobiec pozostawieniu w systemie pliku, kt�ry zosta�zmieniony tylko w po�owie, a tego chcesz unikn掩. Gdy zachowujeszzmieniony plik, Emacs zostawia orygina� (pod inna nazw�) na wypadek,gdyby� doszed� do wniosku, �e wprowadzone zmiany by�y b滑dne.Je�li popatrzysz na d鶻 ekranu, to zauwa�ysz lini�, kt�ra zaczyna si�i ko�czy my�lnikami, a zawiera tekst ,,TUTORIAL''. W tejcz蟠ci ekranu zawsze mo�esz znale惹 nazw� pliku, kt�ry w�a�nieodwiedzasz. W tej chwili odwiedzasz plik o nazwie TUTORIAL, kt�ryjest Twoj� w�asn� kopi� samouczka Emacsa. Oboj�tnie, kt�ry plikodwiedzisz, w�a�nie w tym miejscu pojawi si� jego nazwa.Polecenia s�u娠ce do odwiedzania i zachowywania plik�w r鷽ni� si�od innych polece�, kt�re ju� pozna�e�, tym, �e sk�adaj� si� z dw�chznak�w. Obydwa zaczynaj� si� od znaku Control-x. Jest mn�stwopolece�, kt�re zaczynaj� si� od tego w�a�nie znaku; wiele z nichdotyczy plik�w, bufor�w oraz rzeczy z nimi zwi�zanych. Poleceniate maj� d�ugo倶 dw�ch, trzech lub czterech znak�w.Kolejn� nowo�ci� odno�nie polecenia odwiedzania pliku jest to, �emusisz mu poda� nazw� pliku, kt�ry chcesz znale惹. M�wimy o tym, �epolecenie ,,czyta argument z terminala'' (w tym wypadku argument jestnazw� pliku). Po wpisaniu polecenia C-x C-f znajd� plik (ang. find a file)Emacs poprosi Ci� o wpisanie nazwy pliku. Pojawia si� ona w dolnej liniiekranu. Gdy ta linia jest u�ywana do wprowadzania tego typu danych,nazywa si� j� ,,minibuforem'' (ang. "minibuffer"). Do edycji nazwy plikuw minibuforze mo�esz u�ywa� zwyk�ych polece� Emacsa.Wprowadzanie nazwy pliku (lub jakichkolwiek innych danych wminibuforze) mo�na anulowa� klawiszem C-g.>> Naci�nij C-x C-f, po czym naci�nij C-g. Na skutek tego zniknie minibufor oraz przerwane zostanie wykonanie polecenia C-x C-f, kt�re tego minibufora u�ywa�o. W rezultacie nie odwiedzisz �adnego pliku.Gdy sko�czysz wpisywa� nazw� pliku, naci�nij <Return>. W�wczaspolecenie C-x C-f zabierze si� do roboty i znajdzie plik, kt�rywybra�e�. Z chwil� zako�czenia wykonywania polecenia C-x C-fzniknie te� minibufor.Zawarto倶 znalezionego pliku po chwili pojawia si� na ekraniei mo�esz j� edytowa�. Gdy chcesz zachowa� zmiany, by je utrwali�,wydaj polecenie C-x C-s zachowaj plik (ang. save).Kopiuje to tekst z Emacsa do pliku. Za pierwszym razem, gdy torobisz, Emacs zmienia nazw� oryginalnego pliku, dodaj�c nako�cu jego nazwy znak ~. W ten spos�b powstaje zapasowa kopiaoryginalnego pliku.Gdy zachowywanie pliku si� ko�czy, Emacs wypisuje jego nazw� u do�uekranu. Pliki powiniene� zachowywa� stosunkowo cz�sto, aby nie straci�za du�o w wypadku za�amania systemu.>> Naci�nij C-x C-s, by zachowa� dla siebie kopi� samouczka. Emacs powinien wypisa� "Wrote ...TUTORIAL" na dole ekranu.UWAGA: W niekt�rych systemach naci�ni�cie C-x C-s zamra�a ekran i wrezultacie Emacs nie mo�e pokazywa� tekstu. Oznacza to, �e sk�adowasystemu operacyjnego, zwana kontrol� przep�ywu (ang. flow control),przechwyci�a znak C-s i nie pozwoli�a mu dotrze� do Emacsa. By odzyska�kontrol� nad ekranem, naci�nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj wrozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podr�cznikuEmacsa.Odwiedzi� w celu edycji lub odczytu mo�esz plik istniej�cy ju� wsystemie. Mo�esz te� odwiedzi� plik, kt�rego jeszcze nie ma w systemie iw�a�nie w taki spos�b tworzy si� w Emacsie nowe pliki. Gdy poleceniemC-x C-f odwiedzisz plik o nazwie nieistniej�cej w systemie, w�wczasEmacs wy�wietli puste miejsce, do kt�rego b�dziesz m�g� zacz掩 wpisywa�tekst. Gdy za娠dasz zachowania wpisanego tekstu, Emacs utworzy wsystemie plik z tym tekstem. Od tego momentu mo�esz uwa�a�, �e edytujeszplik ju� istniej�cy.* BUFORY--------Je�li za pomoc� C-x C-f odwiedzisz inny plik, to plik odwiedzonypoprzednio pozostanie w Emacsie. Mo�esz si� na niego prze咳czy�,odwiedzaj�c go jeszcze raz za pomoc� C-x C-f. W ten spos�b mo�eszmie� w Emacsie odwiedzonych jednocze�nie wiele plik�w.