changeset 82718:115ba1ca6c1f

Move tutorials from etc/ to etc/tutorials/

--- /dev/null	Thu Jan 01 00:00:00 1970 +0000
+++ b/etc/tutorials/TUTORIAL.pl	Wed Aug 22 07:40:45 2007 +0000
@@ -0,0 +1,1248 @@
+Krótki samouczek Emacsa.  Warunki kopiowania znajdują sie na końcu pliku.
+
+Polecenia Emacsa wymagają na ogół wciśnięcia klawisza CONTROL (oznaczanego
+czasami Ctrl lub CTL) lub klawisza META (oznaczanego czasami EDIT
+albo ALT). Dalej będziemy stosować następujące skróty:
+
+C-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza CONTROL przy naciskaniu
+	klawisza <znak>. Na przykład C-f będzie odpowiadało
+	naciśnięciu f przy wciśniętym klawiszu CONTROL.
+M-<znak> oznacza przytrzymanie klawisza META lub ALT przy naciskaniu
+	klawisza <znak>. Zamiast tego można nacisnąć i puścić klawisz
+	ESC, a potem nacisnąć klawisz <znak>.
+
+Uwaga: aby zakończyć sesję Emacsa, naciśnij C-x C-c (kolejno dwa znaki).
+Znaki ">>" na lewym marginesie oznaczają w dalszej części tego samouczka
+ćwiczenia dla Ciebie. Na przykład:
+<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>>
+[Dodatkowe odstępy zostały zrobione w celach dydaktycznych.]
+>> Teraz naciśnij C-v (następny ekran), aby przejść na następny ekran
+   samouczka (zrób to naciskając jednocześnie klawisze CONTROL i v).
+   Od tego momentu powinieneś robić to zawsze, gdy dojdziesz
+   do końca ekranu.
+
+Zwróć uwagę na to, że kilka linii się powtarza, gdy przechodzisz z
+ekranu na następny; ma to zapewnić wrażenie ciągłości podczas przesuwania
+się w obrębie pliku.
+
+Pierwszą umiejętnością, która powinieneś opanować, jest sposób
+przesuwania się z miejsca na miejsce. Wiesz już, jak przesuwać się
+o jeden ekran do przodu. Aby przesunąć się o jeden ekran do tyłu,
+wciśnij kombinację klawiszy M-v (to znaczy wciśnij i przytrzymaj
+klawisz META lub Alt i jednocześnie naciśnij v albo naciśnij kolejno
+klawisze <ESC> v, jeśli nie masz klawisza META lub Alt).
+
+>> Spróbuj nacisnąć M-v, a potem C-v, by przesunąć się w przód i w tył
+   kilka razy.
+
+
+PODSUMOWANIE
+------------
+
+Następujące polecenia służą do przeglądania tekstu po jednym ekranie:
+
+	C-v Przesuń się o jeden ekran do przodu
+	M-v Przesuń się o jeden ekran do tyłu
+	C-l Wyczyść ekran i wyświetl go na nowo, umieszczając
+	tekst z okolic kursora w środku ekranu.
+	(Ta kombinacja to CONTROL-L, a nie CONTROL-1.)
+
+>> Znajdź kursor i zapamiętaj, jaki tekst jest w jego pobliżu.
+   Naciśnij następnie C-l.
+   Znajdź kursor jeszcze raz i zwróć uwagę, że znajduje się on
+   w pobliżu tego samego tekstu.
+
+Możesz także użyć klawiszy PageUp i PageDn, jeśli są dostępne na
+Twojej klawiaturze, do przemieszczania się między stronami, ale użycie
+C-v i M-v jest bardziej efektywne.
+
+PODSTAWY KIEROWANIA KURSOREM
+----------------------------
+
+Przesuwanie się z ekranu na ekran jest użyteczne, ale jak przejść do
+określonego miejsca w obrębie jednego ekranu?
+
+Można to zrobić na kilka sposobów. Najprostszym jest użycie poleceń
+C-p, C-b, C-f oraz C-n. Każde z nich przesuwa kursor o jeden wiersz
+albo kolumnę w określonym kierunku. Oto schemat, który to obrazuje:
+
+                 Poprzednia linia, C-p
+                 (ang. previous line)
+                         :
+                         :
+    Do tyłu, C-b .... Kursor .... Do przodu, C-f
+             (ang. back) : (ang. forward)
+                         :
+                         :
+                  Następna linia, C-n
+                   (ang. next line)
+
+>> Przesuń kursor na środek tego schematu za pomocą C-n lub C-p.
+   Potem naciśnij C-l, by zobaczyć cały diagram na środku ekranu.
+
+To są podstawowe polecenia kierujące położeniem kursora, których
+będziesz używał bardzo często, warto więc je zapamiętać.
+
+>> Naciśnij kilka razy C-n, by przesunąć kursor do tej linii.
+
+>> Przesuń się w głąb linii za pomocą C-f, a potem do góry za pomocą
+   C-p. Zwróć uwagę na zachowanie się C-p, gdy kursor jest w środku
+   linii.
+
+Każda linia tekstu kończy się znakiem nowej linii, który oddziela ją
+od następnej. Każdy Twój plik powinien się kończyć znakiem nowej
+linii (ale Emacs tego nie wymaga).
+
+>> Spróbuj nacisnąć C-b na początku linii. Powinno Cię to przenieść
+   na koniec poprzedniej linii. Dzieje się tak dlatego, że kursor
+   przechodzi wówczas nad znakiem nowej linii.
+
+C-f przechodzi nad znakiem nowej linii tak samo jak C-b.
+
+>> Naciśnij kilka razy C-b i obserwuj położenie kursora.
+   Naciskaj potem C-f, by wrócić na koniec linii. W końcu naciśnij
+   jeszcze raz C-f, by przejść do następnej linii.
+
+Gdy przesuwasz kursor poza dolną krawędź ekranu, tekst położony
+za krawędzią przesuwa się na ekran (ang. scrolling). Dzięki temu
+Emacs może przesunąć kursor do określonego miejsca bez umieszczania
+go poza ekranem.
+
+>> Spróbuj przesunąć kursor poza dolną granicę ekranu za pomocą C-n
+   i zobacz, co się stanie.
+
+Jeśli przesuwanie się o jeden znak na raz jest dla Ciebie zbyt wolne,
+to spróbuj przesuwać się o słowa. M-f (Meta-f) przesuwa kursor o słowo
+do przodu, a M-b przesuwa go o słowo do tyłu.
+
+>> Naciśnij kilka razy M-f i M-b.
+
+Gdy jesteś w środku słowa, to M-f przesuwa kursor na jego koniec.
+Jeśli natomiast jesteś w przerwie miedzy słowami, to M-f przesuwa
+kursor na koniec następnego słowa. M-b zachowuje się podobnie
+dla ruchu do tyłu.
+
+>> Naciśnij M-f i M-b kilka razy na przemian z C-f i C-b, tak byś
+   mógł zauważyć działanie M-f i M-b naciśniętych w różnych miejscach
+   wewnątrz i między słowami.
+
+Zauważ podobieństwo między C-f i C-b oraz M-f i M-b. Bardzo często
+kombinacje zawierające Meta (Alt) oznaczają operacje związane
+z jednostkami językowymi (słowa, zdania, akapity), podczas gdy
+kombinacje z klawiszem Control działają na jednostkach podstawowych,
+niezależnych od tego, co edytujesz (znaki, linie, itd.).
+
+Oto zależność, która stosuje się do linii i zdań: C-a i C-e przesuwają
+kursor na początek i koniec linii, a M-a i M-e przesuwają go na początek
+i koniec zdania.
+
+>> Naciśnij kilka razy C-a, a potem kilka razy C-e.
+   Powtórz to z M-a, a potem z M-e.
+
+Czy zauważyłeś, że powtarzanie C-a nic nie zmienia, natomiast powtórne
+M-a przesuwa Cię o jedno zdanie? Chociaż nie ma tu pełnej analogii,
+wydaje się to jednak naturalne.
+
+Położenie kursora w tekście jest określane mianem "punktu".
+
+Oto podsumowanie prostych poleceń służących do przesuwania kursora,
+włącznie z operacjami dotyczącymi słów i zdań:
+
+	C-f Do przodu o jeden znak
+	C-b Do tyłu o jeden znak
+
+	M-f Do przodu o słowo
+	M-b Do tyłu o słowo
+
+	C-n Następna linia
+	C-p Poprzednia linia
+
+	C-a Początek linii
+	C-e Koniec linii
+
+	M-a Do tyłu na początek zdania
+	M-e Do przodu na koniec zdania
+
+>> Przećwicz kilka razy dla wprawy wszystkie powyższe polecenia.
+   Należą one do najczęściej używanych.
+
+Dwa inne ważne polecenia przesuwające kursor to M-< (Meta lub Alt
+i znak mniejszości), które przesuwa kursor na początek całego tekstu
+i M-> (Meta lub Alt i znak większości), które przesuwa kursor na koniec
+całego tekstu.
