Mercurial > emacs
changeset 82717:0b0529241cd1
Move tutorials from etc/ to etc/tutorials/
| author | Glenn Morris <rgm@gnu.org> |
|---|---|
| date | Wed, 22 Aug 2007 07:40:38 +0000 |
| parents | 6bed99a07e17 |
| children | 115ba1ca6c1f |
| files | etc/tutorials/TUTORIAL.nl |
| diffstat | 1 files changed, 1255 insertions(+), 0 deletions(-) [+] |
line wrap: on
line diff
--- /dev/null Thu Jan 01 00:00:00 1970 +0000 +++ b/etc/tutorials/TUTORIAL.nl Wed Aug 22 07:40:38 2007 +0000 @@ -0,0 +1,1255 @@ +Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan. + +De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL +genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van +steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen: + + C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr> + Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f. + M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik + de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun + je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We + verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>. + +BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens). +De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald +commando te proberen. Bijvoorbeeld: +<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>> +[Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.] +>> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. + (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te + houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds + herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm. + +Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een +scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het +lezen van de tekst. + +Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen +in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet +gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de +META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT- +of ALT-toets hebt). + +>> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v. + + +* SAMENVATTING +-------------- + +De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken: + + C-v Ga een scherm vooruit + M-v Ga een scherm terug + C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw, + waarbij de regel waarop de cursor staat, op het + midden van het scherm terecht komt. (C-l is + CONTROL-L, niet CONTROL-1.) + +>> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l. + Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst + staat. + +Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook +gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken +met C-v en M-v is efficiënter. + + +* BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN +---------------------------------- + +Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu +naar een specifieke plaats op het scherm? + +Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de +pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de +standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te +gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een +regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een +figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor +bewegen: + + vorige regel, C-p + : + : + achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f + : + : + volgende regel, C-n + +>> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de + figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het + centrum te plaatsen. + +Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk +te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next" +(volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward" +(vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus +je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu +leert te gebruiken. + +>> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen. + +>> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog + met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel + staat. + +Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line" +betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de +volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een +Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs). + +>> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar + het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het + Newline teken gaat. + +Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen. + +>> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel + krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor + terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f + commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel. + +Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm +beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet +"scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt +Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat +de cursor van het scherm af beweegt. + +>> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen + met C-n en zie wat er gebeurt. + +Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per +woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en +M-b een woord achteruit. + +>> Tik enkele keren M-f en M-b. + +Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind +van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat, +beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het +commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op. + +>> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en + C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in + een woord en tussen twee woorden. + +Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en +anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens +gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden, +zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen +die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.). + +Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de +cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a, +respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het +eind, van een zin gaat. + +>> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e. + Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e. + +Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a +commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze +niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk. + +De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder +lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op +het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat. + +Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met +inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen: + + C-f Ga een teken vooruit + C-b Ga een teken achteruit + + M-f Ga een woord vooruit + M-b Ga een woord achteruit + + C-n Ga naar de volgende regel + C-p Ga naar de vorige regel + + C-a Ga naar het begin van de regel + C-e Ga naar het eind van de regel + + M-a Ga terug naar het begin van de zin + M-e Ga vooruit naar het eind van de zin + +>> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze + commando's worden het vaakst gebruikt. + +Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan) +beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META +groter-dan) beweegt hem naar het eind. + +Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de +Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om +het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de +shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META +komma) tikken. + +>> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan. + Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen. + +>> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen. + Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen. + +Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om +de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te +leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden, +ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer +je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het +gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de +pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen +blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's +met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde +cursorbewegingscommando's leren. + +De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de +meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando +herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en +vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je +toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een +andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de +META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren +omdat die beschikbaar is op elke terminal. + +Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren. + +>> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor + met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te + bewegen. + +Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren +dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's +betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je +totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de +aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat +het commando iets anders doet. + +C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument +verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in +plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v +verschuift de tekst 4 regels. + +>> Probeer nu C-u 8 C-v. + +Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug +omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven. + +Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of +MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant +van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk +("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de +schuifbalk te klikken. + +>> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de + schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie + die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt. + +>> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop + ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en + weer scrollt. + + +* ALS EMACS HANGT +----------------- + +Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig +onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando +te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren. + +Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om +het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen. + +>> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, + en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één + positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt + met C-g. + +Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het +commando C-g. + + +* UITGESCHAKELDE COMMANDO'S +--------------------------- + +Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende +gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren. + +Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg +zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het +werkelijk wil uitvoeren. + +Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de +spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando +niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee"). + +>> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord + op de vraag. + + +* VENSTERS +---------- + +Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen +tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan +gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra +vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één +venster. Het is eenvoudig: + + C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle + andere vensters). + +Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot +het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere +vensters worden verwijderd. + +>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. +>> Tik nu C-h k C-f. + Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster + verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien. + +>> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen. + +Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd +hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken +CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x +beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters, +bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's +bestaan uit twee, drie of vier tekens. + + +* TOEVOEGEN EN WEGHALEN +----------------------- + +Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die +je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst +geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de +"volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe +regel te beginnen. + +Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback> +te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde +toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst +ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar +rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op +staat. + +Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je +gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een +andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>. + +In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de +cursorpositie staat. + +>> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een + paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit + dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele + versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te + wijzigen. + +Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te +worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash +("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt, +een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende +schermregel verder gaat. + +>> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf + toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt. + +>> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot + de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal + verdwijnen. + +Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een +Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen +staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is +van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden +met een vervolgregel. + +>> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>. + Dit voegt de huidige en vorige regel samen. + +>> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te + voegen. + +Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren +op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor +gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken +herhaaldelijk toegevoegd. + +>> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen. + +Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken +en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel +verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst +te verwijderen: + + <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat + C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat + + M-<Delback> Verwijder het woord dat voor de cursor staat + M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat + + C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel + M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin + +Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie +verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak +even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en +M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen. + +Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst +verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je +wilt verwijderen en tik C-@ of C-<SPC>. (<SPC> is de spatiebalk.) +Beweeg daarna naar de andere kant en tik C-w. Dat verwijdert alle +tekst tussen de twee posities. + +>> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea. +>> Tik C-<SPC>. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering + geplaatst") onderaan het scherm. +>> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de + alinea. +>> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot vlak voor de n + verwijderen. + +Er is een verschil tussen iets weghalen en iets verwijderen: iets dat +je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt +weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en +"deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen +"verwijderen" en "weghalen".) Verwijderde tekst terughalen heet +"yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan +een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren +zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's +die slechts een enkel teken weghalen. + +>> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is. + Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen. +>> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het + Newline-teken. + +Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert, +een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een +regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het +aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud. +Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels, +terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet. + +Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de +cursor nu op staat (te yanken), tik C-y. + +>> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken. + +Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had +verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels +die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die +regels in een keer terugbrengt. + +>> Probeer het nu: tik C-k een paar keer. + +Om de verwijderde tekst terug te halen: + +>> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer + C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren. + +Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen +al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je +het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet +verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y +hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt +M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt +M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt +weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je +niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en +de teruggehaalde tekst met rust laten. + +Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst +verwijderde tekst. + +>> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een + regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te + halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste + regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er + langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en + dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en + negatieve argumenten bij M-y. + + +* HERSTELLEN +------------ + +Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent, +dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x +u. + +Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn +van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden +steeds eerdere commando's hersteld. + +Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet +wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's +die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden +meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je +minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te +herstellen. + +>> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten + verschijnen. + +C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde +resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te +tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het +intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor +het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door +"/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt. + +Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen +aan. + + +* BESTANDEN +----------- + +Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de +tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je +dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je +Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te +"bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het +Engels.) + +Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in +Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het +veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk +zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per +ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs +als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele +bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het +geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren. + +Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt +met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets +dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het +bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je +een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de +Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je +in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd +op deze plaats. + +Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je +aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een +argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het +bestand. Nadat je het commando + + C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file"). + +hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je +intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die +regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer. +Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te +veranderen. + +Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer +in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g. + +>> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af + en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte. + Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt. + +Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het +commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk +en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f +commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer. + +Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en +kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik +dan het commando + + C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file"). + +Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand +op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand +onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe +naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~". + +Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het +bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te +slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of +crasht. + +>> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het + goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste + schermregel. + +OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x +C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van +de machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met +C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs +terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het +hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het +Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie. + +Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te +wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit +is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het +bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de +tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als +inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand. + + +* BUFFERS +--------- + +Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste +bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het +gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je +een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen. + +>> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo + <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op + door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om + weer hier, in de inleiding, terug te komen. + +Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een +"buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een +nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, +tik + + C-x C-b Laat de bufferlijst zien + +>> Probeer C-x C-b nu. + +Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een +bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer +overeenkomt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd +onderdeel van een of andere buffer. + +>> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen. + +Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts +één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan +het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet +je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer +die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand +opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier: +gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van +de buffer. + +>> Tik C-x b foo <Return> om terug te gaan naar de buffer "foo" die de + tekst van het bestand "foo" bevat. Tik vervolgens C-x b TUTORIAL + <Return> om terug te komen naar deze Emacs-inleiding. + +Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand +(minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De +lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je altijd de naam van +elke buffer zien. + +ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel +van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een +bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen +bijbehorend bestand. Deze buffer bevat de lijst met buffers die je +gemaakt hebt met C-x C-b. Ook de buffer "*Messages*" heeft geen +geassocieerd bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs je +op de onderste regel toonde. + +>> Tik C-x b *Messages* <Return> om de buffer met mededelingen te + bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL <Return> om terug te + keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding + +Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand +bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen +blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren +of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect +op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een +eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou +erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f +om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando: + + C-x s Sla een paar buffers op + +C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet +opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren. + +>> Voeg wat tekst toe en tik C-x s. + Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren. + Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van + "yes", Engels voor "ja"). + + +* UITGEBREIDE COMMANDO'S +------------------------ + +Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het +toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de +CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met +het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando +komt voor in twee smaken: + + C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken. + M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam. + +Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder +gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt +al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te +bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander +voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak +je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet +opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren +voordat Emacs helemaal eindigt.) + +C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna +weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie. + +Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt +weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste +shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met +"%emacs". + +Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te +zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de +gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer +in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In +dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell +te verlaten en in Emacs terug te keren. + +Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het +is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs +opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien +die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal +gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs +te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk. + +Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je +nu al kent: + + C-x C-f Bezoek bestand + C-x C-s Sla bestand op + C-x s Sla een paar buffers op + C-x C-b Laat bufferlijst zien + C-x b Schakel naar een buffer + C-x C-c Verlaat Emacs + C-x 1 Een enkel venster + C-x u Herstel + +Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder +bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando +replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een +andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt, +toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het +commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon +"repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando +met <Return>. + +Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die +vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden. +Je sluit elk argument af met <Return>. + +>> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel. + Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>. + + Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen + van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te + beginnen op de plek waar de cursor staat. + + +* AUTOMATISCH BEWAREN +--------------------- + +Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt, +zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou +hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs +regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het +bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt +met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het +bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand +dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt +het automatisch opgeslagen bestand verwijderd. + +Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst +terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele +bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x +recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan +met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt +teruggehaald. + + +* ECHO-GEBIED +------------- + +Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de +onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd +wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm. + + +* MODUS-REGEL +------------- + +De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De +modusregel ziet er ongeveer zo uit: + +-1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)----------------------- + +Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je +aan het bewerken bent. + +Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het +bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan: +NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het +bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats +van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er +"Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de +tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in +de modus-regel. + +De L gevolgd door een getal geeft het nummer van de regel waarin punt +zich bevindt. + +De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt. +Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes. + +In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken +bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt +("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus +heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels). + +Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld +voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals +bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd +precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel, +op de plaats waar nu "Fundamental" staat. + +Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders +gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een +programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee +heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een +andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van +een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die +hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om +naar de basismodus om te schakelen. + +Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals +bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus +om tekst in een gewone taal te bewerken: + +>> Tik M-x text-mode<Return>. + +Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor +grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken, +is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een +woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en +M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden. + +Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen +hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke +hoofdmodus. + +Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige +hoofdmodus lezen. + +>> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de + bovenkant van het scherm te krijgen. +>> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus. +>> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen. + +Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen +alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen +daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van +andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus +mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van +bijmodi te gebruiken. + +Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke +taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent +automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs +automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang +wordt. + +Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als +deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x +auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de +modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen +dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels). + +>> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op + een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. + Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill + modus de regel alleen op spaties breekt. + +De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je +veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een +numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen. + +>> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f). + Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens. + Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f. + +Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de +regel niet opnieuw. +Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in +de alinea staat. + +>> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q. + + +* ZOEKEN +-------- + +Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de +cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string +verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string +voorkomt. + +Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de +meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het +zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string. + +Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s" +van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de +"r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet. + +Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied. +Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search" +(incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de +zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken. + +>> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter + per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je + kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het + woord "cursor" gezocht. +>> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord + "cursor" te zoeken. +>> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen. +>> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen. + +Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs +naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe +getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een +keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt +je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels). +C-g zou het zoeken ook afbreken. + +OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s +tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de +machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met +C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs +terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het +hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het +Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie. + +Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het +laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald +wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je +bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de +plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan +gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt. +Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring +afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond +voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam. + +Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan +wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk +tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en +C-r. + +Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het +eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken +dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van +C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de +zoekrichting omgedraaid. + + +* MEERDERE VENSTERS +------------------- + +Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op +het scherm kan laten zien. + +>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. + +>> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen. + Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het + bovenste venster. + +>> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven. + (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.) + +>> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de + cursor naar het andere venster te verplaatsen. + +>> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v. + Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest. + +>> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten. + De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je + het venster verliet. + +Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. +Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel +zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking +op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het +"geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels). + +Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken +bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie +gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je +bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster +loopt. + +C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte +META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META +ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke +volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen +ingedrukt zijn terwijl je tikt. + +Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde +is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door +CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC> +zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn. + +>> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te + laten verdwijnen. + +(Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste +verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel +dat venster waar de cursor nu in staat.") + +Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je +C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken, +zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters +onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken. + +Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere +tekst laten zien: + +>> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, + gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste + venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan. + +>> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om + het onderste venster te laten verdwijnen. + + +* RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS +------------------------------ + +Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht +(Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel +aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus +staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van +(Fundamental). + +Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. +Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken +om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen. + +>> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC> + om er weer uit te komen. + +C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. +De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken +BINNEN het recursieve bewerkingsniveau. + + +* MEER INFORMATIE +----------------- + +We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie +te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van +Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het +kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige +mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten +zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal +met C-h: "het Hulpteken". + +Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden +welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en +Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h +hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om +het af te breken. + +(In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is +geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed +heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de +systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht +onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 +toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.) + +De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of +uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het +commando zien. + +>> Tik C-h c C-p. + +De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als: + + C-p runs the command previous-line + + (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.) + +Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden +vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de +gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan +te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte +documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je +al geleerd hebt betekenen. + +Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of +ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c. + +Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats +van C-h c. + +>> Tik C-h k C-p. + +Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de +functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik +C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet +meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 +tikt. + +Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h: + + C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie + intikken. + +>> Tik C-h f previous-line<Return> + Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die + het C-p commando implementeert. + +Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen +die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen. +Het commando vraagt je om de naam van een variabele. + + C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een + lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord + voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen + worden met M-x. Bij sommige commando's staat met + welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan + worden. + +>> Tik C-h a file<Return>. + +Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in +hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de +overeenkomende commandonaam zoals find-file. + +>> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te + verschuiven. + +>> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen. + + C-h i Lees de online handleidingen (ook wel Info genoemd). + Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd + "*info*" waar je online handleidingen kunt lezen van + software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m + Emacs <Return> om de handleiding van Emacs te lezen. + Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ? + tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de + mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar + bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de + Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron + van informatie. + + +* MEER MOGELIJKHEDEN +-------------------- + +Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is +zowel als boek als in elektronische vorm via Info beschikbaar (gebruik +het Help menu of tik <F10> h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar +"completion", hetgeen minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het +omgaan met bestanden vereenvoudigt. + +"Completion" (of "afmaken", in het Nederlands) is een manier om +onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de +"*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M<Tab> tikken +en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit +mogelijk is. Completion staat beschreven in de node "Completion" in +de Emacs-Info-handleiding. + +"Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory, waarmee je +gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt +wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired +kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding. + + +* CONCLUSIE +----------- + +Denk eraan dat je met C-x C-c Emacs permanent verlaat. Om tijdelijk +een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je +C-z. + +De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle +nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent +tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. +Doe je beklag! + + +* KOPIËREN +----------- + +(De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange +reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart +Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling +is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis +van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik +Fouvry en Lute Kamstra. + +(Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities +voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is +niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten +aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door +het Engelse origineel.) + +Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs. +Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden: + +Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2001, 2002, 2003, 2004, + 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc. + + Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen + als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de + copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden + en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten + verleent als aan hem verleend worden door deze melding. + + Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document, + of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden, + vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste + veranderingen aangebracht heeft. + +De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan +dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en +geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het +uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije +software te gebruiken, te schrijven en te delen! + +(Engels origineel van de copyrightmelding en condities: + +This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and +comes with permission to distribute copies on certain conditions: + +Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2001, 2002, 2003, 2004, + 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc. + + Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim + copies of this document as received, in any medium, provided that + the copyright notice and permission notice are preserved, and that + the distributor grants the recipient permission for further + redistribution as permitted by this notice. + + Permission is granted to distribute modified versions of this + document, or of portions of it, under the above conditions, + provided also that they carry prominent notices stating who last + altered them. + +The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the +same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of +GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism +("ownership") by using, writing, and sharing free software!) + +;;; Local Variables: +;;; coding: latin-1 +;;; End: + +;;; arch-tag: 3399e308-e605-4125-8fbb-b2fe91ac3149