>> Utw�rz plik o nazwie "foo" za pomoc� C-x C-f foo <Return>. Wpisz w niego jaki� tekst i zachowaj "foo" za pomoc� C-x C-s. W ko�cu napisz C-x C-f TUTORIAL <Return>, by wr�ci� do samouczka.Emacs przechowuje tekst ka�dego pliku w obiekcie, zwanym ,,buforem''.Odwiedzenie pliku powoduje utworzenie nowego bufora wewn�trz Emacsa. Byzobaczy� list� bufor�w, kt�re istniej� w Twoim Emacsie, naci�nij C-x C-b lista bufor�w (ang. list buffers).>> Naci�nij C-x C-b.Zwr黽 uwag�, �e ka�dy bufor ma w�asn� nazw�, mo�e te� mie� skojarzon� znim nazw� pliku, kt�ry odwiedza. KA�DY tekst, kt�ry ogl�dasz w Emacsie,jest zawsze cz蟠ci� jednego z bufor�w.>> Naci�nij C-x 1 by pozby� si� listy bufor�w.Je�li masz kilka bufor�w to tylko jeden z nich jest aktualny, tenkt�ry w�a�nie edytujesz. Je�li chcesz edytowa� inny bufer musisz si�do niego "prze咳czy�" (ang. switch). Je�li chcesz prze咳czy� si� dobufora, kt�ry odwiedza jaki� plik, mo�esz to zrobi� poprzez ponowneodwiedzenie pliku za pomoc� C-x C-f. Ale istnieje tak�e �atwiejszyspos�b: u�yj C-x b. U�ywaj�c tej komendy musisz poda� nazw� bufora, dokt�rego zamierzasz si� prze咳czy�.>> Naci�nij C-x b foo <Return> by wr�ci� do bufora "foo", kt�ry przechowuje tekst pliku "foo". Nast�pnie naci�nij C-x b TUTORIAL <Return> by wr�ci� do samouczka.Zwykle nazwa bufora odpowiada nazwie pliku (bez �cie�ki), cho� czasamizdarza si� inaczej. Lista bufor�w, kt�r� tworzysz za pomoc� C-x C-bpokazuje nazwy wszystkich bufor�w.KA�DY tekst, kt�ry pojawia si� w oknie Emacsa jest cz蟠ci� jakiego�bufora. Niekt�re bufory nie odpowiadaj� �adnemu odwiedzanemuplikowi. Na przyk�ad bufor "*Buffer List*" nie odwiedza �adnego pliku;zawiera on list� bufor�w, utworzon� w reakcji na naci�ni�cie przezCiebie C-x C-b. Bufor "*Messages*" tak�e nie odwiedza �adnego pliku;zawiera komunikaty, kt�re pojawia�y si� podczas Twojej sesji zEmacsem.>> Naci�nij C-x b *Messages* <Return> by obejrze� bufor zawieraj�cy komunikaty. Nast�pnie naci�nij C-x b TUTORIAL <Return> by wr�ci� do samouczka.Je�li zmieniasz tekst w jakim� pliku, a potem odwiedzisz inny plik, tozawarto倶 tego pierwszego NIE jest automatycznie zachowywana. Zmiany,kt�re wprowadzi�e�, pozostaj� w Emacsie, w buforze tego� pliku.Tworzenie czy edytowanie innego bufora nie ma �adnego wp�ywu napozosta�e. Jest to bardzo przydatne, ale te� oznacza, �e potrzebny jestCi wygodny spos�b zachowywania zawarto�ci bufor�w. Niewygodne naprzyk�ad by�oby, aby zawsze w celu zachowania bufora trzeba by�o doniego przechodzi� za pomoc� C-x C-f i dopiero potem wywo�ywa� C-x C-s.Dlatego istnieje polecenie: C-x s Zachowaj bufory (ang. save some buffers)W reakcji na polecenie C-x s Emacs dla ka�dego z bufor�w, w kt�rymwyst�puj� nie zachowane do tej pory zmiany, zadaje pytanie, czy gow tej chwili zachowa�.>> Wstaw jak蔚 lini� tekstu, a potem naci�nij C-x s. Powiniene� zosta� zapytany o to, czy chcesz zachowa� bufor TUTORIAL. Odpowiedz na to pytanie twierdz�co, naciskaj�c y.* ROZSZERZANIE ZESTAWU POLECE�------------------------------Polece� Emacsa jest znacznie, znacznie wi�cej, ni� mo�na by skojarzy�z klawiszami klawiatury, uwzgl�dniaj�c nawet kombinacje z META lub Ctrl.Emacs radzi sobie z tym problemem, udost�pniaj�c polecenia X (ang.eXtend). Istniej� dwa rodzaje tych polece�: C-x Rozszerzenie o znak. Nast�puje po nim jeden znak. M-x Rozszerzenie o nazwane polecenie. Nast�puje po nim pe�na, niekiedy d�uga nazwa polecenia.Polecenia te s� u�yteczne, ale u�ywa si� ich nie tak cz�sto, jak tych,kt�rych ju� si� nauczy�e�. Mia�e� ju� okazj� pozna� dwa z nich: C-x C-f,s�u娠ce do odwiedzania plik�w, oraz C-x C-s do ich zachowywania. Innymprzyk�adem mo�e by� polecenie C-x C-c, kt�re ko�czy sesj� Emacsa. (Niemartw si�, �e w ten spos�b stracisz zmiany, kt�re wprowadzi�e� dotekst�w; przed zamkni�ciem sesji Emacs proponuje Ci zachowaniaka�dego ze zmodyfikowanych plik�w.)C-z jest poleceniem, kt�re wychodzi z Emacsa *na chwil�*, tak by� m�g�wr�ci� do niej wr�ci� po jakim� czasie.W systemach, w kt�rych jest to mo�liwe, C-z zawiesza proces Emacsa;powoduje to powr�t do pow�oki (ang. shell), ale nie niszczy Emacsa.W najpopularniejszych pow�okach mo�esz wr�ci� do Emacsa za pomoc�polecenia `fg' lub `%emacs'.W systemach, w kt�rych nie ma zawieszania proces�w, C-z tworzy procespodpow�oki (ang. "subshell"), kt�ry dzia�a pod Emacsem i daje Ci szans�uruchamiania innych program�w oraz powrotu do Emacsa po ich sko�czeniu; wsystemach tych C-z w istocie nie powoduje wyj�cia z Emacsa i w�wczasnormalnym poleceniem powrotu do Emacsa jest wyj�cie z podpow�oki zapomoc� polecenia "exit".Polecenia C-x C-c powiniene� u�ywa�, gdy masz zamiar si� wylogowa�.Zalecane jest tak�e wychodzenie z Emacsa wystartowanego na przyk�ad przezprogramy obs�uguj�ce poczt� elektroniczn� lub innego rodzaju narz�dzia,poniewa� mog� one nie wiedzie�, jak sobie poradzi� z zawieszeniemEmacsa. Jednak�e w zwyk�ych okoliczno�ciach, je�li nie musiszwylogowywa� si� z systemu, korzystniej jest zawiesi� Emacsa za pomoc�C-z, ni� z niego wyj倶.Istnieje wiele polece� zaczynaj�cych si� od C-x. Oto lista tych,kt�rych ju� si� nauczy�e�: C-x C-f odwied� plik C-x C-s zachowaj plik C-x C-b wy�wietl list� bufor�w C-x C-c wyjd� z Emacsa C-x u cofnijPolece� podawanych za pomoc� nazwy u�ywa si� jeszcze rzadziej lub u�ywasi� tylko w niekt�rych trybach. Przyk�adem mo�e by� poleceniereplace-string, kt�re zast�puje jeden �a�cuch innym w ca�ym tek�cie. Gdynaciskasz M-x, Emacs czeka na dalszy ci�g polecenia, wy�wietlaj�c nadole ekranu (w minibuforze) napis "M-x". Powiniene� tam wpisa� nazw�polecenia, w tym wypadku replace-string. Wystarczy przy tym, �e napiszjedynie repl s<Tab>; Emacs doko�czy nazw� automatycznie. Wprowadzanienazwy zako�cz naci�ni�ciem klawisza <Return>.Polecenie replace-string wymaga dw�ch argument�w: �a�cucha, kt�ry mazosta� zast�piony, i �a�cucha, kt�ry ma zosta� wstawiony w miejsce tego�.Wpisywanie ka�dego z tych �a�cuch�w trzeba zako�czy� przyci�ni�ciemklawisza <Return>.>> Przesu� kursor do czystej linii, dwie linie poni�ej tej. Naci�nij M-x repl s<Return>zmieni<Return>zmodyfikuje<Return>. Zwr黽 uwag�, jak ta linia si� zmieni�a: zast�pi�e� s�owem ,,zmodyfikuje'' ka�de wyst�pienie s�owa z-m-i-e-n-i poni�ej pocz�tkowej pozycji kursora.* AUTOMATYCZNE ZACHOWYWANIE---------------------------Je�li zmian wprowadzonych do pliku nie zachowasz, to mo�esz je straci� wwypadku, gdy Tw�j komputer przestanie dzia�a�. By Ci� przed tymuchroni�, Emacs okresowo zachowuje wprowadzone zmiany w specjalnympliku, kt�ry ma znak # na pocz�tku i na ko�cu swojej nazwy. Przyjmijmyna przyk�ad, �e Tw�j plik nazywa si� "hello.c". Odpowiadaj�cy mu plikzachowywany automatycznie b�dzie nosi� nazw� "#hello.c#". Gdyzachowasz plik w zwyk�y spos�b, Emacs skasuje plikzachowany automatycznie.Je�li Tw�j komputer przestanie dzia�a�, mo�esz odzyska� Twoje dane zpliku automatycznie zachowanego przez zwyk�e odwiedzenie tego pliku,kt�ry edytowa�e� (a nie pliku automatycznie zachowanego!) i napisanieM-x recover file<Return>. Gdy Emacs zapyta o potwierdzenie, todane zachowane automatycznie odzyskasz, je�li odpowiesz yes<Return>.* OBSZAR ECHA-------------Je�li polecenia dla Emacsa wpisujesz dostatecznie wolno, b�d� onepokazywane w specjalnym obszarze na dole ekranu, zwanym obszarem echa(ang. echo area). Obszar echa zawiera ostatni� doln� lini� ekranu.* LINIA STANU-------------Linia, kt�ra znajduje si� bezpo�rednio nad obszarem echa, zwana jestlini� trybu (ang. modeline). Pokazuje ona tekst podobny donast�puj�cego:--:** TUTORIAL (Fundamental)--L670--58%----------------Linia ta podaje u�yteczne informacje o stanie Emacsa i tekstu, kt�ryedytujesz.Wiesz ju�, jakie jest znaczenie nazwy: oznacza ona plik,kt�ry odwiedzi�e�. --NN%-- informuje o bie娠cej pozycji wewn�trztekstu; oznacza to, �e NN procent tekstu znajduje si� ponad g�rnymbrzegiem ekranu. Je�li pocz�tek pliku znajduje si� na pocz�tkuekranu, to zamiast liczby --00%-- zobaczysz w tym miejscu --Top--.Podobnie dla ko�ca tekstu pojawi si� tam napis --Bot-- (ang. bottom).Je�li wy�wietlasz tekst na tyle kr�tki, �e mie�ci si� wca�o�ci na ekranie, to linia trybu b�dzie zawiera�a napis --All--.Litera L, po kt�rej wyst�puj� cyfry, tak�e opisuje Twoj� bie娠c�pozycj�: cyfry oznaczaj� numer linii, na kt�rej obecnie ustawiony jestkursor.Gwiazdki blisko pocz�tku linii trybu oznaczaj�, �e wprowadzi�e� dotekstu jakie� zmiany. Tu� po odwiedzeniu, a tak�e po zachowaniu plikunie b�dzie w tym miejscu gwiazdek, lecz my�lniki.Wewn�trz nawias�w znajdziesz informacje na temat trybu edycji, wkt�rym w�a�nie jest Emacs. Domy�lnym trybem edycji nazywa si�podstawowym (ang. fundamental); jest to tryb u�ywanym w�a�nie wtej chwili. Jest to przyk�ad ,,trybu g鞄wnego'' (ang. major mode).Emacs mo�e dzia�a� w wielu trybach g鞄wnych. Zosta�y one zaprojektowane,aby u�atwi� edycj� napis�w w rozmaitych j�zykach programowania, takichjak tryb Lisp czy C, oraz rodzajach tekst�w, jak tryb tekstowy. W danejchwili mo�e by� aktywny tylko jeden g鞄wny tryb pracy i to jego nazwajest wy�wietlana w linii trybu w miejscu, w kt�rym teraz jest"Fundamental".Ka�dy z g鞄wnych tryb�w edycyjnych mo�e zmieni� zachowanie niekt�rychpolece�. Na przyk�ad w Emacsie istniej� polecenia s�u娠ce do tworzeniakomentarzy w programach. Skoro ka�dy j�zyk programowania sam okre�la,jak powinien wygl�da� komentarz, to ka�dy z g鞄wnych tryb�w edycyjnychmusi wstawia� komentarze w odpowiedni spos�b. Trybowi edycyjnemuodpowiada nazwa polecenia, kt�re mo�esz wykona�, by prze咳czy� si� w tentryb lub go wy咳czy�. Przyk�adem mo�e by� M-x fundamental-mode, kt�rejest poleceniem prze咳czaj�cym tryb podstawowy.Je�li zamierzasz edytowa� tekst w j�zyku angielskim, taki jak naprzyk�ad oryginalna wersja tego samouczka, to prawdopodobniepowiniene� u�y� trybu tekstowego (ang. text mode).>> Napisz M-x text-mode<Return>.Nie musisz si� martwi�, bo �adne z polece�, kt�re do tej pory pozna�e�,nie zmienia Emacsa w powa�ny spos�b. Mo�esz jednak zauwa�y�, �e terazM-f i M-b traktuj� apostrofy jako cz蟠ci s鞄w. Poprzednio, w trybiepodstawowym, polecenia te traktowa�y apostrofy jako separatory s鞄w.G鞄wne tryby edycji wprowadzaj� zwykle subtelne zmiany, takie jakopisana powy�ej; wi�kszo倶 polece� nadal robi ,,to samo'', chocia�by� mo�e w troszeczk� inny spos�b.By zobaczy� dokumentacj� na temat bie娠cego g鞄wnego trybu edycji,naci�nij C-h m.>> Naci�nij C-u C-v raz lub wi�cej razy, tak by ta linia znalaz�a si� blisko g�ry ekranu.>> Naci�nij C-h m, by odczyta� dokumentacj� na temat tego, czym tryb tekstowy r鷽ni si� od trybu podstawowego.>> Naci�nij q, by usun掩 dokumentacj� trybu z ekranu.G鞄wne tryby edycji nazywaj� si� w�a�nie ,,g鞄wnymi'', gdy� wyst�puj�tak�e ,,podrz�dne'' tryby edycji (ang. minor modes). Podrz�dne trybyedycji nie s� alternatyw� dla tryb�w g鞄wnych, lecz jedynie ichniewielk� modyfikacj�. Ka�dy podrz�dny tryb edycji mo�na w咳czy� lubwy咳czy� niezale�nie od pozosta�ych tryb�w podrz�dnych, a tak�eniezale�nie od trybu g鞄wnego. Mo�esz wiec u�ywa� jednego,kombinacji dowolnych, albo nie u�ywa� �adnego trybu podrz�dnego.Jednym z podrz�dnych tryb�w edycji, kt�ry jest bardzo u�yteczny,szczeg�lnie do edycji tekstu angielskiego lub polskiego, jest trybautomatycznego wype�niania (ang. auto fill mode). Je�li jest onw咳czony, to Emacs �amie linie pomi�dzy s�owami automatycznie, gdypodczas wstawiania tekstu linia robi si� za szeroka.Tryb automatycznego wstawiania w咳cza si� na przyk�ad poleceniem M-xauto-fill-mode<Return>. Powt�rzenie tego polecenie powoduje wy咳czenietrybu, ponowne powt�rzenie --- jego w咳czenie, i tak dalej. M�wimy, �epolecenie ,,prze咳cza tryb''.>> Napisz M-x auto-fill-mode<Return>. Wstaw potem wiele napis�w ,,asdf '' tak d�ugo, a� zobaczysz, �e linia podzieli na dwie. Mi�dzy literami musisz wstawia� spacje, poniewa� tryb automatycznego wype�niania �amie linie tylko tam, gdzie s� spacje.Margines jest zazwyczaj ustawiony na 70 znak�w, ale mo�esz to zmieni�poleceniem C-x f. Powiniene� poleceniu poda� argument liczbowym�wi�cy, w kt�rej kolumnie ma zosta� ustawiony margines.>> Wywo�aj C-x f z argumentem r�wnym 20. (C-u 2 0 C-x f). Napisz potem jaki� tekst i zauwa�, �e Emacs wype�nia linie do d�ugo�ci co najwy�ej 20 znak�w. Ustaw margines z powrotem na 70 znak�w, wywo�uj�c jeszcze raz C-x f z odpowiednim argumentem.Je�li zmieniasz tekst wewn�trz akapitu, to tryb automatycznegowype�niania sam z siebie nie wyr�wna marginesu. Mo�esz go wyr�wna�samodzielnie, wydaj�c polecenie M-q (Meta-q) (kursor powinien si�w�wczas znajdowa� wewn�trz akapitu).>> Przesu� kursor do poprzedniego akapitu i naci�nij M-q.* SZUKANIE----------Emacs potrafi szuka� �a�cuch�w (zwartych ci�g�w znak�w lub s鞄w)zar�wno wstecz jak i do przodu. Szukanie �a�cucha jest poleceniem,kt�re przesuwa kursor --- do nast�pnego miejsca, w kt�rym dany�a�cuch wyst�puje.Polecenie Emacsa "search" r鷽ni si� od podobnych polece� w innychedytorach tym, �e jest przyrostowe. Znaczy to, �e szukanie odbywasi� w trakcie, gdy wpisujesz kolejne znaki �a�cucha, kt�ry ma zosta�znaleziony.Poleceniami rozpoczynaj�cymi szukanie s�: C-s dla szukania w prz�doraz C-r dla szukania wstecz. POCZEKAJ PROSZ�! Nie pr�buj ich w tejchwili.Gdy naci�niesz C-s, zauwa�ysz, �e w obszarze echa pojawi si�tekst "I-search". Jest to informacja, �e Emacs znajduje si� w trybie"incremental search" i czeka, by� napisa� tekst, kt�ry ma znale惹.Naci�ni�cie <Return> ko�czy proces szukania.>> Rozpocznij teraz szukanie, naciskaj�c C-s. POWOLI, litera po literze, napisz s�owo kursor, zatrzymuj�c si� po ka�dym znaku i obserwuj�c, gdzie zatrzymuje si� kursor. Gdy naci�niesz drugie r, b�dzie mo�na powiedzie�, �e szuka�e� s�owa kursor jednokrotnie. Naci�nij jeszcze raz C-s, by znale惹 nast�pne wyst�pienie s�owa kursor. Naci�nij teraz cztery razy <Delback> i zobacz, co si� dzieje z kursorem. Naci�nij <Return>, by sko�czy� szukanie.Widzia�e�, co si� dzia�o? Podczas szukania przyrostowego Emacs pr�bujeprzej倶 do miejsca wyst�pienia �a�cucha, kt�ry wpisa�e� do tej pory,i pod�wietla go dla Twojej wygody. By znale惹 nast�pne wyst�pienies�owa kursor, po prostu jeszcze raz naci�nij C-s. Je�li takiegowyst�pienia nie ma, to Emacs zapiszczy i napisze, �e szukanie,,sko�czy�o si� pora�k�''.Kombinacja C-g przerywa proces szukania, podobnie jak to czyniz innymi poleceniami.UWAGA: W niekt�rych systemach naci�niecie C-s zamra�a ekran i wrezultacie Emacs nie mo�e pokazywa� tekstu. Oznacza to, �e sk�adowasystemu operacyjnego, zwana kontrol� przep�ywu (ang. "flow control"),przechwyci�a znak C-s i nie pozwoli�a mu dotrze� do Emacsa. By odzyska�kontrol� nad ekranem, naci�nij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj wrozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podr�cznikuEmacsa.Je�li podczas szukania przyrostowego naci�niesz <Delback>, to zauwa�ysz,�e w minibuforze znika ostatni znak wpisanego przez ciebie �a�cucha, akursor wraca do poprzedniego miejsca. Przypu倶my na przyk�ad, �enacisn嘘e� k i znalaz�e� pierwsze wyst�pienie tej litery. Je�li teraznaci�niesz u, to kursor przesunie si� tu� za najbli�sze literyku. Naci�nij teraz <Delback>. Spowoduje to skasowanie z wyszukiwanego�a�cucha litery u, a kursor wr�ci do pierwszego wyst�pienia litery k.Je�li podczas szukania naci�niesz jaki� klawisz w kombinacji z META lubCtrl (z nielicznymi wyj�tkami --- znakami, kt�re maj� specjalneznaczenie podczas szukania, takimi jak C-s i C-r), to szukanie zostanieprzerwane.C-s rozpoczyna proces szukania do przodu, czyli ZA bie娠c� pozycj�kursora. Je�li chcesz szuka� czego� po�o�onego w tek�cie wcze�niej,to naci�nij C-r. Wszystko, co powiedzieli�my o poleceniu C-s, stosujesi� te� do C-r, oczywi�cie w odniesieniu do szukania wstecz.* WIELE OKIEN-------------Jedn� z u�ytecznych cech Emacsa jest mo�liwo倶 wy�wietlania wi�cej ni�jednego okna na raz.>> Przesu� kursor do tej linii i naci�nij C-u 0 C-l.>> Naci�nij teraz C-x 2, co podzieli ekran na dwa okna. Obydwa okna wy�wietlaj� ten samouczek. Kursor pozostaje w g�rnym oknie.>> Naci�nij C-M-v by przewin掩 dolne okno. (Je�li nie masz klawisza Meta lub Alt, to naci�nij ESC C-v.)