Mercurial > emacs
changeset 82694:5705b831299f
Move tutorials from etc/ to etc/tutorials/
| author | Glenn Morris <rgm@gnu.org> |
|---|---|
| date | Wed, 22 Aug 2007 07:37:01 +0000 |
| parents | d13572e69751 |
| children | 10c6124b8cb7 |
| files | etc/TUTORIAL.nl |
| diffstat | 1 files changed, 0 insertions(+), 1255 deletions(-) [+] |
line wrap: on
line diff
--- a/etc/TUTORIAL.nl Wed Aug 22 07:36:55 2007 +0000 +++ /dev/null Thu Jan 01 00:00:00 1970 +0000 @@ -1,1255 +0,0 @@ -Emacs-inleiding. De kopieervoorwaarden staan onderaan. - -De meeste Emacs-commando's gebruiken de CONTROL-toets (soms CTRL of CTL -genaamd) en/of de META-toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van -steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen: - - C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr> - Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f. - M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik - de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun - je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We - verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>. - -BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens). -De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald -commando te proberen. Bijvoorbeeld: -<<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>> -[Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.] ->> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. - (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te - houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds - herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm. - -Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een -scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het -lezen van de tekst. - -Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen -in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet -gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de -META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT- -of ALT-toets hebt). - ->> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v. - - -* SAMENVATTING --------------- - -De volgende commando's zijn handig om volledige schermen te bekijken: - - C-v Ga een scherm vooruit - M-v Ga een scherm terug - C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw, - waarbij de regel waarop de cursor staat, op het - midden van het scherm terecht komt. (C-l is - CONTROL-L, niet CONTROL-1.) - ->> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l. - Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst - staat. - -Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook -gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken -met C-v en M-v is efficiënter. - - -* BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN ----------------------------------- - -Het is handig om je per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je je nu -naar een specifieke plaats op het scherm? - -Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de -pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de -standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te -gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een -regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een -figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor -bewegen: - - vorige regel, C-p - : - : - achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f - : - : - volgende regel, C-n - ->> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de - figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het - centrum te plaatsen. - -Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk -te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next" -(volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward" -(vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus -je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu -leert te gebruiken. - ->> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen. - ->> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog - met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel - staat. - -Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line" -betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de -volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een -Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs). - ->> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar - het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het - Newline teken gaat. - -Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen. - ->> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel - krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor - terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f - commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel. - -Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm -beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet -"scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt -Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat -de cursor van het scherm af beweegt. - ->> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen - met C-n en zie wat er gebeurt. - -Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per -woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en -M-b een woord achteruit. - ->> Tik enkele keren M-f en M-b. - -Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind -van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat, -beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het -commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op. - ->> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en - C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in - een woord en tussen twee woorden. - -Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en -anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens -gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden, -zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen -die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.). - -Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de -cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a, -respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het -eind, van een zin gaat. - ->> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e. - Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e. - -Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a -commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze -niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk. - -De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder -lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op -het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat. - -Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met -inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen: - - C-f Ga een teken vooruit - C-b Ga een teken achteruit - - M-f Ga een woord vooruit - M-b Ga een woord achteruit - - C-n Ga naar de volgende regel - C-p Ga naar de vorige regel - - C-a Ga naar het begin van de regel - C-e Ga naar het eind van de regel - - M-a Ga terug naar het begin van de zin - M-e Ga vooruit naar het eind van de zin - ->> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze - commando's worden het vaakst gebruikt. - -Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan) -beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META -groter-dan) beweegt hem naar het eind. - -Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de -Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om -het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de -shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META -komma) tikken. - ->> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan. - Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen. - ->> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen. - Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen. - -Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om -de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te -leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden, -ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer -je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het -gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de -pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen -blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's -met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde -cursorbewegingscommando's leren. - -De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de -meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando -herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en -vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je -toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een -andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de -META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren -omdat die beschikbaar is op elke terminal. - -Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren. - ->> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor - met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te - bewegen. - -Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren -dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's -betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je -totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de -aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat -het commando iets anders doet. - -C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument -verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in -plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v -verschuift de tekst 4 regels. - ->> Probeer nu C-u 8 C-v. - -Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug -omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven. - -Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of -MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant -van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk -("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de -schuifbalk te klikken. - ->> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de - schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie - die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt. - ->> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop - ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en - weer scrollt. - - -* ALS EMACS HANGT ------------------ - -Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig -onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando -te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren. - -Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om -het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen. - ->> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, - en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één - positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt - met C-g. - -Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het -commando C-g. - - -* UITGESCHAKELDE COMMANDO'S ---------------------------- - -Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende -gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren. - -Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg -zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het -werkelijk wil uitvoeren. - -Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de -spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando -niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee"). - ->> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord - op de vraag. - - -* VENSTERS ----------- - -Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen -tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan -gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra -vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één -venster. Het is eenvoudig: - - C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle - andere vensters). - -Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot -het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere -vensters worden verwijderd. - ->> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. ->> Tik nu C-h k C-f. - Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster - verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien. - ->> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen. - -Dit commando is anders dan de commando's die je tot nu toe geleerd -hebt aangezien het uit twee tekens bestaat. Het begint met het teken -CONTROL-x. Er zijn een heleboel commando's die met CONTROL-x -beginnen. Veel van die commando's hebben te maken met vensters, -bestanden, buffers, en gelijkaardige dingen. Dergelijke commando's -bestaan uit twee, drie of vier tekens. - - -* TOEVOEGEN EN WEGHALEN ------------------------ - -Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die -je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst -geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de -"volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe -regel te beginnen. - -Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback> -te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde -toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst -ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar -rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op -staat. - -Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je -gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een -andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>. - -In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de -cursorpositie staat. - ->> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een - paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit - dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele - versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te - wijzigen. - -Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te -worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash -("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt, -een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende -schermregel verder gaat. - ->> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf - toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt. - ->> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot - de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal - verdwijnen. - -Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een -Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen -staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is -van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden -met een vervolgregel. - ->> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>. - Dit voegt de huidige en vorige regel samen. - ->> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te - voegen. - -Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren -op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor -gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken -herhaaldelijk toegevoegd. - ->> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen. - -Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken -en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel -verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst -te verwijderen: - - <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat - C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat - - M-<Delback> Verwijder het woord dat voor de cursor staat - M-d Verwijder het woord dat achter de cursor staat - - C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel - M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin - -Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie -verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak -even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en -M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen. - -Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst -verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je -wilt verwijderen en tik C-@ of C-<SPC>. (<SPC> is de spatiebalk.) -Beweeg daarna naar de andere kant en tik C-w. Dat verwijdert alle -tekst tussen de twee posities. - ->> Beweeg de cursor naar de J aan het begin van de vorige alinea. ->> Tik C-<SPC>. Emacs toont nu de mededeling "Mark set" ("Markering - geplaatst") onderaan het scherm. ->> Plaats de cursor op de n van "kant" op de tweede regel van de - alinea. ->> Tik C-w. Dit zal de tekst vanaf de J tot vlak voor de n - verwijderen. - -Er is een verschil tussen iets weghalen en iets verwijderen: iets dat -je hebt verwijderd, kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt -weggehaald niet. (In het Engels is het verschil tussen "killing" en -"deleting" duidelijker dan tussen de Nederlandse vertalingen -"verwijderen" en "weghalen".) Verwijderde tekst terughalen heet -"yanken". In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan -een enkel teken, Newline of spatie verwijderen, deze tekst bewaren -zodat hij geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's -die slechts een enkel teken weghalen. - ->> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is. - Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen. ->> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het - Newline-teken. - -Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert, -een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een -regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het -aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud. -Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels, -terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet. - -Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de -cursor nu op staat (te yanken), tik C-y. - ->> Probeer het nu: tik C-y om de tekst te yanken. - -Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had -verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels -die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die -regels in een keer terugbrengt. - ->> Probeer het nu: tik C-k een paar keer. - -Om de verwijderde tekst terug te halen: - ->> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer - C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren. - -Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen -al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je -het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet -verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y -hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt -M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt -M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt -weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je -niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en -de teruggehaalde tekst met rust laten. - -Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst -verwijderde tekst. - ->> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een - regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te - halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste - regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er - langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en - dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en - negatieve argumenten bij M-y. - - -* HERSTELLEN ------------- - -Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent, -dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x -u. - -Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn -van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden -steeds eerdere commando's hersteld. - -Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet -wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's -die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden -meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je -minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te -herstellen. - ->> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten - verschijnen. - -C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde -resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te -tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het -intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor -het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door -"/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt. - -Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen -aan. - - -* BESTANDEN ------------ - -Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de -tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je -dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je -Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te -"bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het -Engels.) - -Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in -Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het -veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk -zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per -ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs -als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele -bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het -geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren. - -Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt -met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets -dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het -bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je -een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de -Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je -in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd -op deze plaats. - -Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je -aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een -argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het -bestand. Nadat je het commando - - C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file"). - -hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je -intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die -regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer. -Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te -veranderen. - -Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer -in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g. - ->> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af - en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte. - Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt. - -Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het -commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk -en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f -commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer. - -Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en -kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik -dan het commando - - C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file"). - -Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand -op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand -onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe -naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~". - -Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het -bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te -slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of -crasht. - ->> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het - goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste - schermregel. - -OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x -C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van -de machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met -C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs -terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het -hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het -Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie. - -Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te -wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit -is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het -bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de -tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als -inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand. - - -* BUFFERS ---------- - -Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste -bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het -gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je -een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen. - ->> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo - <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op - door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om - weer hier, in de inleiding, terug te komen. - -Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een -"buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een -nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, -tik - - C-x C-b Laat de bufferlijst zien - ->> Probeer C-x C-b nu. - -Bemerk dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een -bestandsnaam; dit is de naam van het bestand waarmee de buffer -overeenkomt. ALLE tekst die je in een Emacs venster ziet is altijd -onderdeel van een of andere buffer. - ->> Tik C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen. - -Wanneer je met meerdere buffers werkt, dan is op elk moment slechts -één van die buffers "actueel". De actuele buffer is degene die je aan -het bewerken bent. Als je een andere buffer wilt bewerken, dan moet -je daarnaar "omschakelen". Als je wilt omschakelen naar een buffer -die overeenkomt met een bestand, dan kun je dit doen door dat bestand -opnieuw te bezoeken met C-x C-f. Er is ook een makkelijkere manier: -gebruik het commando C-x b. Dit commando vraagt je naar de naam van -de buffer. - ->> Tik C-x b foo <Return> om terug te gaan naar de buffer "foo" die de - tekst van het bestand "foo" bevat. Tik vervolgens C-x b TUTORIAL - <Return> om terug te komen naar deze Emacs-inleiding. - -Meestal is de naam van de buffer gelijk aan de naam van het bestand -(minus de naam van de directory). Dit klopt echter niet altijd. De -lijst met buffers die je maakt met C-x C-b laat je altijd de naam van -elke buffer zien. - -ALLE tekst die je ziet in een venster van Emacs is altijd onderdeel -van een of andere buffer. Sommige buffers komen niet overeen met een -bestand. De buffer genaamd "*Buffer List*" heeft bijvoorbeeld geen -bijbehorend bestand. Deze buffer bevat de lijst met buffers die je -gemaakt hebt met C-x C-b. Ook de buffer "*Messages*" heeft geen -geassocieerd bestand; deze buffer bevat de mededelingen die Emacs je -op de onderste regel toonde. - ->> Tik C-x b *Messages* <Return> om de buffer met mededelingen te - bekijken. Tik daarna weer C-x b TUTORIAL <Return> om terug te - keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding - -Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand -bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen -blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren -of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect -op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een -eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou -erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f -om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando: - - C-x s Sla een paar buffers op - -C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet -opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren. - ->> Voeg wat tekst toe en tik C-x s. - Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren. - Beantwoord deze vraag positief door een "y" in te tikken (de y van - "yes", Engels voor "ja"). - - -* UITGEBREIDE COMMANDO'S ------------------------- - -Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het -toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de -CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met -het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando -komt voor in twee smaken: - - C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken. - M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam. - -Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder -gebruikt dan de commando's die je tot nu toe al geleerd hebt. Je hebt -al enkele van deze commando's gezien: C-x C-f om een bestand te -bezoeken en C-x C-s om het te bewaren, bijvoorbeeld. Een ander -voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit is C-x C-c. (Maak -je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen die niet -opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren -voordat Emacs helemaal eindigt.) - -C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna -weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie. - -Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt -weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste -shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met -"%emacs". - -Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te -zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de -gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer -in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In -dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell -te verlaten en in Emacs terug te keren. - -Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het -is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs -opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien -die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal -gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs -te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk. - -Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je -nu al kent: - - C-x C-f Bezoek bestand - C-x C-s Sla bestand op - C-x s Sla een paar buffers op - C-x C-b Laat bufferlijst zien - C-x b Schakel naar een buffer - C-x C-c Verlaat Emacs - C-x 1 Een enkel venster - C-x u Herstel - -Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder -bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando -replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een -andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt, -toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het -commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon -"repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando -met <Return>. - -Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die -vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden. -Je sluit elk argument af met <Return>. - ->> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel. - Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>. - - Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen - van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te - beginnen op de plek waar de cursor staat. - - -* AUTOMATISCH BEWAREN ---------------------- - -Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt, -zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou -hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs -regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het -bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt -met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het -bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand -dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt -het automatisch opgeslagen bestand verwijderd. - -Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst -terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele -bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x -recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan -met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt -teruggehaald. - - -* ECHO-GEBIED -------------- - -Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de -onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd -wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm. - - -* MODUS-REGEL -------------- - -De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De -modusregel ziet er ongeveer zo uit: - --1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)----------------------- - -Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je -aan het bewerken bent. - -Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het -bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan: -NN procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het -bestand vanaf het begin op het scherm staat, staat er "Top" in plaats -van " 0%". Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er -"Bot" staan (van "bottom", "onderkant" in het Nederlands). Als de -tekst zo klein is dat hij volledig op het scherm past staat "All" in -de modus-regel. - -De L gevolgd door een getal geeft het nummer van de regel waarin punt -zich bevindt. - -De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst veranderd hebt. -Direct na het bezoeken of opslaan staan er gewoon streepjes. - -In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken -bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt -("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus -heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels). - -Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld -voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals -bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd -precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel, -op de plaats waar nu "Fundamental" staat. - -Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders -gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een -programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee -heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een -andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van -een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die -hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om -naar de basismodus om te schakelen. - -Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals -bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus -om tekst in een gewone taal te bewerken: - ->> Tik M-x text-mode<Return>. - -Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor -grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken, -is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een -woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en -M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden. - -Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen -hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke -hoofdmodus. - -Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige -hoofdmodus lezen. - ->> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de - bovenkant van het scherm te krijgen. ->> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus. ->> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen. - -Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen -alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen -daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van -andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus -mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van -bijmodi te gebruiken. - -Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke -taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent -automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs -automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang -wordt. - -Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als -deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x -auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de -modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen -dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels). - ->> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op - een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. - Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill - modus de regel alleen op spaties breekt. - -De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je -veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een -numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen. - ->> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f). - Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens. - Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f. - -Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de -regel niet opnieuw. -Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in -de alinea staat. - ->> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q. - - -* ZOEKEN --------- - -Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de -cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string -verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string -voorkomt. - -Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de -meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het -zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string. - -Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s" -van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de -"r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet. - -Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied. -Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search" -(incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de -zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken. - ->> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter - per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je - kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het - woord "cursor" gezocht. ->> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord - "cursor" te zoeken. ->> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen. ->> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen. - -Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs -naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe -getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een -keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt -je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels). -C-g zou het zoeken ook afbreken. - -OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s -tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de -machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met -C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs -terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het -hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het -Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie. - -Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het -laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald -wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je -bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de -plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan -gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt. -Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring -afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond -voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam. - -Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan -wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk -tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en -C-r. - -Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het -eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken -dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van -C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de -zoekrichting omgedraaid. - - -* MEERDERE VENSTERS -------------------- - -Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op -het scherm kan laten zien. - ->> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. - ->> Tik C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen. - Beide vensters laten deze inleiding zien; de cursor blijft in het - bovenste venster. - ->> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven. - (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.) - ->> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de - cursor naar het andere venster te verplaatsen. - ->> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v. - Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest. - ->> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten. - De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je - het venster verliet. - -Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. -Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel -zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking -op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het -"geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels). - -Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken -bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie -gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je -bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster -loopt. - -C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte -META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META -ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke -volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen -ingedrukt zijn terwijl je tikt. - -Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde -is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door -CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC> -zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn. - ->> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te - laten verdwijnen. - -(Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste -verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel -dat venster waar de cursor nu in staat.") - -Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je -C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken, -zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters -onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken. - -Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere -tekst laten zien: - ->> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, - gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste - venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan. - ->> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om - het onderste venster te laten verdwijnen. - - -* RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS ------------------------------- - -Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht -(Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel -aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus -staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van -(Fundamental). - -Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. -Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken -om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen. - ->> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC> - om er weer uit te komen. - -C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. -De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken -BINNEN het recursieve bewerkingsniveau. - - -* MEER INFORMATIE ------------------ - -We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie -te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van -Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het -kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige -mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten -zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal -met C-h: "het Hulpteken". - -Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden -welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en -Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h -hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om -het af te breken. - -(In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is -geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed -heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de -systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht -onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 -toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.) - -De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of -uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het -commando zien. - ->> Tik C-h c C-p. - -De beschrijving die getoond wordt, zou zoiets moeten zijn als: - - C-p runs the command previous-line - - (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.) - -Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden -vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de -gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan -te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte -documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je -al geleerd hebt betekenen. - -Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of -ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c. - -Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats -van C-h c. - ->> Tik C-h k C-p. - -Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de -functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik -C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet -meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 -tikt. - -Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h: - - C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie - intikken. - ->> Tik C-h f previous-line<Return> - Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die - het C-p commando implementeert. - -Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen -die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen. -Het commando vraagt je om de naam van een variabele. - - C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een - lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord - voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen - worden met M-x. Bij sommige commando's staat met - welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan - worden. - ->> Tik C-h a file<Return>. - -Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in -hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de -overeenkomende commandonaam zoals find-file. - ->> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te - verschuiven. - ->> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen. - - C-h i Lees de online handleidingen (ook wel Info genoemd). - Dit commando zet je in een speciale buffer genaamd - "*info*" waar je online handleidingen kunt lezen van - software die op je computer is geïnstalleerd. Tik m - Emacs <Return> om de handleiding van Emacs te lezen. - Als je nog nooit Info hebt gebruikt dan kun je ? - tikken zodat Emacs je een rondleiding geeft langs de - mogelijkheden van het Info systeem. Wanneer je klaar - bent met deze Emacs-inleiding dan kun je de - Emacs-Info-handleiding gebruiken als je primaire bron - van informatie. - - -* MEER MOGELIJKHEDEN --------------------- - -Je kunt meer over Emacs leren door haar handleiding te lezen. Deze is -zowel als boek als in elektronische vorm via Info beschikbaar (gebruik -het Help menu of tik <F10> h r). Kijk bijvoorbeeld eens naar -"completion", hetgeen minder tikwerk oplevert, of "dired" wat het -omgaan met bestanden vereenvoudigt. - -"Completion" (of "afmaken", in het Nederlands) is een manier om -onnodig tikwerk te voorkomen. Als je bijvoorbeeld naar de -"*Messages*" buffer wilt omschakelen, dan kun je C-x b *M<Tab> tikken -en dan zal Emacs de rest van de buffernaam invullen voor zover dit -mogelijk is. Completion staat beschreven in de node "Completion" in -de Emacs-Info-handleiding. - -"Dired" toont je een lijst van bestanden in een directory, waarmee je -gemakkelijk bestanden kunt bezoeken, van naam kunt veranderen, kunt -wissen, of andere acties op uit kunt voeren. Informatie over Dired -kun je vinden in de node "Dired" van de Emacs-Info-handleiding. - - -* CONCLUSIE ------------ - -Denk eraan dat je met C-x C-c Emacs permanent verlaat. Om tijdelijk -een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je -C-z. - -De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle -nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent -tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. -Doe je beklag! - - -* KOPIËREN ------------ - -(De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange -reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart -Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling -is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis -van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik -Fouvry en Lute Kamstra. - -(Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities -voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is -niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten -aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door -het Engelse origineel.) - -Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs. -Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden: - -Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2001, 2002, 2003, 2004, - 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc. - - Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen - als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de - copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden - en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten - verleent als aan hem verleend worden door deze melding. - - Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document, - of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden, - vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste - veranderingen aangebracht heeft. - -De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan -dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en -geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het -uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije -software te gebruiken, te schrijven en te delen! - -(Engels origineel van de copyrightmelding en condities: - -This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and -comes with permission to distribute copies on certain conditions: - -Copyright (C) 1985, 1996, 1997, 2001, 2002, 2003, 2004, - 2005, 2006, 2007 Free Software Foundation, Inc. - - Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim - copies of this document as received, in any medium, provided that - the copyright notice and permission notice are preserved, and that - the distributor grants the recipient permission for further - redistribution as permitted by this notice. - - Permission is granted to distribute modified versions of this - document, or of portions of it, under the above conditions, - provided also that they carry prominent notices stating who last - altered them. - -The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the -same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of -GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism -("ownership") by using, writing, and sharing free software!) - -;;; Local Variables: -;;; coding: latin-1 -;;; End: - -;;; arch-tag: 3399e308-e605-4125-8fbb-b2fe91ac3149