+
+Na większości klawiatur "<" jest nad przecinkiem, musisz więc użyć
+klawisza Shift, by nacisnąć "<", i podobnie musisz użyć klawisza Shift,
+by nacisnąć M-<. Bez Shift uzyskałbyś M-przecinek.
+
+>> Naciśnij M-<, by przejść na początek samouczka, a potem kilka razy
+   użyj C-v, by powrócić do tego miejsca.
+
+>> Teraz naciśnij M->, by przejść na koniec samouczka, i wróć do tego
+   miejsca za pomocą kilkakrotnego M-v.
+
+Jeśli Twoja klawiatura ma klawisze strzałek, to możesz ich użyć do
+przesuwania kursora. Radzimy Ci nauczyć się się kombinacji C-b, C-f,
+C-n i C-p z trzech powodów. Po pierwsze, działają one na wszystkich
+typach terminali. Po drugie, gdy już zdobędziesz pewną praktykę w
+posługiwaniu się Emacsem, to będzie Ci szybciej nacisnąć te kombinacje
+niż klawisze strzałek (ponieważ nie wymaga to przenoszenia dłoni z
+miejsca, które zajmują podczas szybkiego pisania za pomocą 10 palców).
+Po trzecie wreszcie, gdy już wyrobisz sobie zwyczaj posługiwania się
+tymi poleceniami z klawiszem Control, to łatwo przyjdzie Ci nauczyć się
+bardziej zaawansowanych poleceń przesuwających kursor.
+
+Większość poleceń Emacsa akceptuje argument liczbowy; dla większości
+poleceń oznacza on liczbę powtórzeń. Aby określić liczbę powtórzeń
+polecenia, powinieneś je poprzedzić naciśnięciem C-u a potem cyfr.
+Jeśli masz na klawiaturze klawisz META (lub EDIT albo ALT), to
+alternatywnym sposobem wprowadzenia argumentu liczbowego jest użycie
+tego klawisza i wciskanie cyfr argumentu. Radzimy jednak przyswoić
+sobie metodę z klawiszem C-u, ponieważ działa ona na wszystkich
+terminalach.
+
+Na przykład C-u 8 C-f przesuwa kursor do przodu o osiem znaków.
+
+>> Spróbuj użyć C-n i C-p z argumentem liczbowym, by przesunąć kursor
+   do jednej z linii w pobliżu tego zdania za pomocą tylko jednego
+   polecenia.
+
+Większość poleceń używa argumentu liczbowego jako liczby powtórzeń.
+Jest kilka poleceń, które używają go w inny sposób. Do takich wyjątków
+należą C-v i M-v. Jeśli poda się im argument, to przesuwają zawartość
+ekranu w górę lub w dół o podaną liczbę linii zamiast o tyleż ekranów.
+Na przykład C-u 4 C-v przewija ekran o 4 linie.
+
+>> Spróbuj nacisnąć C-u 8 C-v.
+
+To powinno było przewinąć ekran do góry o 8 linii. Jeśli chciałbyś
+przewinąć ekran w dół, to powinieneś podać argument przed poleceniem M-v.
+
+Jeśli pracujesz w systemie z okienkowym trybem graficznym, jak X11
+lub MS-Windows, to prawdopodobnie po lewej stronie okna Emacsa znajduje
+się prostokątny obszar nazywany po angielsku "scrollbar", a po polsku
+suwakiem. Za jego pomocą możesz przewijać tekst, używając do tego myszy.
+
+>> Spróbuj nacisnąć środkowy klawisz myszy u góry podświetlonego
+   obszaru na suwaku. To powinno przewinąć tekst do miejsca
+   określonego przez wysokość, na której nacisnąłeś klawisz myszy.
+
+>> Przesuń mysz do miejsca oddalonego od górnego końca suwaka o mniej
+   więcej trzy linie i naciśnij lewy klawisz myszy kilka razy.
+
+
+* GDY EMACS JEST ZABLOKOWANY
+----------------------------
+
+Jeśli Emacs przestaje odpowiadać na Twoje polecenia, to możesz go
+bezpiecznie zatrzymać, przyciskając C-g. Klawisza C-g możesz też użyć do
+przerwania polecenia, które zabiera zbyt wiele czasu.
+
+Możesz także użyć C-g do anulowania argumentu liczbowego albo początku
+polecenia, którego nie zamierzasz dokończyć.
+
+>> Napisz C-u 100 jako argument liczbowy, po czym naciśnij C-g.
+   Teraz naciśnij C-f. Powinno to przesunąć kursor zaledwie o
+   jeden znak, ponieważ argument liczbowy anulowałeś za pomocą C-g.
+
+Za pomocą klawisza C-g możesz też anulować skutki omyłkowego
+wciśnięcia klawisza <ESC>.
+
+
+* ZABLOKOWANE POLECENIA
+-----------------------
+
+Pewne polecenia Emacsa są ,,zablokowane'' -- po to, by początkujący
+użytkownicy nie mogli ich wywołać przez przypadek.
+
+Jeśli wywołasz jedno z zablokowanych poleceń, to Emacs wypisze komunikat
+informujący o tym, co to za polecenie, i zapyta Cię, czy istotnie chcesz
+je wywołać.
+
+Jeśli naprawdę chcesz wywołać to polecenie, to odpowiedz na pytanie,
+naciskając spację. Jeśli nie chcesz wywołać zablokowanego polecenia,
+to na pytanie odpowiedz, naciskając n.
+
+>> Napisz `C-x C-l' (co jest zablokowanym poleceniem) i odpowiedz n
+   na zadane pytanie.
+
+
+* OKNA
+------
+
+Emacs może mieć otwartych kilka okien, z których każde wyświetla
+własny tekst. Pojęcie ,,okna'', jeśli chodzi o Emacsa, nie odnosi
+się do osobnego okienka systemu okienkowego, lecz do pojedynczego
+panelu wewnątrz okienka systemowego. (Emacs może też pracować
+na kilku oknach systemowych (X-oknach); w terminologii Emacsa
+nazywają się one ramkami. Opisane jest to poniżej.)
+
+Na tym etapie lepiej jest się nie zagłębiać w techniki wykorzystujące
+kilka okien. Powinieneś jedynie wiedzieć, w jaki sposób pozbyć się
+nadmiaru okien, które mogą się pojawić w wyniku wywołania Emacsowego
+systemu pomocy albo niektórych poleceń. Robi się to w prosty sposób:
+
+	C-x 1 Jedno okno (tzn. zlikwiduj wszystkie pozostałe okna).
+
+Kombinacja ta to klawisz Control-x, po którym występuje cyfra 1.
+Powiększa ona okno, w którym jest kursor tak, by wypełniło ono ekran,
+kasując zarazem pozostałe okna Emacsa.
+
+>> Przesuń kursor do tej linii i naciśnij C-u 0 C-l.
+
+(C-l, jak pamiętasz odświeża zawartość ekranu. Jeśli temu poleceniu
+poda się argument liczbowy, to będzie to oznaczało ,,odśwież zawartość
+ekranu i umieść bieżąca linię o tyle linii od góry ekranu''. Tak więc,
+C-u 0 C-1 oznacza ,,odśwież ekran, umieszczając bieżąca linię na samej
+górze''.)
+
+>> Naciśnij Control-x 2
+   Zauważ, że okno się kurczy, a jednocześnie pojawia się nowe,
+   wyświetlające ten sam tekst.
+
+>> Naciśnij C-x 1, a nowe okno zniknie.
+
+
+* WSTAWIANIE I USUWANIE
+-----------------------
+
+Jeśli chcesz wstawić nowy tekst, to po prostu go napisz. Znaki, które da
+się wyświetlić, takie jak A, 7, *, itd., Emacs traktuje jako tekst i
+natychmiast wstawia do dotychczasowego tekstu. Aby wstawić znak nowej
+linii, trzeba nacisnąć klawisz <Return> (na maszynach do pisania tak
+oznaczało się znak powrotu karetki).
+
+Ostatnio napisany znak możesz skasować, naciskając klawisz <Delback>.
+Chodzi tu o klawisz, którego normalnie używasz do skasowania ostatnio
+napisanego znaku. Na większości klawiatur wyróżnia się on wielkością,
+leży nad klawiszem <Return> i jest oznaczony napisem "Delete", "Del"
+albo "Backspace".
+
+Jeśli masz na klawiaturze klawisz oznaczony "Backspace", to właśnie on
+jest wspomnianym <Delback>. Oprócz niego może jeszcze występować
+klawisz oznaczony słowem "Delete", ale to nie on pełni rolę <Delback>.
+
+Mówiąc bardziej ogólnie, <Delback> usuwa znak bezpośrednio
+poprzedzający bieżącą pozycję kursora.
+
+>> Sprawdź to teraz: wstaw kilka znaków, po czym usuń je, kilka razy
+   naciskając <Delback>. Nie martw się, że zmieniasz w ten sposób
+   niniejszy plik, w istocie nie zmieniasz głównego pliku samouczka.