>> Naci�nij C-x o ("o" jak angielskie "other") by przesun掩 kursor do dolnego okna. U�yj C-v i M-v w dolnym oknie, by przewin掩 jego zawarto倶. Polecenia, kt�re masz wykona�, odczytuj z g�rnego okna.>> Naci�nij C-x o jeszcze raz tak, by kursor wr�ci� do g�rnego okna. Kursor w g�rnym oknie nie zmieni� po�o�enia.Ka�de okno pami�ta po�o�enie swojego kursora, lecz w danej chwilitylko jedno z okien wy�wietla kursor. Wszystkie polecenia edycyjnestosuj� si� do okna, w kt�rym jest kursor. To okno nazywane jest,,oknem wybranym''.Polecenie C-M-v przyda Ci si�, gdy b�dziesz chcia� edytowa� tekst wjednym oknie, a drugiego u�ywa� jako punktu odniesienia. Dzi�ki niemukursor mo�e zawsze znajdowa� si� w oknie, kt�rego zawarto倶 edytujesz, aTy mo�esz przesuwa� drugie okno.C-M-v to przyk�ad kombinacji, kt�ry uzyskuje si�, wciskaj�c jednocze�nieklawisze Ctrl i Meta (Alt). Je�li masz prawdziwy klawisz META (Alt), toC-M-v mo�esz uzyska� przytrzymuj�c jednocze�nie Ctrl oraz META (Alt) inaciskaj�c v. Nie jest wa�ne, co zosta�o naci�ni�te wcze�niej, Ctrl czyMETA, poniewa� obydwa te klawisze dzia�aj� jako modyfikatory znaczeniaznak�w.Je�li nie masz klawisza META (Alt) i w jego zast�pstwie u�ywasz ESC, tokolejno倶 naciskania klawiszy ma znaczenie: musisz najpierw nacisn掩 ipu�ci� ESC, po czym nacisn掩 Ctrl-v; kombinacja Ctrl-ESC v nie zadzia�a.Wynika to z tego, �e ESC jest znakiem, a nie modyfikatorem.>> Naci�nij C-x 1 (w g�rnym oknie), by pozby� si� okna dolnego.(Je�li nacisn嘘by� C-x 1 w dolnym oknie, to g�rne by znik�o. Mo�eszsobie to polecenie t�umaczy� jako ,,pozostaw tylko jedno okno --- to wkt�rym w�a�nie jestem''.)Nie musi by� tak, �e obydwa okna pokazuj� ten sam bufor. Je�li u�yjeszC-x C-f, by odwiedzi� jaki� plik w jednym z nich, to zawarto倶 drugiegosi� nie zmieni. Z zasady w r鷽nych oknach mo�esz niezale�nie wy�wietla�r鷽ne pliki.Oto inny spos�b u�ywania dw�ch okien do wy�wietlania dw�ch r鷽nychrzeczy:>> Naci�nij C-x 4 C-f i nazw� jednego z Twoich plik�w. Zako�cz wprowadzanie klawiszem <Return>. Podany plik pojawi si� w dolnym oknie razem z kursorem, kt�ry tam przeskakuje.>> Naci�nij C-x o, by wr�ci� do g�rnego okna, oraz C-x 1 by usun掩 dolne okno.* REKURSYWNE POZIOMY EDYCJI---------------------------Czasami mo�esz znale惹 si� w czym�, co nazywa si� "rekursywnympoziomem edycji". Mo�esz to rozpozna� po nawiasach kwadratowych wlinii trybu, obejmuj�cych nawiasy okr�g�e zawieraj�ce nazw� g鞄wnegotrybu edycji. M�g�by� na przyk�ad zobaczy� [(Fundamental)] zamiast(Fundamental).By wyj倶 z rekursywnego poziomu edycji, naci�nij ESC ESC ESC. Jest toog�lnego przeznaczenia polecenie ,,wychodzimy''. Mo�esz go u�y� tak�e,by pozby� si� nadmiaru okien albo wyj倶 z minibufora.>> Naci�nij M-x by wej倶 do minibufora, potem naci�nij ESC ESC ESC, by z niego wyj倶.Aby wyj倶 z rekursywnego poziomu edycji, nie wystarczy u�y� C-g. Dziejesi� tak dlatego, �e klawisz C-g jest u�ywany do anulowania polece� iargument�w WEWN�TRZ pojedynczego rekursywnego poziomu edycji.SZUKANIE POMOCY---------------W tym samouczku dostarczyli�my tylko tyle informacji, ile jestniezb�dne, by� m�g� zacz掩 u�ywa� Emacsa. Emacs jest istn� kopalni�najr鷽niejszych rzeczy, kt�rych nie spos�b tutaj opisa�. B�dzieszzapewne chcia� dowiedzie� si� o Emacsie wi�cej, poniewa� posiada onwiele po�ytecznych cech, o kt�rych na razie nic nie wiesz. Mi�dzy innymijest w nim zaszyte mn�stwo wewn�trznej dokumentacji. Dotrze� do tejdokumentacji mo�esz po naci�ni�ciu kombinacji C-h.By uzyska� pomoc, naci�nij C-h, a potem znak, kt�ry okre�la jakiegorodzaju pomocy oczekujesz. Je�li poczujesz si� NAPRAWD� zagubiony, tonapisz C-h?, a Emacs podpowie, jakiego rodzaju pomocy mo�e Cidostarczy�. Je�li naci�niesz C-h, a potem zadecydujesz, �e pomoc niejest Ci jednak potrzebna, to aby anulowa� zapocz�tkowane polecenie C-h,po prostu wci�nij C-g.Najprostsz� pomoc mo�esz uzyska� naciskaj�c C-h c. Naci�nij C-h a potemc, po czym kombinacj� klawiszy, kt�rej znaczenie chcesz pozna�; Emacswy�wietli kr�tki opis polecenia odpowiadaj�cego tej kombinacji.