Mercurial > emacs
changeset 59557:0d43dbf12c98
Correct translation and the Dutch text (typos).
More consistent use of terminology.
author | Eli Zaretskii <eliz@gnu.org> |
---|---|
date | Sat, 15 Jan 2005 13:52:26 +0000 |
parents | 899be1c53d98 |
children | 5d4f8c85454f |
files | etc/TUTORIAL.nl |
diffstat | 1 files changed, 519 insertions(+), 511 deletions(-) [+] |
line wrap: on
line diff
--- a/etc/TUTORIAL.nl Sat Jan 15 13:13:13 2005 +0000 +++ b/etc/TUTORIAL.nl Sat Jan 15 13:52:26 2005 +0000 @@ -1,35 +1,35 @@ -Copyright (c) 1985 Free Software Foundation, Inc; Zie de voorwaarden onderaan. -Je leest nu de Emacs uitleg, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers. +Copyright (c) 1985, 2004, 2005 Free Software Foundation, Inc; Zie de voorwaarden onderaan. +Je leest nu de Emacs-inleiding, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers. -De meeste Emacs commando's gebruiken de CONTROL toets (soms CTRL of CTL -genaamd) en/of de META toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van +De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL +genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen: - C-<chr> betekent: houd de CONTROL toets ingedrukt en type de toets <chr> - Dus C-f wordt: houd de CONTROL toets ingedrukt en type f. - M-<chr> betekent: houd de META, EDIT of ALT toets ingedrukt en type de + C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr> + Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f. + M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik de toets <chr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook - eerst de ESC toets typen, gevolgd door <chr>. We refereren aan + eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We verwijzen naar de ESC toets als <ESC>. -BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, type C-x C-c (twee tekens). -De tekens ">>" tegen de linker kantlijn nodigen je uit om een +BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens). +De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld: <<Blank lines inserted here by startup of help-with-tutorial>> ->> Type nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. - (Geef nu het commando door de control toets ingedrukt te houden - terwijl je de v typt.) +>> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. + (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te houden + terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm. -Merk op dat er een tweeregelige overlap is als je van een scherm naar -het volgende scherm gaat; dit zorgt voor continuïteit bij het lezen van +Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een scherm naar +het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het lezen van de tekst. -Het eerste wat je moet weten is hoe je naar verschillende plaatsen in de -tekst kunt bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met -C-v. Om een scherm terug te gaan, type M-v (houd de META toets ingedrukt -en type v, of type <ESC>v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt). +Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen in de +tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met +C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de META-toets ingedrukt +en tik v, of tik <ESC>-v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt). >> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v. @@ -43,22 +43,24 @@ M-v ga een scherm terug C-l maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor - staat op het midden van het scherm terecht - komt. (C-l is control-L, niet control-1.) + staat, op het midden van het scherm terecht + komt. (C-l is CONTROL-L, niet CONTROL-1.) ->> Kijk waar de cursor is en onthoud de tekst in zijn omgeving. - Type C-l. - Zoek de cursor en merk op dat 'ie nog steeds bij dezelfde tekst staat. +>> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst errond. + Tik C-l. + Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst staat. * BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN ---------------------------------- -Het is handig om per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je nu +Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu naar een specifieke plaats op het scherm? -Er is een aantal manieren waarop je dit kunt doen. De basismanier is -m.b.v de commando's C-p, C-b, C-f en C-n. Elk van deze commando's +Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de +pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficïenter om je handen in de +standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te +gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor bewegen: @@ -71,85 +73,86 @@ : volgende regel, C-n ->> Verplaats, m.b.v. C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van - de figuur. Type dan C-l om de hele figuur in het midden van het +>> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van + de figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het centrum te plaatsen. Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk te -onthouden: de P komt van previous (vorige), de N van next (volgende), de -B van backward (achteruit) en de F van forward (vooruit). Dit zijn de -basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze CONTINUE -gebruiken: Het is slim als je ze nu leert te gebruiken. +onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next" (volgende), de +b van "backward" (achteruit) en de f van "forward" (vooruit). Dit zijn de +basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze VOORTDUREND +gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu leert te gebruiken. ->> Type een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen. +>> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen. ->> Beweeg binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p +>> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel staat. -Elke regel eindigt met een Newline teken (het Engelse `new line' betekent -`nieuwe regel'); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste -regel in een bestand moet eigenlijk ook met een Newline eindigen (maar dat -is niet noodzakelijk voor Emacs ). +Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line" betekent +"nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste +regel in een bestand zou eigenlijk ook met een Newline moeten eindigen (maar dat +is niet noodzakelijk voor Emacs). ->> Type het commando C-b terwijl de cursor aan het begin van een regel - staat. De cursor zal naar het eind van de vorige regel bewegen, +>> Probeer C-b aan het begin van een regel. + De cursor zal zich naar het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het Newline teken gaat. -Net als C-b kan ook C-f over Newline tekens heen bewegen. +Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen. ->> Type nog een aantal keren het commando C-b, zodat je door krijgt waar de +>> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel krijgt waar de cursor is. - Type dan enkele keren C-f om de cursor terug naar het einde van de regel + Tik dan enkele keren C-f om de cursor terug naar het einde van de regel te bewegen. - Een C-f commnado beweegt de cursor dan naar de volgende regel. + Een verder C-f commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel. -Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt -zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet `scrollen', of -`schuiven' in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat de -cursor de gewenste beweging kan doen zonder dat de cursor van het scherm +Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt, +zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet "scrollen", of +"schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat de +cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat de cursor van het scherm af beweegt. >> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met C-n en zie wat er gebeurt. -Als beweging op letterteken te langzaam gaat, kun je de cursor ook per -woord bewegen. M-f (Meta-f) beweegt de cursor een woord vooruit en M-b +Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per +woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en M-b een woord achteruit. ->> Type enkele keren M-f en M-b. +>> Tik enkele keren M-f en M-b. -Als je midden in een woord staat beweegt M-f de cursor naar het eind van -het woord. Als je op een witte ruimte tussen woorden staat beweegt M-f de +Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind van +het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat, beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het commando M-b beweegt -analoog, de andere kant op. +de cursor analoog de andere kant op. ->> Type enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor enkele keren C-f en C-b, +>> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een woord en tussen twee woorden. -Merk op dat er een analogie zit tussen enerzijds C-f en C-b en -anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat Meta tekens +Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en +anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden, -zinnen, alinea's) terwijl Control tekens te maken hebben met dingen die -los staan van wat je aan het editten bent (tekens, regels, etc). +zinnen, alinea's) terwijl Control-tekens te maken hebben met dingen die +los staan van wat je aan het editeren bent (tekens, regels, enz.). Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a, -respectievelijk M-e, de cursor naar het begin of eind van een zin gaat. +respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het eind, +van een zin gaat. ->> Type enkele keren C-a en dan enkele keren C-e. - Type enkele keren M-a en dan enkele keren M-e. +>> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e. + Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e. -Zie hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a -commando's steeds een zin terug bewegen. Alhoewel ze niet volledig -overeenkomen is het gedrag van allebei niet onnatuurlijk. +Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a +commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze niet volledig +overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk. -De plaats van de cursor in de tekst wordt `punt' genoemd (zonder -lidwoord, `point' in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op het -scherm de plek zien waarop punt in de tekst staat. +De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder +lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op het +scherm de plek zien waar punt in de tekst staat. -Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingsoperaties, -inclusief die commando's die per woord of zin bewegen: +Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, +met inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen: C-f ga een teken vooruit C-b ga een teken achteruit @@ -167,439 +170,444 @@ M-e ga vooruit naar het eind van de zin >> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. - Deze commando's worden het frequentst gebruikt. + Deze commando's worden het vaakst gebruikt. -Er zijn nog twee belangrijk cursorbewegingsoperaties: M-< -(Meta kleiner-dan) beweegt de cursor naar het begin van het bestand, -en M-> (Meta groter-dan) beweegt de cursor naar het eind. +Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< +(META kleiner-dan) beweegt de cursor naar het begin van het bestand, +en M-> (META groter-dan) beweegt hem naar het eind. -Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de Shift -toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het '<' -teken in te typen. Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken -om M-< in te typen: zonder shift zou je M-, (Meta komma) typen. +Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de +Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het +'<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de shift +gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META komma) tikken. ->> Type nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan. +>> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan. Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen. ->> Type nu M-> om naar het eind van het bestand te springen. +>> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen. Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen. -Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft kun je ook die gebruiken om de -cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p op zijn -minst te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle +Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om de +cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p +te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken -dat, wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in het omgaan met -Emacs, het gebruik van deze CTRL tekens sneller gaat dan het werken met -pijltjestoetsen (omdat je handen in de typehouding kunnen blijven). Ten -derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's met CTRL tekens, -kun je makkelijk andere geavanceerde cursorbewegingscommando's leren. +dat wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met +Emacs, het gebruik van de CTRL-tekens sneller is dan werken met de +pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen blijven). Ten +derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's met CTRL-tekens, +kan je makkelijk andere gevorderde cursorbewegingscommando's leren. -De meeste Emacs commando's accepteren een numeriek argument. Voor de +De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando -herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan, dat vooraf -gegaan wordt door het commando C-u, de cijfers van het getal te typen. -Als je toetsenbord een META (of EDIT of ALT) toets heeft, is er ook -een andere manier om het getal aan te geven: type de cijfers terwijl +herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en +vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. +Als je toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets hebt, is er ook +een andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te -leren omdat die werkt op elk willekeurig toetsenbord. +leren omdat die beschikbaar is op elke terminal. Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren. ->> Probeer eens om met C-n of C-p en één numeriek argument de cursor +>> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te bewegen. Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat -het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het -echter iets anders, en C-v en M-v vallen hier ook onder. Met een numeriek +het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het +echter iets anders. Verschillende commando's (die je totnogtoe niet +geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de aanwezigheid van een +prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat het commando iets anders +doet. + +C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift de tekst 4 regels. >> Probeer nu C-u 8 C-v. -Als het goed is is de tekst daarmee 8 regels opgeschoven. Als je weer -terug omlaag wil scrollen kun je een argument aan M-v geven. +Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug +omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven. -Als je een windowing systeem gebruikt, zoals X Windows, dan zou je een -lange rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het Emacs window. Deze -rechthoek heet een scrollbar (misschien is `verschuifbalk' een goede -vertaling). Je kunt de tekst scrollen door met de muis in de scrollbar te -klikken. +Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of MS-Windows, +zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het +Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk ("scrollbar"). Je kan +de tekst scrollen door met de muis in de schuifbalk te klikken. ->> Klik met de middelste muisknop bovenaan het donkere gebied in de - scrollbar. Dit zou de tekst moeten scrollen naar een positie die +>> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de + schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt. ->> Beweeg de muis heen en weer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt - houdt. Je zult zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt. +>> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt + houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt. * ALS EMACS HANGT ----------------- -Als Emacs niet meer op commando's reageert kun je haar veilig onderbreken -door C-g te typen. Je kunt C-g gebruiken om een commando te stoppen als -het te lang duurt om het uit te voeren. +Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig onderbreken +door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando te stoppen als +het te lang duurt om uit te voeren. -Je kunt C-g ook gebruiken om een numeriek argument weg te gooien of -om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken te vergeten. +Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om het +begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen. ->> Type nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en - type dan C-g. Type vervolgens C-f. Als het goed is is de cursor maar - één positie verplaatst, omdat je het argument weggegooid hebt met C-g. +>> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en + tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar + één positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt met C-g. -Als je per ongeluk een <ESC> typt kun je dat ongedaan maken met het +Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het commando C-g. * ONMOGELIJKE COMMANDO'S ------------------------ -Sommige Emacs commando's zijn onmogelijk gemaakt zodat beginnende -gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren. +Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende gebruikers ze +niet per ongeluk kunnen uitvoeren. -Als je één van de onmogelijke commando's intypt laat Emacs uitleg zien -over het commando dat je gegeven hebt en vraagt of je het werkelijk uit -wilt voeren. +Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg zien +over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het werkelijk wil +uitvoeren. -Wanneer je het commando echt wilt uitvoeren, type dan Spatie (de -spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaliter wil je het commando niet -uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van `no' of `nee'). +Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan Spatie (de +spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando niet +uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee"). ->> Type C-x C-l (een onmogelijk commando), - en type dan n als antwoord op de vraag. +>> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), + en tik dan n als antwoord op de vraag. * VENSTERS ---------- Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst. -We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kunt gaan. Op +We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt -komen en terug kunt keren naar simpelweg editten met 1 venster. Het is +komen en terug kan keren naar eenvoudig editeren met één venster. Het is eenvoudig: - C-x 1 een enkel venster (i.e. gooi alle andere vensters weg) + C-x 1 een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle andere vensters) -Het commando is Control-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het +Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters -worden weggegooid. +worden verwijderd. ->> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l. ->> Type nu Control-h k Control-f. - Zie hoe dit venster kleiner wordt, terwijl een nieuw venster verschijnt +>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. +>> Tik nu Control-h k Control-f. + Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster verschijnt om de documentatie van het Control-f commando te laten zien. ->> Type nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen. +>> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen. * TOEVOEGEN EN WEGHALEN ----------------------- -Als je tekst toe wilt voegen type je die eenvoudigweg in. Tekens die je -kunt zien, zoals A, 7, *, en dergelijke, worden door Emacs als tekst -geïnterpreteerd en meteen aan de tekst. Type <Return> (de `volgende regel' -toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe regel te beginnen. +Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die je +kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst +geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de +"volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe +regel te beginnen. -Je kunt het laatste teken dat je intypte weghalen door <Delback> te typen. -<Delback> is een toets op het toetsenbord--dezelfde toets die je normaal -gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst ingetypte teken te wissen. -Het is meestal een grote toets, een paar rijen boven de <Return> toets, +Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback> te tikken. +<Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde toets die je normaal +gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst ingetikte teken te wissen. +Het is meestal een grote toets, een paar rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op staat. Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>. -In het algemeen haalt <Delback> het teken dat juist voor de cursorpositie -staat weg. +In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de cursorpositie +staat. ->> Probeer dit nu: type een paar letters en haal ze weer weg door een paar +>> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit dat dit - bestand verandert; je zult niets veranderen aan de originele versie van - deze uitleg. Je zit slechts je eigen kopie te wijzigen. + bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele versie van + deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te wijzigen. -Als een regel tekst te lang wordt om de regel op het scherm te laten -zien dan gaat de regel verder op een volgende schermregel. Een backslash -("\") in de rechtermarge laat dan zien dat de regel op de volgende -schermregel verder gaat. +Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond +te worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash +("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters +gebruikt, een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de +volgende schermregel verder gaat. >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf - toevoegen. Je zult zien dat er een vervolgregel verschijnt. + toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt. ->> Type weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot +>> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen. -Je kunt een Newline weggooien als elk ander teken. Als je een Newline -weggooit voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een +Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een Newline +verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op -een schermregel past zal hij getoond worden met een vervolgregel. +een schermregel past, zal hij getoond worden met een vervolgregel. ->> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en type <Delback>. Dit +>> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>. Dit voegt de huidige en vorige regel samen. ->> Type <Return> om de Newline die je net weggooide weer toe te voegen. +>> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te voegen. -Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs commando's het aantal keren dat -iets herhaald moet worden, op kunt geven. Dit geldt ook voor gewone tekens. -Als je een gewoon teken herhaalt wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd. +Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren op kan +geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor gewone tekens. +Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd. ->> Probeer dat nu: type C-u 8 * om ******** toe te voegen. +>> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen. -Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te typen en fouten te -corrigeren. Je kunt tekst ook per woord of regel weggooien. Hier volgt +Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken en fouten te +verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen: <Delback> haal het teken weg dat voor de cursor staat - C-d haal het teken weg dat achter de cursor staat + C-d haal het teken weg dat achter de cursor staat - M-<Delback> gooi het woord weg dat voor de cursor staat - M-d gooi het woord weg dat achter de cursor staat + M-<Delback> verwijder het woord dat voor de cursor staat + M-d verwijder het woord dat achter de cursor staat - C-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de regel - M-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de zin + C-k verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel + M-k verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin -Merk op dat <Delback> en C-d met M-<Delback> en M-d de analogie die begon -met C-f en M-f verder trekken (waarbij we voor het gemak even vergeten dat +Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie verder +trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak even vergeten dat <Delback> niet echt een control teken is). C-k en M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen. -Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt bewaart Emacs de tekst -die je weggooit zodat je hem weer terug kunt halen. Weggegooide tekst -terughalen heet "yanken". Je kunt weggegooide tekst terugbrengen op de -plaats waar je hem hebt weggegooid of op een andere plaats in de tekst. -Je kunt ook meerdere keren yanken om er meedere kopieën van te maken. Het +Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt, bewaart Emacs de tekst +die je verwijdert, zodat je hem weer terug kan halen. Verwijderde tekst +terughalen heet "yanken". Je kan verwijderde tekst terugbrengen op de +plaats waar je hem hebt verwijderd of op een andere plaats in de tekst. +Je kan ook meerdere keren yanken om er meedere kopieën van te maken. Het yank-commando is C-y. -Merk op dat er een verschil is tussen het weghalen en weggooien van iets: -iets dat je hebt weggooid kun je terugbrengen, maar iets dat je hebt -weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen `killing' en -`deleting' duidelijker dan tussen de Nederlandse vertaling `weggooien' en -`weghalen'.) In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan -een enkel teken, Newline of spatie verwijderen deze tekst bewaren zodat die +Merk op dat er een verschil is tussen iets weghalen en iets verwijderen: +iets dat je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt +weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en +"deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen "verwijderen" en +"weghalen".) In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan +een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een enkel teken weghalen. >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is. - Type C-k om de tekst op die regel weg te gooien. ->> Type C-k een tweede keer. Nu gooit dit commando het Newline teken - weg. + Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen. +>> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het Newline-teken. -Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel weggooit, een +Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert, een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een regel -omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven -aantal regels zal worden weggegooid, inclusief de inhoud. Dit is meer dan -simpelweg herhaling: C-u 2 C-k gooit twee regels weg, terwijl tweemaal -C-k typen dat niet doet. +omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven +aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud. Dit is meer dan +simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels, terwijl tweemaal +C-k tikken dat niet doet. -Om de laatst weggegooide tekst terug te halen naar de plaats waar de -cursor nu op staat (te yanken), type C-y. +Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de +cursor nu op staat (te yanken), tik C-y. ->> Probeer het nu: type C-y om de tekst te yanken. +>> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken. Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had -weggegooid. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels -die weggegooid worden bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels +verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels +die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels in een keer terugbrengt. ->> Probeer het nu: type C-k een paar keer. +>> Probeer het nu: tik C-k een paar keer. -Om de weggegooide tekst terug te halen: +Om de verwijderde tekst terug te halen: ->> Type C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en type weer C-y. - Je ziet nu hoe je tekst kunt kopiëren. +>> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer C-y. + Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren. -Wat nu te doen als je tekst terug wilt brengen, maar je hebt intussen al -iets anders weggegooid? C-y zou datgene terugbrengen wat je het -recentst hebt weggegooid. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren -gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getypt +Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen +al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je het +recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren +gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om -tekst terug te halen die je reeds langer geleden hebt weggegooid. Als -je de tekst te pakken hebt die je zocht hoef je niets te doen om die -daar te houden. Je kunt gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst +tekst terug te halen die je al langer geleden hebt weggegooid. Als +je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je niets te doen om die +daar te houden. Je kan gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst met rust laten. -Als je M-y vaak genoeg typt kom je terug waar je begon, bij de recentst -weggegooide tekst. +Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst +verwijderde tekst. ->> Gooi een regel weg, beweeg de cursor wat, en gooi nog een regel weg. - Type C-y om de tweede regel die je weggooide terug te halen. - Type nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel - die je weggooide. - Type nog enkele keren M-y en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de +>> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een regel. + Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te halen. + Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel + die je verwijderde. + Tik nog enkele keren M-y en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer. - Je kunt ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten aan + Je kan ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten bij M-y. * HERSTELLEN ------------ -Als je de tekst veranderd hebt en als je daar toch niet tevreden mee bent, -dan kun je de verandering ongedaan maken met het herstel commando, C-x u. +Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent, +dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x u. Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van -een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te typen, worden steeds +een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden steeds eerdere commando's hersteld. Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg -de ingetypte letter aan de tekst toevoegen worden meestal gegroepeerd +het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder vaak het commando -C-x u hoeft te typen om het toevoegen van tekst te herstellen. +C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te herstellen. >> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten verschijnen. C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde resultaat -op, maar het is makkelijker om dat een paar keer achter elkaar te typen. -Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intypen ervan -niet triviaal is. Dat is ook de reden voor het alternatief, C-x u. Op -sommige terminals kun je C-_ typen door te doen alsof je C-/ typt. +op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te tikken. Een +nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intikken ervan niet +gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor het alternatief, C-x u. +Op sommige terminals kan je C-_ tikken door "/" te tikken terwijl je de +CONTROL-toets ingedrukt houdt. -Een numeriek argument aan C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan. +Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan. * BESTANDEN ----------- -Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan moet je de -tekst in een bestand bewaren (`to save a file' in het Engels). Als je -dat niet doet ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je uit -Emacs gaat. Je kunt een bestand veranderen door het bestand te `bezoeken'. -(Ook wel `vinden'; `finding' of `visiting' in het Engels.) +Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de tekst +in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je dat niet +doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je Emacs verlaat. +Je kan een bestand veranderen door het bestand te "bezoeken". (Ook wel +"vinden"; "finding" of "visiting" in het Engels.) -Het bezoeken van een bestand betekent dat je de inhoud van dat bestand -in Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het -veranderen bent. Echter, deze veranderingen zijn slechts tijdelijk -zolang je het bestand niet bewaart. Op deze manier kun je nooit per -ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs -als je het bestand bewaart, zorgt Emacs ervoor dat het originele -bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het -geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo'n goed plan -waren. +Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in +Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het veranderen +bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk zolang je het +bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per ongeluk een half +gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs als je het bestand +opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele bestand onder een gewijzigde +naam nog steeds beschikbaar is, voor het geval je later besluit dat de +veranderingen toch niet zo goed waren. -In de buurt van de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en +Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt met streepjes, met aan het begin "--:-- TUTORIAL.nl" of iets dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de Nederlandstalige -Emacs uitleg (`tutorial' in het Engels). Als je in Emacs een bestand +Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats. -De commando's om een bestand te bezoeken of te bewaren zijn anders dan de +De commando's om een bestand te bezoeken of op te slaan zijn anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd hebt; ze bestaan namelijk uit twee tekens. Beide commando's beginnen met het teken Control-x. Er zijn een heleboel commando's die met Control-x beginnen. Veel van die commando's -hebben te maken met bestanden, buffers, en daaraan gerelateerde zaken. +hebben te maken met bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens. -Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken is dat -je aan moet geven welk bestand je wilt. Dit heet dat het commando "een +Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je +aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand. Nadat je het commando - C-x C-f bezoek bestand (met de f van `find file') + C-x C-f bezoek bestand (met de f van "find file") -hebt getypt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je -intypt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel -voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet ze de minibuffer. Je kunt de -gebruikelijke Emacs commando's gebruiken om de filename in te typen. +hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je +intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel +voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer. Je kan gewone +Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te veranderen. -Tijdens het invoeren van de naam van het bestand (of willekeurig wat -voor minibuffer invoer) kun je het commando afbreken met C-g. +Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke +invoer