+   Pracujesz teraz na jego kopii.
+
+Gdy linia tekstu staje się zbyt długa, by zmieścić się w jednym
+wierszu ekranu, to jest ona ,,kontynuowana'' w wierszu następnym.
+Znak ,,backslash'' (`\') (albo - jeśli pracujesz w okienkowym
+trybie graficznym - zagięta strzałka) umieszczony na prawym marginesie
+wskazuje, że dana linia jest kontynuowana w następnym wierszu ekranu.
+
+>> Wpisuj jakiś tekst tak długo, aż dojdziesz do prawego marginesu, i
+   potem nie przestawaj. Zauważysz, że pojawi się linia kontynuacji.
+
+>> Użyj klawisza <Delback>, by usunąć znaki tekstu, tak by linia znowu
+   mieściła się na ekranie; linia kontynuacji zniknie.
+
+Znak nowej linii można skasować tak jak każdy inny znak. Usunięcie znaku
+nowej linii między dwiema liniami spowoduje ich połączenie. Jeśli powstała
+w wyniku tego linia tekstu jest zbyt długa, by zmieścić się na szerokość
+ekranu, to zostanie wyświetlona z linią kontynuacji.
+
+>> Przesuń kursor na początek linii i naciśnij <Delback>. Bieżąca
+   linia zostanie połączona z poprzednią.
+
+>> Naciśnij <Return>, by z powrotem wstawić znak nowej linii, który
+   skasowałeś.
+
+Jak już wiesz, większość poleceń Emacsa można wywołać z parametrem
+liczby powtórzeń; dotyczy to także znaków tekstu. Argument liczbowy
+powoduje wstawienie znaku odpowiadającą mu liczbę razy.
+
+>> Wypróbuj to teraz -- naciśnij C-u 8 *, a uzyskasz ********.
+
+Nauczyłeś się już większej części podstawowych sposobów pisania oraz
+poprawiania błędów. W Emacsie możesz usuwać również całe słowa lub
+linie. Oto podsumowanie operacji usuwania znaków:
+
+	<Delback> usuń znak bezpośrednio przed kursorem
+	C-d usuń znak bezpośrednio za kursorem
+
+	M-<Delback> wytnij słowo bezpośrednio przed kursorem
+	M-d wytnij słowo bezpośrednio za kursorem
+
+	C-k wytnij zawartość linii od kursora do jej końca
+	M-k wytnij wszystkie znaki od kursora do końca zdania
+
+Warto zauważyć, że stosunek <Delete> i C-d do M-<Delete> i M-d
+rozszerza analogię występującą w zestawieniu C-f i M-f (<Delete> tak
+naprawdę nie jest znakiem sterującym, ale nie jest to tutaj
+istotne). C-k i M-k są podobne do C-e i M-e w tym sensie, że linie są
+odpowiednikami zdań.
+
+
+Oto metoda wycinania części tekstu. Umieść kursor na początku fragmentu,
+który chcesz wyciąć, i naciśnij C-@ lub C-SPC (SPC-spacja). Teraz przejdź
+na drugi koniec wybranego fragmentu i naciśnij C-w. To wytnie cały tekst
+zawarty między punktami początkowym i końcowym.
+
+>> Przesuń kursor na literę O na początku poprzedniego paragrafu.
+
+>> Naciśnij C-SPC. Emacs wyświetli "Mark set" (znacznik ustawiony)
+   na dole ekranu.
+
+>> Przesuń kursor do litery o w słowie ,,kursor'' w drugim zdaniu.
+
+>> Naciśnij C-w. Ta komenda wytnie cały fragment zaczynający się od O,
+   a kończący tuż przed o.
+
+Gdy usuwasz więcej niż jeden znak naraz, Emacs zachowuje usunięty
+tekst po to, by mógł go z powrotem gdzieś wstawić. Wstawianie
+usuniętego tekstu nazywa się ,,wklejaniem''. Usunięty tekst
+możesz wkleić zarówno w to samo miejsce, z którego został usunięty,
+bądź też w inne miejsca. Ten sam tekst możesz wkleić wielokrotnie,
+w celu uzyskania wielu kopii. Poleceniem wklejenia tekstu jest C-y.
+
+Zauważ różnicę między ,,wycinaniem'' i ,,usuwaniem'', polegającą na tym,
+że rzeczy wycięte można na nowo wklejać, usuniętych natomiast wklejać nie
+można. Na ogół polecenia Emacsa, które kasują dużo tekstu, zachowują go,
+podczas gdy polecenia, które po prostu kasują jeden znak albo puste
+linie lub odstępy, skasowanego tekstu nie zachowują.
+
+>> Przesuń kursor na początek linii, która nie jest pusta. Naciśnij
+   C-k, by wyciąć tekst z tej linii.
+
+>> Naciśnij C-k jeszcze raz. Zauważ, że wycina to znak nowej linii,
+   który znajduje się za ta linią.
+
+Zwróć uwagę, że pojedyncze C-k wycina zawartość linii, a powtórne C-k
+wycina samą linię, tak że pozostałe linie przesuwają się do góry. C-k
+traktuje argument liczbowy w sposób specjalny: wycina ono tyle linii,
+ile wynosi wartość argumentu, ORAZ ich zawartość. To nie jest jedynie
+powtórzenie kilka razy C-k. C-u 2 C-k wycina dwie linie wraz z ich
+znakami nowej linii; dwukrotne naciśniecie C-k nie zrobiłoby tego.
+
+By odzyskać ostatnio wycięty tekst i wstawić go w miejsce kursora,
+naciśnij C-y.
+
+>> Twoja kolej. Naciśnij C-y, by z powrotem wstawić tekst.
+
+Zwróć uwagę, że jeśli naciśniesz C-k kilka razy z rzędu, to cały wycięty
+tekst zostanie zachowywany w jednym kawałku, tak że pojedyncze C-y wklei
+wszystkie linie.
+
+>> Naciśnij C-k kilka razy.
+
+A by odzyskać ten wycięty tekst...
+
+>> ...naciśnij C-y. Przesuń potem kursor o kilka linii w dół i
+   naciśnij C-y jeszcze raz. Widzisz, że wstawia to ten sam tekst.
+
+Co zrobić, jeśli chcesz wstawić tekst, który wcześniej wyciąłeś,
+a potem wycinasz coś innego? C-y wstawia tekst ostatnio wycięty.
+Poprzedni fragment nie jest jednak stracony. Możesz do niego wrócić,
+używając polecenia M-y. Naciskając C-y, wstawiasz tekst ostatnio
+wycięty, a naciskając M-y, zastępujesz ten tekst wyciętym uprzednio.
+Dalsze naciskanie M-y przywołuje coraz wcześniejsze fragmenty tekstu.
+Gdy dojdziesz do tekstu, którego szukałeś, po prostu kontynuuj edycję
+tekstu, pozostawiając wklejony tekst tam, gdzie się znajduje.
+
+Naciskając M-y wystarczająco wiele razy, dojdziesz do punktu,
+z którego wystartowałeś (czyli tekstu wyciętego ostatnio).
+
+>> Wytnij jakąś linię, zmień pozycję kursora i wytnij inną. Naciśnij
+   potem C-y, by wstawić drugą z wyciętych linii. Potem naciśnij M-y
+   i linia ta zostanie zastąpiona przez tą pierwszą. Naciśnij M-y
+   jeszcze kilka razy, by zobaczyć, co się dzieje. Powtarzaj to aż
+   do ponownego pojawienia się drugiej z linii. Możesz też wypróbować,
+   co się stanie, gdy polecenie M-y poprzedzisz argumentem dodatnim
+   albo ujemnym.
+
+
+* COFNIJ
+--------
+
+Jeśli wprowadzisz zmiany do tekstu, a potem dojdziesz do wniosku, że
+to była pomyłka, to możesz cofnąć zmiany, wydając polecenie ,,cofnij''
+(ang. undo), C-x u.
+
+C-x u cofa zmiany wprowadzone przez jedno polecenie; jeśli powtórzysz
+C-x u kilka razy z rzędu, to każde powtórzenie cofa kolejne polecenie.
+
+Od tej reguły są dwa wyjątki: polecenia, które nie zmieniają tekstu nie
+liczą się jako polecenia, które można wycofać (dotyczy to zarówno
+przesunięć kursora, jak i przewijania tekstu), oraz znaki wstawiane do
+tekstu (np. litery) łączone są w grupy do 20. (Redukuje to liczbę
+naciśnięć C-x u, które musiałbyś wykonać, by wycofać się z niechcianych
+zmian.)
+
+>> Wytnij tę linię za pomocą C-k, a potem naciśnij C-x u; linia
+   powinna się pojawić ponownie.
+
+C-_ jest innym sposobem wywołania polecenia "cofnij"; działa to
+dokładnie tak samo jak C-x u, jest jednak łatwiejsze do naciśnięcia
+kilka razy z rzędu. Wadą kombinacji C-_ jest to, że nie jest oczywiste
+w jaki sposób ją uzyskać na niektórych klawiaturach. To właśnie dlatego
+dostępna jest też kombinacja C-x u. Na niektórych terminalach możesz
+nacisnąć C-_ poprzez przytrzymanie Ctrl i naciśnięcie /.
+
+Argument liczbowy podany przed C-_ lub C-x u określa liczbę powtórzeń
+tego polecenia.
+
+
+* PLIKI
+-------
+
+Aby edytowany przez Ciebie tekst został na trwałe zachowany, musisz
+umieścić go w pliku. Jeśli tego nie zrobisz, to tekst zniknie, gdy
+zamknięty zostanie Emacs, za pomocą którego go edytowałeś. Aby zachować
+tekst w pliku, najpierw musisz ten plik ,,znaleźć'', i to zanim
+zaczniesz wprowadzać tekst. Czynność znajdowania pliku (ang. "file
+finding") bywa też nazywana ,,odwiedzaniem pliku'' (ang. "file
+visiting").
+
+Odwiedzanie pliku w Emacsie powoduje wyświetlenie jego zawartości.
+Bardzo często jest to początek edycji pliku. Jednakże zmiany, które
+wprowadzasz do pliku, nie są w nim utrwalone, zanim go nie ,,zachowasz''
+(ang. save). Ma to zapobiec pozostawieniu w systemie pliku, który został
+zmieniony tylko w połowie, a tego chcesz uniknąć. Gdy zachowujesz
+zmieniony plik, Emacs zostawia oryginał (pod inna nazwą) na wypadek,
+gdybyś doszedł do wniosku, że wprowadzone zmiany były błędne.
+
+Jeśli popatrzysz na dół ekranu, to zauważysz linię, która zaczyna się
+i kończy myślnikami, a zawiera tekst ,,TUTORIAL''. W tej
+części ekranu zawsze możesz znaleźć nazwę pliku, który właśnie
+odwiedzasz. W tej chwili odwiedzasz plik o nazwie TUTORIAL, który
+jest Twoją własną kopią samouczka Emacsa. Obojętnie, który plik
+odwiedzisz, właśnie w tym miejscu pojawi się jego nazwa.
+
+Polecenia służące do odwiedzania i zachowywania plików różnią się
+od innych poleceń, które już poznałeś, tym, że składają się z dwóch
+znaków. Obydwa zaczynają się od znaku Control-x. Jest mnóstwo
+poleceń, które zaczynają się od tego właśnie znaku; wiele z nich
+dotyczy plików, buforów oraz rzeczy z nimi związanych. Polecenia
+te mają długość dwóch, trzech lub czterech znaków.
+
+Kolejną nowością odnośnie polecenia odwiedzania pliku jest to, że
+musisz mu podać nazwę pliku, który chcesz znaleźć. Mówimy o tym, że
+polecenie ,,czyta argument z terminala'' (w tym wypadku argument jest
+nazwą pliku). Po wpisaniu polecenia
+
+	C-x C-f znajdź plik (ang. find a file)
+
+Emacs poprosi Cię o wpisanie nazwy pliku. Pojawia się ona w dolnej linii
+ekranu. Gdy ta linia jest używana do wprowadzania tego typu danych,
+nazywa się ją ,,minibuforem'' (ang. "minibuffer"). Do edycji nazwy pliku
+w minibuforze możesz używać zwykłych poleceń Emacsa.
+
+Wprowadzanie nazwy pliku (lub jakichkolwiek innych danych w
+minibuforze) można anulować klawiszem C-g.
+
+>> Naciśnij C-x C-f, po czym naciśnij C-g. Na skutek tego zniknie
+   minibufor oraz przerwane zostanie wykonanie polecenia C-x C-f, które
+   tego minibufora używało. W rezultacie nie odwiedzisz żadnego pliku.
+
+Gdy skończysz wpisywać nazwę pliku, naciśnij <Return>. Wówczas
+polecenie C-x C-f zabierze się do roboty i znajdzie plik, który
+wybrałeś. Z chwilą zakończenia wykonywania polecenia C-x C-f
+zniknie też minibufor.
+
+Zawartość znalezionego pliku po chwili pojawia się na ekranie
+i możesz ją edytować. Gdy chcesz zachować zmiany, by je utrwalić,
+wydaj polecenie
+
+	C-x C-s zachowaj plik (ang. save).
+
+Kopiuje to tekst z Emacsa do pliku. Za pierwszym razem, gdy to
+robisz, Emacs zmienia nazwę oryginalnego pliku, dodając na
+końcu jego nazwy znak ~. W ten sposób powstaje zapasowa kopia
+oryginalnego pliku.
+
+Gdy zachowywanie pliku się kończy, Emacs wypisuje jego nazwę u dołu
+ekranu. Pliki powinieneś zachowywać stosunkowo często, aby nie stracić
+za dużo w wypadku załamania systemu.
+
+>> Naciśnij C-x C-s, by zachować dla siebie kopię samouczka. Emacs
+   powinien wypisać "Wrote ...TUTORIAL" na dole ekranu.
+
+UWAGA: W niektórych systemach naciśnięcie C-x C-s zamraża ekran i w
+rezultacie Emacs nie może pokazywać tekstu. Oznacza to, że składowa
+systemu operacyjnego, zwana kontrolą przepływu (ang. flow control),
+przechwyciła znak C-s i nie pozwoliła mu dotrzeć do Emacsa. By odzyskać
+kontrolę nad ekranem, naciśnij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w
+rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podręczniku
+Emacsa.
+
+Odwiedzić w celu edycji lub odczytu możesz plik istniejący już w
+systemie. Możesz też odwiedzić plik, którego jeszcze nie ma w systemie i
+właśnie w taki sposób tworzy się w Emacsie nowe pliki. Gdy poleceniem
+C-x C-f odwiedzisz plik o nazwie nieistniejącej w systemie, wówczas
+Emacs wyświetli puste miejsce, do którego będziesz mógł zacząć wpisywać
+tekst. Gdy zażądasz zachowania wpisanego tekstu, Emacs utworzy w
+systemie plik z tym tekstem. Od tego momentu możesz uważać, że edytujesz
+plik już istniejący.
+
+
+* BUFORY
+--------
+
+Jeśli za pomocą C-x C-f odwiedzisz inny plik, to plik odwiedzony
+poprzednio pozostanie w Emacsie. Możesz się na niego przełączyć,
+odwiedzając go jeszcze raz za pomocą C-x C-f. W ten sposób możesz
+mieć w Emacsie odwiedzonych jednocześnie wiele plików.
+
+>> Utwórz plik o nazwie "foo" za pomocą C-x C-f foo <Return>.
+   Wpisz w niego jakiś tekst i zachowaj "foo" za pomocą C-x C-s.
+   W końcu napisz C-x C-f TUTORIAL <Return>, by wrócić do samouczka.
+
+Emacs przechowuje tekst każdego pliku w obiekcie, zwanym ,,buforem''.
+Odwiedzenie pliku powoduje utworzenie nowego bufora wewnątrz Emacsa. By
+zobaczyć listę buforów, które istnieją w Twoim Emacsie, naciśnij
+
+	C-x C-b lista buforów (ang. list buffers).
+
+>> Naciśnij C-x C-b.
+
+Zwróć uwagę, że każdy bufor ma własną nazwę, może też mieć skojarzoną z
+nim nazwę pliku, który odwiedza. KAŻDY tekst, który oglądasz w Emacsie,
+jest zawsze częścią jednego z buforów.
+
+>> Naciśnij C-x 1 by pozbyć się listy buforów.
+
+Jeśli masz kilka buforów to tylko jeden z nich jest aktualny, ten
+który właśnie edytujesz. Jeśli chcesz edytować inny bufer musisz się
+do niego "przełączyć" (ang. switch). Jeśli chcesz przełączyć się do
+bufora, który odwiedza jakiś plik, możesz to zrobić poprzez ponowne
+odwiedzenie pliku za pomocą C-x C-f. Ale istnieje także łatwiejszy
+sposób: użyj C-x b. Używając tej komendy musisz podać nazwę bufora, do
+którego zamierzasz się przełączyć.
+
+>> Naciśnij C-x b foo <Return> by wrócić do bufora "foo", który
+   przechowuje tekst pliku "foo". Następnie naciśnij C-x b TUTORIAL
+   <Return> by wrócić do samouczka.
+
+Zwykle nazwa bufora odpowiada nazwie pliku (bez ścieżki), choć czasami
+zdarza się inaczej. Lista buforów, którą tworzysz za pomocą C-x C-b
+pokazuje nazwy wszystkich buforów.
+
+KAŻDY tekst, który pojawia się w oknie Emacsa jest częścią jakiegoś
+bufora.  Niektóre bufory nie odpowiadają żadnemu odwiedzanemu
+plikowi. Na przykład bufor "*Buffer List*" nie odwiedza żadnego pliku;
+zawiera on listę buforów, utworzoną w reakcji na naciśnięcie przez
+Ciebie C-x C-b. Bufor "*Messages*" także nie odwiedza żadnego pliku;
+zawiera komunikaty, które pojawiały się podczas Twojej sesji z
+Emacsem.
+
+>> Naciśnij C-x b *Messages* <Return> by obejrzeć bufor zawierający
+   komunikaty. Następnie naciśnij C-x b TUTORIAL <Return> by wrócić do
+   samouczka.
+
+Jeśli zmieniasz tekst w jakimś pliku, a potem odwiedzisz inny plik, to
+zawartość tego pierwszego NIE jest automatycznie zachowywana. Zmiany,
+które wprowadziłeś, pozostają w Emacsie, w buforze tegoż pliku.
+Tworzenie czy edytowanie innego bufora nie ma żadnego wpływu na
+pozostałe. Jest to bardzo przydatne, ale też oznacza, że potrzebny jest
+Ci wygodny sposób zachowywania zawartości buforów. Niewygodne na
+przykład byłoby, aby zawsze w celu zachowania bufora trzeba było do
+niego przechodzić za pomocą C-x C-f i dopiero potem wywoływać C-x C-s.
+Dlatego istnieje polecenie:
+
+	C-x s Zachowaj bufory (ang. save some buffers)
+
+W reakcji na polecenie C-x s Emacs dla każdego z buforów, w którym
+występują nie zachowane do tej pory zmiany, zadaje pytanie, czy go
+w tej chwili zachować.
+
+>> Wstaw jakąś linię tekstu, a potem naciśnij C-x s.
+   Powinieneś zostać zapytany o to, czy chcesz zachować bufor
+   TUTORIAL. Odpowiedz na to pytanie twierdząco, naciskając y.
+
+
+* ROZSZERZANIE ZESTAWU POLECEŃ
+------------------------------
+
+Poleceń Emacsa jest znacznie, znacznie więcej, niż można by skojarzyć
+z klawiszami klawiatury, uwzględniając nawet kombinacje z META lub Ctrl.
+Emacs radzi sobie z tym problemem, udostępniając polecenia X (ang.
+eXtend). Istnieją dwa rodzaje tych poleceń:
+
+	C-x Rozszerzenie o znak. Następuje po nim jeden znak.
+	M-x Rozszerzenie o nazwane polecenie. Następuje po nim
+	    pełna, niekiedy długa nazwa polecenia.
+
+Polecenia te są użyteczne, ale używa się ich nie tak często, jak tych,
+których już się nauczyłeś. Miałeś już okazję poznać dwa z nich: C-x C-f,
+służące do odwiedzania plików, oraz C-x C-s do ich zachowywania. Innym
+przykładem może być polecenie C-x C-c, które kończy sesję Emacsa. (Nie
+martw się, że w ten sposób stracisz zmiany, które wprowadziłeś do
+tekstów; przed zamknięciem sesji Emacs proponuje Ci zachowania
+każdego ze zmodyfikowanych plików.)
+
+C-z jest poleceniem, które wychodzi z Emacsa *na chwilę*, tak byś mógł
+wrócić do niej wrócić po jakimś czasie.
+
+W systemach, w których jest to możliwe, C-z zawiesza proces Emacsa;
+powoduje to powrót do powłoki (ang. shell), ale nie niszczy Emacsa.
+W najpopularniejszych powłokach możesz wrócić do Emacsa za pomocą
+polecenia `fg' lub `%emacs'.
+
+W systemach, w których nie ma zawieszania procesów, C-z tworzy proces
+podpowłoki (ang. "subshell"), który działa pod Emacsem i daje Ci szansę
+uruchamiania innych programów oraz powrotu do Emacsa po ich skończeniu; w
+systemach tych C-z w istocie nie powoduje wyjścia z Emacsa i wówczas
+normalnym poleceniem powrotu do Emacsa jest wyjście z podpowłoki za
+pomocą polecenia "exit".
+
+Polecenia C-x C-c powinieneś używać, gdy masz zamiar się wylogować.
+Zalecane jest także wychodzenie z Emacsa wystartowanego na przykład przez
+programy obsługujące pocztę elektroniczną lub innego rodzaju narzędzia,
+ponieważ mogą one nie wiedzieć, jak sobie poradzić z zawieszeniem
+Emacsa. Jednakże w zwykłych okolicznościach, jeśli nie musisz
+wylogowywać się z systemu, korzystniej jest zawiesić Emacsa za pomocą
+C-z, niż z niego wyjść.
+
+Istnieje wiele poleceń zaczynających się od C-x. Oto lista tych,
+których już się nauczyłeś:
+
+	C-x C-f odwiedź plik
+	C-x C-s zachowaj plik
+	C-x C-b wyświetl listę buforów
+	C-x C-c wyjdź z Emacsa
+	C-x u cofnij
+
+Poleceń podawanych za pomocą nazwy używa się jeszcze rzadziej lub używa
+się tylko w niektórych trybach. Przykładem może być polecenie
+replace-string, które zastępuje jeden łańcuch innym w całym tekście. Gdy
+naciskasz M-x, Emacs czeka na dalszy ciąg polecenia, wyświetlając na
+dole ekranu (w minibuforze) napis "M-x". Powinieneś tam wpisać nazwę
+polecenia, w tym wypadku replace-string. Wystarczy przy tym, że napisz
+jedynie repl s<Tab>; Emacs dokończy nazwę automatycznie. Wprowadzanie
+nazwy zakończ naciśnięciem klawisza <Return>.
+
+Polecenie replace-string wymaga dwóch argumentów: łańcucha, który ma
+zostać zastąpiony, i łańcucha, który ma zostać wstawiony w miejsce tegoż.
+Wpisywanie każdego z tych łańcuchów trzeba zakończyć przyciśnięciem
+klawisza <Return>.
+
+>> Przesuń kursor do czystej linii, dwie linie poniżej tej.
+   Naciśnij M-x repl s<Return>zmieni<Return>zmodyfikuje<Return>.
+
+   Zwróć uwagę, jak ta linia się zmieniła: zastąpiłeś słowem
+   ,,zmodyfikuje'' każde wystąpienie słowa z-m-i-e-n-i poniżej początkowej
+   pozycji kursora.
+
+
+* AUTOMATYCZNE ZACHOWYWANIE
+---------------------------
+
+Jeśli zmian wprowadzonych do pliku nie zachowasz, to możesz je stracić w
+wypadku, gdy Twój komputer przestanie działać. By Cię przed tym
+uchronić, Emacs okresowo zachowuje wprowadzone zmiany w specjalnym
+pliku, który ma znak # na początku i na końcu swojej nazwy. Przyjmijmy
+na przykład, że Twój plik nazywa się "hello.c". Odpowiadający mu plik
+zachowywany automatycznie będzie nosił nazwę "#hello.c#". Gdy
+zachowasz plik w zwykły sposób, Emacs skasuje plik
+zachowany automatycznie.
+
+Jeśli Twój komputer przestanie działać, możesz odzyskać Twoje dane z
+pliku automatycznie zachowanego przez zwykłe odwiedzenie tego pliku,
+który edytowałeś (a nie pliku automatycznie zachowanego!) i napisanie
+M-x recover file<Return>. Gdy Emacs zapyta o potwierdzenie, to
+dane zachowane automatycznie odzyskasz, jeśli odpowiesz yes<Return>.
+
+
+* OBSZAR ECHA
+-------------
+
+Jeśli polecenia dla Emacsa wpisujesz dostatecznie wolno, będą one
+pokazywane w specjalnym obszarze na dole ekranu, zwanym obszarem echa
+(ang. echo area). Obszar echa zawiera ostatnią dolną linię ekranu.
+
+
+* LINIA STANU
+-------------
+
+Linia, która znajduje się bezpośrednio nad obszarem echa, zwana jest
+linią trybu (ang. modeline). Pokazuje ona tekst podobny do
+następującego:
+
+--:** TUTORIAL (Fundamental)--L670--58%----------------
+
+Linia ta podaje użyteczne informacje o stanie Emacsa i tekstu, który
+edytujesz.
+
+Wiesz już, jakie jest znaczenie nazwy: oznacza ona plik,
+który odwiedziłeś. --NN%-- informuje o bieżącej pozycji wewnątrz
+tekstu; oznacza to, że NN procent tekstu znajduje się ponad górnym
+brzegiem ekranu. Jeśli początek pliku znajduje się na początku
+ekranu, to zamiast liczby --00%-- zobaczysz w tym miejscu --Top--.
+Podobnie dla końca tekstu pojawi się tam napis --Bot-- (ang. bottom).
+Jeśli wyświetlasz tekst na tyle krótki, że mieści się w
+całości na ekranie, to linia trybu będzie zawierała napis --All--.
+
+Litera L, po której występują cyfry, także opisuje Twoją bieżącą
+pozycję: cyfry oznaczają numer linii, na której obecnie ustawiony jest
+kursor.
+
+Gwiazdki blisko początku linii trybu oznaczają, że wprowadziłeś do
+tekstu jakieś zmiany. Tuż po odwiedzeniu, a także po zachowaniu pliku
+nie będzie w tym miejscu gwiazdek, lecz myślniki.
+
+Wewnątrz nawiasów znajdziesz informacje na temat trybu edycji, w
+którym właśnie jest Emacs. Domyślnym trybem edycji nazywa się
+podstawowym (ang. fundamental); jest to tryb używanym właśnie w
+tej chwili. Jest to przykład ,,trybu głównego'' (ang. major mode).
+
+Emacs może działać w wielu trybach głównych. Zostały one zaprojektowane,
+aby ułatwić edycję napisów w rozmaitych językach programowania, takich
+jak tryb Lisp czy C, oraz rodzajach tekstów, jak tryb tekstowy. W danej
+chwili może być aktywny tylko jeden główny tryb pracy i to jego nazwa
+jest wyświetlana w linii trybu w miejscu, w którym teraz jest
+"Fundamental".
+
+Każdy z głównych trybów edycyjnych może zmienić zachowanie niektórych
+poleceń. Na przykład w Emacsie istnieją polecenia służące do tworzenia
+komentarzy w programach. Skoro każdy język programowania sam określa,
+jak powinien wyglądać komentarz, to każdy z głównych trybów edycyjnych
+musi wstawiać komentarze w odpowiedni sposób. Trybowi edycyjnemu
+odpowiada nazwa polecenia, które możesz wykonać, by przełączyć się w ten
+tryb lub go wyłączyć. Przykładem może być M-x fundamental-mode, które
+jest poleceniem przełączającym tryb podstawowy.
+
+Jeśli zamierzasz edytować tekst w języku angielskim, taki jak na
+przykład oryginalna wersja tego samouczka, to prawdopodobnie
+powinieneś użyć trybu tekstowego (ang. text mode).
+
+>> Napisz M-x text-mode<Return>.
+
+Nie musisz się martwić, bo żadne z poleceń, które do tej pory poznałeś,
+nie zmienia Emacsa w poważny sposób. Możesz jednak zauważyć, że teraz
+M-f i M-b traktują apostrofy jako części słów. Poprzednio, w trybie
+podstawowym, polecenia te traktowały apostrofy jako separatory słów.
+
+Główne tryby edycji wprowadzają zwykle subtelne zmiany, takie jak
+opisana powyżej; większość poleceń nadal robi ,,to samo'', chociaż
+być może w troszeczkę inny sposób.
+
+By zobaczyć dokumentację na temat bieżącego głównego trybu edycji,
+naciśnij C-h m.
+
+>> Naciśnij C-u C-v raz lub więcej razy, tak by ta linia znalazła się
+   blisko góry ekranu.
+
+>> Naciśnij C-h m, by odczytać dokumentację na temat tego, czym tryb
+   tekstowy różni się od trybu podstawowego.
+
+>> Naciśnij q, by usunąć dokumentację trybu z ekranu.
+
+Główne tryby edycji nazywają się właśnie ,,głównymi'', gdyż występują
+także ,,podrzędne'' tryby edycji (ang. minor modes). Podrzędne tryby
+edycji nie są alternatywą dla trybów głównych, lecz jedynie ich
+niewielką modyfikacją. Każdy podrzędny tryb edycji można włączyć lub
+wyłączyć niezależnie od pozostałych trybów podrzędnych, a także
+niezależnie od trybu głównego. Możesz wiec używać jednego,
+kombinacji dowolnych, albo nie używać żadnego trybu podrzędnego.
+
+Jednym z podrzędnych trybów edycji, który jest bardzo użyteczny,
+szczególnie do edycji tekstu angielskiego lub polskiego, jest tryb
+automatycznego wypełniania (ang. auto fill mode). Jeśli jest on
+włączony, to Emacs łamie linie pomiędzy słowami automatycznie, gdy
+podczas wstawiania tekstu linia robi się za szeroka.
+
+Tryb automatycznego wstawiania włącza się na przykład poleceniem M-x
+auto-fill-mode<Return>. Powtórzenie tego polecenie powoduje wyłączenie
+trybu, ponowne powtórzenie --- jego włączenie, i tak dalej. Mówimy, że
+polecenie ,,przełącza tryb''.
+
+>> Napisz M-x auto-fill-mode<Return>. Wstaw potem wiele napisów
+   ,,asdf '' tak długo, aż zobaczysz, że linia podzieli na dwie.
+   Między literami musisz wstawiać spacje, ponieważ tryb
+   automatycznego wypełniania łamie linie tylko tam, gdzie są spacje.
+
+Margines jest zazwyczaj ustawiony na 70 znaków, ale możesz to zmienić
+poleceniem C-x f. Powinieneś poleceniu podać argument liczbowy
+mówiący, w której kolumnie ma zostać ustawiony margines.
+
+>> Wywołaj C-x f z argumentem równym 20. (C-u 2 0 C-x f).
+   Napisz potem jakiś tekst i zauważ, że Emacs wypełnia linie do
+   długości co najwyżej 20 znaków. Ustaw margines z powrotem na
+   70 znaków, wywołując jeszcze raz C-x f z odpowiednim argumentem.
+
+Jeśli zmieniasz tekst wewnątrz akapitu, to tryb automatycznego
+wypełniania sam z siebie nie wyrówna marginesu. Możesz go wyrównać
+samodzielnie, wydając polecenie M-q (Meta-q) (kursor powinien się
+wówczas znajdować wewnątrz akapitu).
+
+>> Przesuń kursor do poprzedniego akapitu i naciśnij M-q.
+
+
+* SZUKANIE
+----------
+
+Emacs potrafi szukać łańcuchów (zwartych ciągów znaków lub słów)
+zarówno wstecz jak i do przodu. Szukanie łańcucha jest poleceniem,
+które przesuwa kursor --- do następnego miejsca, w którym dany
+łańcuch występuje.
+
+Polecenie Emacsa "search" różni się od podobnych poleceń w innych
+edytorach tym, że jest przyrostowe. Znaczy to, że szukanie odbywa
+się w trakcie, gdy wpisujesz kolejne znaki łańcucha, który ma zostać
+znaleziony.
+
+Poleceniami rozpoczynającymi szukanie są: C-s dla szukania w przód
+oraz C-r dla szukania wstecz. POCZEKAJ PROSZĘ! Nie próbuj ich w tej
+chwili.
+
+Gdy naciśniesz C-s, zauważysz, że w obszarze echa pojawi się
+tekst "I-search". Jest to informacja, że Emacs znajduje się w trybie
+"incremental search" i czeka, byś napisał tekst, który ma znaleźć.
+Naciśnięcie <Return> kończy proces szukania.
+
+>> Rozpocznij teraz szukanie, naciskając C-s. POWOLI, litera po
+   literze, napisz słowo kursor, zatrzymując się po każdym znaku
+   i obserwując, gdzie zatrzymuje się kursor. Gdy naciśniesz drugie
+   r, będzie można powiedzieć, że szukałeś słowa kursor
+   jednokrotnie. Naciśnij jeszcze raz C-s, by znaleźć następne
+   wystąpienie słowa kursor. Naciśnij teraz cztery razy <Delback>
+   i zobacz, co się dzieje z kursorem. Naciśnij <Return>, by skończyć
+   szukanie.
+
+Widziałeś, co się działo? Podczas szukania przyrostowego Emacs próbuje
+przejść do miejsca wystąpienia łańcucha, który wpisałeś do tej pory,
+i podświetla go dla Twojej wygody. By znaleźć następne wystąpienie
+słowa kursor, po prostu jeszcze raz naciśnij C-s. Jeśli takiego
+wystąpienia nie ma, to Emacs zapiszczy i napisze, że szukanie
+,,skończyło się porażką''.
+
+Kombinacja C-g przerywa proces szukania, podobnie jak to czyni
+z innymi poleceniami.
+
+UWAGA: W niektórych systemach naciśniecie C-s zamraża ekran i w
+rezultacie Emacs nie może pokazywać tekstu. Oznacza to, że składowa
+systemu operacyjnego, zwana kontrolą przepływu (ang. "flow control"),
+przechwyciła znak C-s i nie pozwoliła mu dotrzeć do Emacsa. By odzyskać
+kontrolę nad ekranem, naciśnij C-q. Dodatkowej pomocy poszukaj w
+rozdziale "Spontaneous Entry to Incremental Search" w podręczniku
+Emacsa.
+
+Jeśli podczas szukania przyrostowego naciśniesz <Delback>, to zauważysz,
+że w minibuforze znika ostatni znak wpisanego przez ciebie łańcucha, a
+kursor wraca do poprzedniego miejsca. Przypuśćmy na przykład, że
+nacisnąłeś k i znalazłeś pierwsze wystąpienie tej litery. Jeśli teraz
+naciśniesz u, to kursor przesunie się tuż za najbliższe litery
+ku. Naciśnij teraz <Delback>. Spowoduje to skasowanie z wyszukiwanego
+łańcucha litery u, a kursor wróci do pierwszego wystąpienia litery k.
+
+Jeśli podczas szukania naciśniesz jakiś klawisz w kombinacji z META lub
+Ctrl (z nielicznymi wyjątkami --- znakami, które mają specjalne
+znaczenie podczas szukania, takimi jak C-s i C-r), to szukanie zostanie
+przerwane.
+
+C-s rozpoczyna proces szukania do przodu, czyli ZA bieżącą pozycją
+kursora. Jeśli chcesz szukać czegoś położonego w tekście wcześniej,
+to naciśnij C-r. Wszystko, co powiedzieliśmy o poleceniu C-s, stosuje
+się też do C-r, oczywiście w odniesieniu do szukania wstecz.
+
+
+* WIELE OKIEN
+-------------
+
+Jedną z użytecznych cech Emacsa jest możliwość wyświetlania więcej niż
+jednego okna na raz.
+
+>> Przesuń kursor do tej linii i naciśnij C-u 0 C-l.
+
+>> Naciśnij teraz C-x 2, co podzieli ekran na dwa okna. Obydwa okna
+   wyświetlają ten samouczek. Kursor pozostaje w górnym oknie.
+
+>> Naciśnij C-M-v by przewinąć dolne okno. (Jeśli nie masz
+   klawisza Meta lub Alt, to naciśnij ESC C-v.)
+
+>> Naciśnij C-x o ("o" jak angielskie "other") by przesunąć kursor do
+   dolnego okna. Użyj C-v i M-v w dolnym oknie, by przewinąć jego
+   zawartość. Polecenia, które masz wykonać, odczytuj z górnego okna.
+
+>> Naciśnij C-x o jeszcze raz tak, by kursor wrócił do górnego okna.
+   Kursor w górnym oknie nie zmienił położenia.
+
+Każde okno pamięta położenie swojego kursora, lecz w danej chwili
+tylko jedno z okien wyświetla kursor. Wszystkie polecenia edycyjne
+stosują się do okna, w którym jest kursor. To okno nazywane jest
+,,oknem wybranym''.
+
+Polecenie C-M-v przyda Ci się, gdy będziesz chciał edytować tekst w
+jednym oknie, a drugiego używał jako punktu odniesienia. Dzięki niemu
+kursor może zawsze znajdować się w oknie, którego zawartość edytujesz, a
+Ty możesz przesuwać drugie okno.
+
+C-M-v to przykład kombinacji, który uzyskuje się, wciskając jednocześnie
+klawisze Ctrl i Meta (Alt). Jeśli masz prawdziwy klawisz META (Alt), to
+C-M-v możesz uzyskać przytrzymując jednocześnie Ctrl oraz META (Alt) i
+naciskając v. Nie jest ważne, co zostało naciśnięte wcześniej, Ctrl czy
+META, ponieważ obydwa te klawisze działają jako modyfikatory znaczenia
+znaków.
+
+Jeśli nie masz klawisza META (Alt) i w jego zastępstwie używasz ESC, to
+kolejność naciskania klawiszy ma znaczenie: musisz najpierw nacisnąć i
+puścić ESC, po czym nacisnąć Ctrl-v; kombinacja Ctrl-ESC v nie zadziała.
+Wynika to z tego, że ESC jest znakiem, a nie modyfikatorem.
+
+>> Naciśnij C-x 1 (w górnym oknie), by pozbyć się okna dolnego.
+
+(Jeśli nacisnąłbyś C-x 1 w dolnym oknie, to górne by znikło. Możesz
+sobie to polecenie tłumaczyć jako ,,pozostaw tylko jedno okno --- to w
+którym właśnie jestem''.)
+
+Nie musi być tak, że obydwa okna pokazują ten sam bufor. Jeśli użyjesz
+C-x C-f, by odwiedzić jakiś plik w jednym z nich, to zawartość drugiego
+się nie zmieni. Z zasady w różnych oknach możesz niezależnie wyświetlać
+różne pliki.
+
+Oto inny sposób używania dwóch okien do wyświetlania dwóch różnych
+rzeczy:
+
+>> Naciśnij C-x 4 C-f i nazwę jednego z Twoich plików. Zakończ
+   wprowadzanie klawiszem <Return>. Podany plik pojawi się w dolnym
+   oknie razem z kursorem, który tam przeskakuje.
+
+>> Naciśnij C-x o, by wrócić do górnego okna, oraz C-x 1 by usunąć
+   dolne okno.
+
+
+* REKURSYWNE POZIOMY EDYCJI
+---------------------------
+
+Czasami możesz znaleźć się w czymś, co nazywa się "rekursywnym
+poziomem edycji". Możesz to rozpoznać po nawiasach kwadratowych w
+linii trybu, obejmujących nawiasy okrągłe zawierające nazwę głównego
+trybu edycji. Mógłbyś na przykład zobaczyć [(Fundamental)] zamiast
+(Fundamental).
+
+By wyjść z rekursywnego poziomu edycji, naciśnij ESC ESC ESC. Jest to
+ogólnego przeznaczenia polecenie ,,wychodzimy''. Możesz go użyć także,
+by pozbyć się nadmiaru okien albo wyjść z minibufora.
+
+>> Naciśnij M-x by wejść do minibufora, potem naciśnij ESC ESC ESC, by
+   z niego wyjść.
+
+Aby wyjść z rekursywnego poziomu edycji, nie wystarczy użyć C-g. Dzieje
+się tak dlatego, że klawisz C-g jest używany do anulowania poleceń i
+argumentów WEWNĄTRZ pojedynczego rekursywnego poziomu edycji.
+
+
+SZUKANIE POMOCY
+---------------
+
+W tym samouczku dostarczyliśmy tylko tyle informacji, ile jest
+niezbędne, byś mógł zacząć używać Emacsa. Emacs jest istną kopalnią
+najróżniejszych rzeczy, których nie sposób tutaj opisać. Będziesz
+zapewne chciał dowiedzieć się o Emacsie więcej, ponieważ posiada on
+wiele pożytecznych cech, o których na razie nic nie wiesz. Między innymi
+jest w nim zaszyte mnóstwo wewnętrznej dokumentacji. Dotrzeć do tej
+dokumentacji możesz po naciśnięciu kombinacji C-h.
+
+By uzyskać pomoc, naciśnij C-h, a potem znak, który określa jakiego
+rodzaju pomocy oczekujesz. Jeśli poczujesz się NAPRAWDĘ zagubiony, to
+napisz C-h?, a Emacs podpowie, jakiego rodzaju pomocy może Ci
+dostarczyć. Jeśli naciśniesz C-h, a potem zadecydujesz, że pomoc nie
+jest Ci jednak potrzebna, to aby anulować zapoczątkowane polecenie C-h,
+po prostu wciśnij C-g.
+
+Najprostszą pomoc możesz uzyskać naciskając C-h c. Naciśnij C-h a potem
+c, po czym kombinację klawiszy, której znaczenie chcesz poznać; Emacs
+wyświetli krótki opis polecenia odpowiadającego tej kombinacji.
+
+>> Naciśnij C-h c C-p.
+
+Powinno to przywołać komunikat, o treści podobnej do
+
+	C-p runs the command previous-line
+
+W ten sposób możesz uzyskać ,,nazwę funkcji'' przypisanej kombinacji
+klawiszy. Przydaje się to podczas pisania kodu w Lispie, w którym
+zapisane są rozszerzenia Emacsa; wystarcza to także do przypomnienia
+Ci, co dane polecenie robi, jeśli widziałeś je już wcześniej, lecz
+go nie zapamiętałeś.
+
+Jako dopełnienie polecenia C-h c Emacs dopuszcza też wieloznakowe
+kombinacje klawiszy, na przykład C-x C-s albo (jeśli nie masz klawisza
+META lub Alt) <ESC>v.
+
+By uzyskać więcej informacji na temat polecenia, naciśnij C-h k
+zamiast C-h c.
+
+>> Naciśnij C-h k C-p.
+
+To polecenie wyświetla dokumentację na temat danej funkcji oraz jej
+nazwę w oknie Emacsa. Gdy skończysz śledzić wynik tego polecenia
+naciśnij C-x 1, by pozbyć się tekstu pomocy. Nie musisz tego robić od
+razu. Możesz wykonać pewne operacje w oparciu o tekst pomocy zanim
+naciśniesz C-x 1.
+
+Oto kilka innych użytecznych wariantów C-h:
+
+	C-h f Opisz funkcje o podanej nazwie.
+
+>> Napisz C-h f previous-line<Return>. Wypisze to na ekranie całą
+   informacje, jaką Emacs ma na temat funkcji, która implementuje
+   polecenie C-p.
+
+Podobnie komenda C-h v pokazuje na ekranie dokumentację zmiennych,
+których wartości możesz zmienić, aby dostosować Emacsa do swoich
+preferencji. Wpisz nazwę zmiennej, gdy Emacs o nią poprosi.