>> Naci�nij C-h c C-p.Powinno to przywo�a� komunikat, o tre�ci podobnej do C-p runs the command previous-lineW ten spos�b mo�esz uzyska� ,,nazw� funkcji'' przypisanej kombinacjiklawiszy. Przydaje si� to podczas pisania kodu w Lispie, w kt�rymzapisane s� rozszerzenia Emacsa; wystarcza to tak�e do przypomnieniaCi, co dane polecenie robi, je�li widzia�e� je ju� wcze�niej, leczgo nie zapami�ta�e�.Jako dope�nienie polecenia C-h c Emacs dopuszcza te� wieloznakowekombinacje klawiszy, na przyk�ad C-x C-s albo (je�li nie masz klawiszaMETA lub Alt) <ESC>v.By uzyska� wi�cej informacji na temat polecenia, naci�nij C-h kzamiast C-h c.>> Naci�nij C-h k C-p.To polecenie wy�wietla dokumentacj� na temat danej funkcji oraz jejnazw� w oknie Emacsa. Gdy sko�czysz �ledzi� wynik tego polecenianaci�nij C-x 1, by pozby� si� tekstu pomocy. Nie musisz tego robi� odrazu. Mo�esz wykona� pewne operacje w oparciu o tekst pomocy zanimnaci�niesz C-x 1.Oto kilka innych u�ytecznych wariant�w C-h: C-h f Opisz funkcje o podanej nazwie.>> Napisz C-h f previous-line<Return>. Wypisze to na ekranie ca咳 informacje, jak� Emacs ma na temat funkcji, kt�ra implementuje polecenie C-p.Podobnie komenda C-h v pokazuje na ekranie dokumentacj� zmiennych,kt�rych warto�ci mo�esz zmieni�, aby dostosowa� Emacsa do swoichpreferencji. Wpisz nazw� zmiennej, gdy Emacs o ni� poprosi. C-h a Apropos. Wpisz s�owo, a Emacs wypisze list� wszystkich polece�, kt�rych nazwa zawiera to s�owo. Polecenia te mo�na wywo�ywa� za pomoc� Meta-x. Dla niekt�rych polece� Apropos wypisze jedno- lub dwuznakowe sekwencje, kt�re wywo�uj� te polecenia.>> Napisz C-h a file<Return>.Zobaczysz list� wszystkich polece�,dost�pnych za pomoc� M-x, kt�re maja s�owo "file" w swojej nazwie.Zauwa�ysz tam tak�e polecenia takie, jak C-x C-f oraz C-x C-w,umieszczone obok nazw polece� "find-file" i "write-file".>> Napisz C-M-v, aby przewin掩 okno pomocy. Zr�b to kilka razy.>> Napisz C-x 1, aby usun掩 okno pomocy. C-h i Czytanie elektronicznych podr�cznik�w (w formacie Info). To polecenie prze咳czy Ci� do specjalnego bufora o nazwie *info*, gdzie b�dziesz m�g� przeczyta� podr�czniki dotycz�ce pakiet�w zainstalowanych w Twoim systemie. Napisz m emacs <Return>, aby zapozna� si� z podr�cznikiem Emacsa. Je�eli nigdy wcze�niej nie u�ywa�e� trybu Info, to napisz ?, a Emacs przedstawi Ci mo�liwo�ci tego trybu. Po tym, jak zapoznasz si� z niniejszym kr�tkim samouczkiem, w dalszej pracy dost�p do dokumentacji b�dziesz uzyskiwa� w�a�nie za pomoc� Emacs Info.DODATKOWE FUNKCJE-----------------Wi�cej o Emacsie mo�esz si� nauczy� czytaj�c jego podr�cznik, w formieksi運kowej lub on-line w postaci Info (u�yj menu Help lub naci�nij F10h r). Dwie dodatkowe w�a�ciwo�ci, kt�re szczeg�lnie mog� si� przyda�to dope�nianie wprowadzanych danych i dired u�atwiaj�ce zarz�dzanieplikami.Dope�nianie pozwala unikn掩 niepotrzebnego wpisywania. Na przyk�adje�li chcesz si� prze咳czy� do bufora *Messages*, mo�esz nacisn掩 C-xb *M<Tab> a Emacs dope�ni dalsz� cz蟠� nazwy za Ciebie na tyle, na ileb�dzie w stanie ustali� na podstawie tego, co do tej pory wpisa�e�. Dope�nianiejest opisane w Info w podr�czniku Emacsa w cz蟠ci zatytu�owanej"Dop�nianie" (ang. Completion).Dired umo�liwia Ci zrobienie wykazu plik�w w danym katalogu (dodatkowow podkatalogach), przemieszczanie si� wewn�trz tej listy, odwiedzanieplik�w, zmienianie nazw, usuwanie i inne operacje na plikach. Diredjest opisane w Info w podr�czniku Emacsa w cz蟠ci zatytu�owanej"Dired".Podr�cznik dodatkowo opisuje wiele innych w�a�ciwo�ci Emacsa.* KIEROWANIE KURSOREM Z X TERMINALA (akapit dodany przez autor�w wersji polskiej)-----------------------------------Je�li pracujesz na terminalu graficznym, to do kierowania kursoremprawdopodobnie �atwiej Ci b�dzie u�ywa� klawiszy strza�ek po prawejstronie klawiatury. Klawisze strza�ek: w lewo, w prawo, w g�r� i w d鶻dzia�aj� zgodnie z oczekiwaniem; odpowiadaj� one dok�adnie C-b, C-f, C-pi C-n, ale s� �atwiejsze do zapami�tania. Mo�esz tak�e u�ywa� C-lewo iC-prawo, by przesuwa� si� o s�owa, oraz C-g�ra i C-d鶻, by przesuwa� si�o bloki (np. akapity, je�li edytujesz tekst). Je�li masz klawiszeoznaczone Home (lub Begin) oraz End, to przenios� Ci� one na pocz�tek i,odpowiednio, na koniec linii, a C-Home i C-End na pocz�tek i koniecpliku. Je�li na Twojej klawiaturze s� klawisze PgUp i PgDn, to mo�eszich u�y� do przesuwania si� o jeden ekran, tak jak M-v i C-v.Wszystkie te polecenia akceptuj� argument liczbowy, tak jak toopisano powy�ej. Wpisanie argumentu mo�esz sobie upro�ci�:naci�nij i trzymaj CONTROL lub META i wpisz liczb�. Naprzyk�ad, aby przesun掩 kursor o 12 s鞄w w prawo, naci�nij C-1 C-2C-prawo. Zwr黽 uwag�, �e jest to �atwe do wpisania, poniewa� niemusisz puszcza� klawisza CONTROL podczas wpisywania cyfr.* U�YWANIE MENU (akapit dodany przez autor�w wersji polskiej)---------------Je�li pracujesz na X-terminalu, to u g�ry okna Emacsa powiniene� zauwa�y�pasek z menu. Tego menu mo�esz u�ywa�, by wywo�ywa� najcz蟠ciejpotrzebne polecenia Emacsa, takie jak "find file". Na pocz�tku b�dzieszs�dzi�, �e jest to �atwiejsze ni� u�ywanie klawiatury, poniewa� niemusisz si� na pami裝 uczy� kombinacji klawiszy, kt�re uruchamiaj�poszczeg�lne polecenia. Gdy ju� jednak poznasz Emacsa, to zacznieszsobie te kombinacje przyswaja� --- dla wygody przy pozycjach menupokazywane s� odpowiadaj�ce im kombinacje klawiszy.Zwr黽 uwag�, �e niekt�re pozycje wyst�puj�ce w menu nie maj�odpowiednik�w klawiszowych. Na przyk�ad pozycja "Buffers" powodujewy�wietlenie listy wszystkich dost�pnych bufor�w. Do ka�dego z nichmo�esz si� prze咳czy�, wybieraj�c jego nazw�, wy�wietlon� pod pozycj�Buffers.PODSUMOWANIE------------Pami�taj, �e by wyj倶 z Emacsa na sta�e, trzeba wyda� polecenie C-x C-c.By wyj倶 do pow�oki na chwil� tak, by jeszcze Do Emacsa wr�ci�, trzebau�y� C-z. (To nie dzia�a pod X-Windows, poniewa� tam nie ma prawdziwegokonceptu przej�cia na chwil� do pow�oki. Zamiast tego C-z ,,ikonizuje''okno Emacsa.)Ten samouczek by� pisany tak, by wszyscy nowi u�ytkownicy mogli gozrozumie�. Je�li co� pozostawi� niejasnym, nie sied� cicho i nieobwiniaj siebie, tylko daj nam zna�!KOPIOWANIE----------Niniejszy samouczek jest potomkiem w d�ugiej linii samouczk�wEmacsa, kt�ra rozpoczyna si� od tego, kt�ry zosta� napisany przezStuarta Cracrafta dla oryginalnego Emacsa. Zosta� on zmodyfikowany wewrze�niu 1994 przez Bena Winga, kt�ry zaktualizowa� go w celu uwzgl�dnieniapracy pod X-Windows.Autorem pierwszego t�umaczenia na j�zyk polski by� Remek Trzaska<remek@npac.syr.edu>, a pomaga� mu Ryszard Kubiak<rysiek@ipipan.gda.pl>. Tamto t�umaczenie zosta�o uaktualnione dlawersji GNU Emacs 21 przez Beat� Wierzcho�owsk� <beataw@orient.uw.edu.pl>z pomoc� Ryszarda Kubiaka i Janusza S. Bienia <jsbien@mail.uw.edu.pl>.Ta wersja samouczka, podobnie jak GNU Emacs, jest chroniona prawemautorskim, ale wolno j� kopiowa� pod nast�puj�cymi warunkami:Copyright (C) 1985, 1994, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006 Free Software Foundation, Inc.Zezwala si� na wykonywanie lub rozpowszechnianiewiernych kopii tego dokumentu w otrzymanej formie, na dowolnymno�niku, pod warunkiem zachowania informacji oprawach autorskich i niniejszym zezwoleniu oraz podwarunkiem, �e dystrybutor udzieli odbiorcy pozwolenia nadalsze rozpowszechnianie zgodnie z niniejszym zezwoleniem.Zezwala si� r�wnie� na rozpowszechnianie na warunkach podanychpowy�ej zmodyfikowanych wersji tego dokumentu lub jego cz蟠ci,pod warunkiem, �e zostan� wyra�nie uwidocznioneinformacje o tym, kto dokona� modyfikacji jako ostatni.Warunki kopiowania samego Emacsa s� bardziej skomplikowane, ale zgodnez t� ide�. Prosz�, przeczytaj plik COPYING, po czym rozdaj swoimznajomym kopie Emacsa. Pom鷽 t�pi� obstrukcjonizm w informatyce,u�ywaj�c, tworz�c i dziel�c si� oprogramowaniem swobodnym.;;; Local Variables:;;; mode: fundamental;;; coding: latin-2;;; sentence-end-double-space: nil;;; End:;;; arch-tag: 6c6b7445-4cd5-44ca-a101-7f4697b92f60