in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g. ->> Type C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af en +>> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte. - Netto resultaat is dat je geen bestand bezoekt. + Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt. -Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, type dan <Return> om het -af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en haalt +Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het +commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f commando daarmee -klaar is,verdwijnt de minibuffer. +klaar is, verdwijnt de minibuffer. -Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kun -je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, type dan het +Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kan +je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik dan het commando - C-x C-s bewaar bestand (met de s van `save file') + C-x C-s sla bestand op (met de s van "save file") -Dit commando bewaart de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand. -De eerstekeer dat je dit doet bewaart Emacs het originele bestand onder een -andere naam zodat het nog niet verloren is. De nieuwe naam bestaat uit de -oude naam gevolgd door een "~". +Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand op. +De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand onder een +andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe naam bestaat uit de +oude bestandsnaam gevolgd door een "~". -Als Emacs klaar is het bestand te bewaren laat ze de naam van het bestand -zien. Het is een goede gewoonte een bestand redelijk vaak te bewaren +Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het +bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig te op te slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht. ->> Type C-x C-s, om je kopie van deze uitleg te bewaren. Als het goed is +>> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL" op de onderste schermregel. OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s -typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de -machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s -stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om -deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry -to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan -met deze situatie. +tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de +machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met C-s +stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs terecht. Om +deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het hoofdstuk +"Spontaneous Entry to Incremental Search" in het Emacs-handboek over hoe +je moet omgaan met deze situatie. -Je kunt een bestaand bestand bezoeken, om het te bekijken of het te -wijzigen. Je kunt ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is -dé manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat -initieel leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst bewaart -wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat +Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te +wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is +de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat +eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst opslaat, wordt +het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand. * BUFFERS --------- -Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f blijft het eerste bestand -gewoon in Emacs. Je kunt naar dat bestand terug door het gewoon nog een -keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kun je een behoorlijk aantal +Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste bestand +gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het gewoon nog een +keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen. ->> Creëer een bestand dat "foo" heet door te typen: C-f C-f foo - <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe en bewaar "foo" - door C-x C-s te typen. Type hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om - weer hier, in de uitleg, terug te komen. +>> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-f C-f foo + <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op + door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om + weer hier, in de inleiding, terug te komen. Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer -gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, type +gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, tik C-x C-b laat de bufferlijst zien >> Probeer C-x C-b nu. -Zie dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit +Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer overeenkomt. Sommige buffers hebben niets met een bestand te maken. Bijvoorbeeld, de buffer die "*Buffer List*" heet heeft geen bestand. Die buffer is de buffer die de lijst bevat die door C-x C-b gemaakt wordt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer. ->> Type C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen. +>> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen. Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand -bezoekt dan wordt het eerste bestand niet bewaard. De wijzigingen blijven +bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren of -modificeren van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de +veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando: - C-x s bewaar een paar buffers + C-x s sla een paar buffers op C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren. ->> Voeg wat tekst toe en type C-x s. +>> Voeg wat tekst toe en tik C-x s. Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren. - Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te typen (de y van + Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van "yes", Engels voor "ja"). @@ -609,28 +617,28 @@ Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de control of meta toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X -commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt in -twee smaken voor: +commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt voor in +twee smaken: - C-x teken eXtensie; wordt gevolgd door een teken - M-x genaamd commando eXtensie; wordt gevolgd door een naam. + C-x Tekenuitbreiding. Bevolgd door een teken. + M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam. Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt -dan de commando's die tot nu toe uitgelegd zijn. Je hebt al twee van deze +dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt al twee van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken, en C-x C-s om het te bewaren. Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen -die niet bewaard zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt -bewaren voordat Emacs daadwerkelijk eindigt.) +die niet opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt +bewaren voordat Emacs helemaal eindigt.) C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer -terug kunt keren in dezelfde Emacs sessie. +terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie. Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer -terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kun je +terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs". -Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten +Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In dit geval is het @@ -639,7 +647,7 @@ Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs opgestart -was door een mail programma of iets dergelijks, aangezien die misschien +was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk. @@ -648,278 +656,278 @@ kent: C-x C-f bezoek bestand - C-x C-s bewaar bestand + C-x C-s sla bestand op C-x C-b laat bufferlijst zien C-x C-c verlaat Emacs C-x u herstel -Commando's waaraan een uitgebreid commando wordt toegevoegd, worden nog -minder vaak gebruikt, of worden alleen onder bepaalde omstandigheden gebruikt. +Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando replace-string, dat in de hele tekst een string -vervangt door een andere string (`to replace' betekent `vervangen'). -Als je M-x typt echoot Emacs onderaan het scherm `M-x' en moet je de naam van -het commando intypen, in dit geval "replace-string". Als je gewoon -"repl s<TAB>" typt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando +vervangt door een andere string ("to replace" betekent "vervangen"). +Als je M-x tikt, toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van +het commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon +"repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando met <Return>. Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden. Je sluit elk argument af met <Return>. ->> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze. - Type dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>. +>> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel. + Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>. - Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elke keer dat het woord -"g-e-w-i-j-z-i-g-d" voor kwam, vervangen door "veranderd"; beginnend op + Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen van + het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te beginnen op de plek waar de cursor staat. * AUTOMATISCH BEWAREN --------------------- -Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet bewaard hebt, zouden +Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt, zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of -herstarten. Om je hiertegen te beschermen bewaart Emacs om de zoveel tijd -de veranderde tekst automatisch. De naam van het bestand waarin de tekst -automatisch bewaard wordt begint en eindigt met een #. Bijvoorbeeld, als -je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent dan wordt de tekst -automatisch bewaard in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra je het -bestand werkelijk bewaart, wordt het automatisch bewaarde bestand weer -weggegooid. +herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs regelmatig +de veranderde tekst automatisch op. De naam van het bestand waarin de +tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt met een #. +Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het editeren bent, wordt +de tekst automatisch opgeslagen in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra +je het bestand werkelijk opslaat, wordt het automatisch opgeslagen bestand +verwijderd. -Als de computer crasht kun je de automatisch bewaarde tekst terugkrijgen -door de file normaal te bezoeken (de originele file, niet de automatisch -bewaarde), gevolgd door M-x recover file<Return>. Als Emacs vraagt om -bevestiging, antwoord dan:"yes<Return>", en de automatisch bewaarde +Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst terugkrijgen +door het bestand gewoon te bezoeken (het originele bestand, niet het automatisch +opgeslagen), gevolgd door M-x recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om +bevestiging, antwoord dan met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt teruggehaald. -* ECHO GEBIED +* ECHO-GEBIED ------------- -Als je een commando langzaam intypt echoot Emacs de tekens aan de -onderkant van het scherm, in een deel dat het "echo gebied" genoemd wordt. +Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de +onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm. -* MODE-REGEL ------------- +* MODUS-REGEL +------------- -De regel direct boven het echo gebied heet de "mode-regel". De mode-regel +De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De modusregel ziet er ongeveer zo uit: --**-Emacs: TUTORIAL.nl (Fundamental)--68%------------------------ Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die -je aan het bewerken bent. +je aan het editeren bent. Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand dat je bezoekt. -NN%-- geeft je huidige positie in de tekst aan: NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er --Top-- in plaats van --00%--. Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er --Bot-- staan (van -`bottom', `onderkant' in het Nederlands). Als de tekst zo klein is dat die -volledig op het scherm past staat --All-- in de mode-regel. +"bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de tekst zo klein is dat hij +volledig op het scherm past staat --All-- in de modus-regel. -De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst gemodificeerd hebt. -Direct na het bezoeken of bewaren staan er gewoon streepjes. +De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt. +Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes. -In de mode-regel staat tussen haakjes in welke mode je aan het werken -bent. Tenzij een andere mode gewenst is, zit je in de "Fundamental" mode -zoals nu (`fundamental' is `basis' in het Nederlands). Een dergelijke -mode heet een hoofdmode (`major mode' in het Engels). +In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken +bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt +("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke +modus heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels). -Emacs heeft verschillende hoofdmodes. Sommige daarvan zijn bedoeld voor -het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld -Lisp mode, Text mode, etc. Op elk moment is er altijd precies een mode -actief, en de naam daarvan staat in de mode-regel, op de plaats waar nu +Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld voor +het editeren van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld +Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd precies een modus +actief, en de naam daarvan staat in de modusregel, op de plaats waar nu "Fundamental" staat. -Het komt voor dat sommige commado's zich in verschillende modes anders -gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te -typen, en aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe -commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmode op een andere manier het -commentaar beginnen. Elke hoofdmode is de naam van een uitgebreid commando, -en met dat commando schakel je om naar die hoofdmode. Zo is bijvoorbeeld -M-x fundamental-mode het commando om naar de basismode om te schakelen. +Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders gedragen. +Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te tikken, en +aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe commentaar +eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een andere manier het commentaar +beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van een uitgebreid commando, en met +dat commando schakel je om naar die hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld +M-x fundamental-mode het commando om naar de basismodus om te schakelen. -Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld -dit bestand, kun je beter "text mode" gebruiken, de mode om tekst in een -gewone taal te bewerken: +Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan editeren, zoals bijvoorbeeld +dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus om tekst in een +gewone taal te editeren: ->> Type M-x text-mode<Return>. +>> Tik M-x text-mode<Return>. Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor -grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kunt merken is +grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken, is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een woord -beschouwen. In de vorige, Fundamental, mode behandelen M-f en M-b de +beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden. -Het is gebruikelijk dat hoofdmodes dergelijke subtiele verschillen hebben. -De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmode. +Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen hebben. +De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmodus. -Met het commando C-h m kun je de documentatie over de huidige hoofdmode +Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige hoofdmodus lezen. >> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant van het scherm te krijgen. ->> Type C-h m om te zien hoe Text mode verschilt van Fundamental mode. ->> Type C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen. +>> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus. +>> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen. -Hoofdmodes heten hoofdmodes omdat er ook bijmodes zijn. Bijmodes zijn -geen alternatieven voor hoofdmodes; het zijn slechts kleine modificaties -daarvan. Elke bijmode kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van -andere bijmodes en onafhankelijk van de hoofdmode. Je kunt dus nul, een, -of willekeurig veel minor modes gebruiken. +Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn +geen alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen +daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van +andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus mogelijk geen bijmodi, één bijmodus +of een willekeurige combinatie van bijmodi te gebruiken. -Een nuttige bijmode voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal, -zoals Nederlands, is Auto Fill mode (`auto fill' betekent automatisch -uitvullen). Wanneer deze mode aanstaat breekt Emacs automatisch een regel -tussen twee woorden af als de regel anders te lang zou worden. +Een nuttige bijmodus voor het editeren van tekst in een natuurlijke taal, +zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent automatisch +uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs automatisch een +regel tussen twee woorden af als de regel te lang wordt. -Je kunt Auto Fill mode aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze -mode al aanstaat, kun je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. -Als de mode uitstaat zet dit commando de mode aan; als ze aanstaat zet dit -commando de mode uit. Het commando zet de mode steeds aan en uit zet (`to -toggle' in het Engels). +Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze +modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. +Als de modus uitstaat, zet dit commando de modus aan; als ze aanstaat, zet +dit commando de modus uit. We zeggen dat het commando de modus "schakelt" +("to toggle" in het Engels). ->> Type nu M-x