+
+
+	C-h a 	Apropos. Wpisz słowo, a Emacs wypisze listę
+	      	wszystkich poleceń, których nazwa zawiera to słowo.
+		Polecenia te można wywoływać za pomocą Meta-x.
+		Dla niektórych poleceń Apropos wypisze jedno- lub
+		dwuznakowe sekwencje, które wywołują te polecenia.
+
+>> Napisz C-h a file<Return>.
+
+Zobaczysz listę wszystkich poleceń,
+dostępnych za pomocą M-x, które maja słowo "file" w swojej nazwie.
+Zauważysz tam także polecenia takie, jak C-x C-f oraz C-x C-w,
+umieszczone obok nazw poleceń "find-file" i "write-file".
+
+>> Napisz C-M-v, aby przewinąć okno pomocy. Zrób to kilka razy.
+>> Napisz C-x 1, aby usunąć okno pomocy.
+
+	C-h i 	Czytanie elektronicznych podręczników (w formacie Info). To
+		polecenie przełączy Cię do specjalnego bufora o nazwie
+		*info*, gdzie będziesz mógł przeczytać podręczniki
+		dotyczące pakietów zainstalowanych w Twoim
+		systemie. Napisz m emacs <Return>, aby zapoznać się z
+		podręcznikiem Emacsa. Jeżeli nigdy wcześniej nie używałeś
+		trybu Info, to napisz ?, a Emacs przedstawi Ci możliwości
+		tego trybu. Po tym, jak zapoznasz się z niniejszym krótkim
+		samouczkiem, w dalszej pracy dostęp do dokumentacji
+		będziesz uzyskiwał właśnie za pomocą Emacs Info.
+
+
+DODATKOWE FUNKCJE
+-----------------
+
+Więcej o Emacsie możesz się nauczyć czytając jego podręcznik, w formie
+książkowej lub on-line w postaci Info (użyj menu Help lub naciśnij F10
+h r). Dwie dodatkowe właściwości, które szczególnie mogą się przydać
+to dopełnianie wprowadzanych danych i dired ułatwiające zarządzanie
+plikami.
+
+Dopełnianie pozwala uniknąć niepotrzebnego wpisywania. Na przykład
+jeśli chcesz się przełączyć do bufora *Messages*, możesz nacisnąć C-x
+b *M<Tab> a Emacs dopełni dalszą część nazwy za Ciebie na tyle, na ile
+będzie w stanie ustalić na podstawie tego, co do tej pory wpisałeś. Dopełnianie
+jest opisane w Info w podręczniku Emacsa w części zatytułowanej
+"Dopłnianie" (ang. Completion).
+
+Dired umożliwia Ci zrobienie wykazu plików w danym katalogu (dodatkowo
+w podkatalogach), przemieszczanie się wewnątrz tej listy, odwiedzanie
+plików, zmienianie nazw, usuwanie i inne operacje na plikach. Dired
+jest opisane w Info w podręczniku Emacsa w części zatytułowanej
+"Dired".
+
+Podręcznik dodatkowo opisuje wiele innych właściwości Emacsa.
+
+
+* KIEROWANIE KURSOREM Z X TERMINALA (akapit dodany przez autorów wersji polskiej)
+-----------------------------------
+
+Jeśli pracujesz na terminalu graficznym, to do kierowania kursorem
+prawdopodobnie łatwiej Ci będzie używać klawiszy strzałek po prawej
+stronie klawiatury. Klawisze strzałek: w lewo, w prawo, w górę i w dół
+działają zgodnie z oczekiwaniem; odpowiadają one dokładnie C-b, C-f, C-p
+i C-n, ale są łatwiejsze do zapamiętania. Możesz także używać C-lewo i
+C-prawo, by przesuwać się o słowa, oraz C-góra i C-dół, by przesuwać się
+o bloki (np. akapity, jeśli edytujesz tekst). Jeśli masz klawisze
+oznaczone Home (lub Begin) oraz End, to przeniosą Cię one na początek i,
+odpowiednio, na koniec linii, a C-Home i C-End na początek i koniec
+pliku. Jeśli na Twojej klawiaturze są klawisze PgUp i PgDn, to możesz
+ich użyć do przesuwania się o jeden ekran, tak jak M-v i C-v.
+
+Wszystkie te polecenia akceptują argument liczbowy, tak jak to
+opisano powyżej. Wpisanie argumentu możesz sobie uprościć:
+naciśnij i trzymaj CONTROL lub META i wpisz liczbę. Na
+przykład, aby przesunąć kursor o 12 słów w prawo, naciśnij C-1 C-2
+C-prawo. Zwróć uwagę, że jest to łatwe do wpisania, ponieważ nie
+musisz puszczać klawisza CONTROL podczas wpisywania cyfr.
+
+
+* UŻYWANIE MENU (akapit dodany przez autorów wersji polskiej)
+---------------
+
+Jeśli pracujesz na X-terminalu, to u góry okna Emacsa powinieneś zauważyć
+pasek z menu. Tego menu możesz używać, by wywoływać najczęściej
+potrzebne polecenia Emacsa, takie jak "find file". Na początku będziesz
+sądził, że jest to łatwiejsze niż używanie klawiatury, ponieważ nie
+musisz się na pamięć uczyć kombinacji klawiszy, które uruchamiają
+poszczególne polecenia. Gdy już jednak poznasz Emacsa, to zaczniesz
+sobie te kombinacje przyswajać --- dla wygody przy pozycjach menu
+pokazywane są odpowiadające im kombinacje klawiszy.
+
+Zwróć uwagę, że niektóre pozycje występujące w menu nie mają
+odpowiedników klawiszowych. Na przykład pozycja "Buffers" powoduje
+wyświetlenie listy wszystkich dostępnych buforów. Do każdego z nich
+możesz się przełączyć, wybierając jego nazwę, wyświetloną pod pozycją
+Buffers.
+
+
+PODSUMOWANIE
+------------
+
+Pamiętaj, że by wyjść z Emacsa na stałe, trzeba wydać polecenie C-x C-c.
+By wyjść do powłoki na chwilę tak, by jeszcze Do Emacsa wrócić, trzeba
+użyć C-z. (To nie działa pod X-Windows, ponieważ tam nie ma prawdziwego
+konceptu przejścia na chwilę do powłoki. Zamiast tego C-z ,,ikonizuje''
+okno Emacsa.)
+
+Ten samouczek był pisany tak, by wszyscy nowi użytkownicy mogli go
+zrozumieć. Jeśli coś pozostawił niejasnym, nie siedź cicho i nie
+obwiniaj siebie, tylko daj nam znać!
+
+
+KOPIOWANIE
+----------
+
+Niniejszy samouczek jest potomkiem w długiej linii samouczków
+Emacsa, która rozpoczyna się od tego, który został napisany przez
+Stuarta Cracrafta dla oryginalnego Emacsa. Został on zmodyfikowany we
+wrześniu 1994 przez Bena Winga, który zaktualizował go w celu uwzględnienia
+pracy pod X-Windows.
+
+Autorem pierwszego tłumaczenia na język polski był Remek Trzaska
+<[e-mail]>, a pomagał mu Ryszard Kubiak
+<[e-mail]>. Tamto tłumaczenie zostało uaktualnione dla
+wersji GNU Emacs 21 przez Beatę Wierzchołowską <[e-mail]>
+z pomocą Ryszarda Kubiaka i Janusza S. Bienia <[e-mail]>.
+
+Ta wersja samouczka, podobnie jak GNU Emacs, jest chroniona prawem
+autorskim, ale wolno ją kopiować pod następującymi warunkami:
+
+Copyright (C) 1985, 1994, 2001, 2002, 2003, 2004,
+   2005, 2006, 2007  Free Software Foundation, Inc.
+
+Zezwala się na wykonywanie lub rozpowszechnianie
+wiernych kopii tego dokumentu w otrzymanej formie, na dowolnym
+nośniku, pod warunkiem zachowania informacji o
+prawach autorskich i niniejszym zezwoleniu oraz pod
+warunkiem, że dystrybutor udzieli odbiorcy pozwolenia na
+dalsze rozpowszechnianie zgodnie z niniejszym zezwoleniem.
+
+
+Zezwala się również na rozpowszechnianie na warunkach podanych
+powyżej zmodyfikowanych wersji tego dokumentu lub jego części,
+pod warunkiem, że zostaną wyraźnie uwidocznione
+informacje o tym, kto dokonał modyfikacji jako ostatni.
+
+
+Warunki kopiowania samego Emacsa są bardziej skomplikowane, ale zgodne
+z tą ideą. Proszę, przeczytaj plik COPYING, po czym rozdaj swoim
+znajomym kopie Emacsa. Pomóż tępić obstrukcjonizm w informatyce,
+używając, tworząc i dzieląc się oprogramowaniem swobodnym.
+
+;;; Local Variables:
+;;; mode: fundamental
+;;; coding: latin-2
+;;; sentence-end-double-space: nil
+;;; End:
+
+;;; arch-tag: 6c6b7445-4cd5-44ca-a101-7f4697b92f60