auto-fill-mode<Return>. Type nu vele malen asdf op een - regel zodat je kunt zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. Er - moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill mode - alleen op spaties de regel afbreekt. +>> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op een + regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. Er + moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill modus + de regel alleen op spaties breekt. -De rechter kantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kun je veranderen +De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen. ->> Type C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f). - Type wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens. - Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met C-u 70 C-x f. +>> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f). + Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens. + Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f. -Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill mode +Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de regel niet opnieuw. -Om een alinea opnieuw te vullen, type M-q (Meta-q) terwijl de +Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in de alinea staat. ->> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en type M-q. +>> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q. * ZOEKEN -------- -Emacs kan strings zoeken (een string is een rij tekens), zowel volgend op -de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken van een string +Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op +de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string voorkomt. Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken -gebeurt tijdens het intypen van de gezochte string. +gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string. -Het commando om vooruit zoeken te starten is C-s (met de `s' van `to -search', i.e. zoeken); C-r start het zoeken achteruit (met de `r' van -`reverse' of achteruit). WACHT nog even met ze te proberen. +Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s" van "to +search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de "r" van +"reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet. -Als je C-s typt verschijnt de string "I-search" in het echo gebied. Dit -betekent dat Emacs bezig is met een `incremental search' (incrementele -zoekopdracht) en wacht op het intypen van de zoekstring. <RET> beëindigt +Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied. Dit +betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search" (incrementele +zoekopdracht) en wacht op het intikken van de zoekstring. <RET> beëindigt het zoeken. ->> Type nu C-s om het zoeken te starten. Type nu, LANGZAAM, één letter per - keer, het woord `cursor', met een pauze na elke letter zodat je kunt +>> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter per + keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord - `cursor' gezocht. ->> Type nogmaals C-s, om het volgende woord `cursor' te zoeken ->> Type nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen. ->> Type <RET> om het zoeken te beëindigen. + "cursor" gezocht. +>> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord "cursor" te + zoeken. +>> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen. +>> Tik <RET> om het zoeken te beëindigen. Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar -de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getypt -hebt. Om naar de volgende plek te gaan, type je C-s nog een keer. Als er -geen volgende plek is gevonden piept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht -is beëindigd. (`failing' in het Engels); met C-g kun je het zoeken afbreken. +de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getikt +hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een keer. Als er +geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht +niets gevonden heeft ("is failing" in het Engels). C-g zou het zoeken ook afbreken. -Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> typt, zul je zien dat het -laatste teken dat je in de zoekstring typte weggehaald wordt en dat het +Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het +laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je bijvoorbeeld begint -met zoeken en je typt een "c" dan ga je naar de plaats waar de "c" het -eerst voorkomt. Type je vervolgens een "u" dan gaat de cursor naar de -plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt". Als je nu <Delback> typt, dan -wordt de "u" van de zoekstring afgehaald en gaat de cursor terug naar de -plaats waar hij stond voordat je de "u" intypte, i.e. de plaats waar "c" het -eerst voorkomt. +met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de plaats waar de "c" het +eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan gaat de cursor naar de +plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt. Als je nu <Delback> tikt, dan +wordt de "u" van de zoekstring afgehaald, en gaat de cursor terug naar de +plaats waar hij stond voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het +eerst voorkwam. -Als je tijdens een zoekoperatie een control- of meta-teken intypt dan +Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r. Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in -de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r i.p.v. C-s. Alles wat we nu weten -over C-s geldt ook voor C-r, alleen de zoekrichting is omgedraaid. +de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van C-s. Alles wat we nu weten +over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de zoekrichting omgedraaid. * MEERDERE VENSTERS ------------------- Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het -scherm kunt laten zien. +scherm kan laten zien. ->> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l. +>> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. ->> Type C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen. - Beide vensters laten deze uitleg zien; de cursor blijft in het +>> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen. + Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het bovenste venster. ->> Type C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven. - (Als je geen Meta toets hebt, type dan ESC C-v.) +>> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven. + (Als je geen META-toets hebt, tik dan ESC C-v.) ->> Type C-x o (met de `o' van `other'; `ander' in het Nederlands) +>> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de cursor naar het andere venster te verplaatsen. ->> Verschuif de tekst in het onderste venster, m.b.v. C-v en M-v. - Zorg ervoor dat je deze uitleg in het bovenste venster leest. +>> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v. + Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest. ->> Type weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster +>> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je het venster verliet. -Je kunt C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk -venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd maar zichtbaar +Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk +venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking op het venster -waarin de cursor staat. Dit venster is het `geselecteerde venster' -(`selected window' in het Engels). +waarin de cursor staat. Dit venster is het "geselecteerde venster" +("selected window" in het Engels). -Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in +Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het editeren bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt. -Je kunt de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent, +Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt. -C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte META -toets hebt kun je C-M-v intypen door zowel CTRL als META ingedrukt te -houden terwijl je v typt. Het maakt niet uit in welke volgorde je de CTRL -en META indrukt; het gaat erom welke toetsen ingedrukt zijn terwijl je typt. +C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte +META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CTRL als META ingedrukt te +houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke volgorde je CTRL en +META indrukt; het gaat erom welke toetsen ingedrukt zijn terwijl je tikt. -Als je geen echte META toets hebt kun je ESC gebruiken; de volgorde maakt -dan wel uit. Je moet dan ESC typen, gevolgd door CTRL-v; CTRL-ESC v zal -niet werken. Dit komt doordat ESC zelf een teken is, terwijl CTRL en META -dat niet zijn. +Als je geen echte META-toets hebt kan je ESC gebruiken; de volgorde is dan +wel belangrijk. Je moet dan eerst ESC tikken, gevolgd door CTRL-v; +CTRL-ESC v zal niet werken. Dit komt doordat ESC zelf een teken is, +terwijl CTRL en META dat niet zijn. ->> Type C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten +>> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten verdwijnen. -(Als je C-x 1 typt in het onderste venster laat je het bovenste -verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als `ik wil maar 1 venster, -en wel dat venster waar de cursor nu in staat.') +(Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste +verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, +en wel dat venster waar de cursor nu in staat.") Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst laten zien: ->> Type C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd +>> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan. ->> Type C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om +>> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om het onderste venster te laten verdwijnen. @@ -927,15 +935,15 @@ ------------------------------ Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (Engels: -`recursive editing level'). Dit is te zien in de moderegel aan de rechte -haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmode staan. Dan staat er +"recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel aan de vierkante +haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental). -Type ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is -een generiek `ontsnappingscommando'. Je kunt het ook gebruiken om extra -vensters weg te gooien of om uit de minibuffer te komen. +Tik ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is +een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken om extra +vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen. ->> Type M-x om in een minibuffer te komen, en type dan ESC ESC ESC +>> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan ESC ESC ESC om er weer uit te komen. C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De @@ -946,127 +954,127 @@ * MEER INFORMATIE ----------------- -We hebben geprobeerd je met deze uitleg precies genoeg informatie te geven -om met Emacs te beginnen. De mogelijkheden van Emacs zijn zo legio dat -het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Emacs heeft zoveel nuttige -mogelijkheden dat je er meer over zou kunnen willen leren. Emacs heeft +We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie te leveren +om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van Emacs zijn zo groot dat +het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het kan zijn dat je meer over +Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's. Deze -`helpcommando's' beginnen allemaal met C-h: `het Hulpteken'. +"helpcommando's" beginnen allemaal met C-h: "het Hulpteken". -Om hulp te krijgen, type C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden -welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, type C-h ? en Emacs -vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getypt -maar van gedachten veranderd bent, type je gewoon C-g om het af te breken. +Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden +welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en Emacs +vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getikt +maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om het af te breken. -(Op sommige computers is de betekenis van C-h veranderd. Dat is een -slecht plan, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft, -en is dus een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder -of helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat -zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of -gebruik M-x help RET.) +(In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is geen goed +idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft, en is +een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder of de +helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat zien +over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of gebruik +M-x help RET.) -De eenvoudigste hulp is C-h c. Type C-h, het teken `c' en een teken of +De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het commando zien. ->> Type C-h c Control-p. +>> Tik C-h c Control-p. De beschrijving die getoond wordt zou zoiets moeten zijn als C-p runs the command previous-line (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.) -Dit commando vertelt je `de naam van de functie'. Functies worden vooral +Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de -functie doet, zijn ze ook geschikt als erg korte documentatie; genoeg om +functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen. -Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META, EDIT or ALT -toets hebt) <ESC> v kunnen ook getypt worden na C-h c. +Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of +ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c. -Om meer informatie over een commando te krijgen, type C-h k in plaats van +Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats van C-h c. ->> Type C-h k Control-p. +>> Tik C-h k C-p. -Dit laat de documentatie van de functie zien, inclusief de naam van de -functies, in een apart venster. Als je klaar bent met lezen, type C-x 1 -om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te -doen. Je kunt ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 typt. +Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de functie, +in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik C-x 1 om van +dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te doen. Je +kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 tikt. Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h: C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie - intypen. + intikken. ->> Type C-h f previous-line<Return> +>> Tik C-h f previous-line<Return> Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het C-p commando implementeert. - C-h a Commando Apropos. Type een woord in en Emacs zal een + C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan worden. ->> Type C-h a file<Return>. +>> Tik C-h a file<Return>. -Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met `file' in hun -naam. Je zult teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende +Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in hun +naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende commandonaam zoals find-file. ->> Type C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven. +>> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven. ->> Type C-x 1 om het hulpvenster weg te gooien. +>> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen. * CONCLUSIE ----------- Denk eraan dat je met C-x C-c gebruikt om Emacs te verlaten. Om tijdelijk -een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, type C-x. +een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik C-z. -De bedoeling van deze uitleg is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe -Emacs gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen blijf -dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Klaag erover! +De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe +Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen, blijf +dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Doe je beklag! * KOPIËREN ----------- -(De Engelse versie van) deze uitleg is voorafgegaan door een lange reeks -van Emacs tutorials, die begon met de uitleg die Stuart Cracraft schreef +(De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange reeks +van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2 -TUTORIAL. +TUTORIAL, en verbeterd en verbeterd door Frederik Fouvry. (Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities voor -gebruik en verspreiding van deze uitleg. Deze vertaling is niet +gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het Engelse origineel.) -Deze versie van de uitleg valt onder copyright, net als GNU Emacs. -Je mag deze uitleg distribueren onder bepaalde condities: +Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs. +Je mag deze inleiding verdelen onder bepaalde voorwaarden: Copyright (c) 1985, 1996, 1997 Free Software Foundation Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen als - verspreiden, op elke medium, vooropgesteld dat de copyrightmelding en - toestemmingsmelding niet aangetast worden en dat de verspreider aan de + verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de copyrightvermelding en + de toestemmingsmelding niet veranderd worden en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten verleent als aan hem verleend - door deze melding. + worden door deze melding. - Toestemming wordt verleend om gemodificeerde versies van dit document, - of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande condities, - vooropgesteld dat ze ook duidelijk melding maken van degene die als - laatste modificaties doorgevoerd heeft. + Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document, + of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden, + vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als + laatste veranderingen aangebracht heeft. -De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn complexer dan dit, +De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien -van softwarebeschermingspolitiek (`software eigendom') door vrije software +van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije software te gebruiken, te schrijven en te delen! (Engels origineel van de copyrightmelding en condities: