view DOCS/xml/pl/cd-dvd.xml @ 27528:0474738b5577

more French typography fixes and wording fixes, by C彨眃ric Viou and myself

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<!-- synced with r21612 -->
<!-- Opiekun: Emdej -->
<chapter id="cd-dvd">
<title>U偶ywanie CD/DVD</title>

<sect1 id="drives">
<title>Nap臋dy CD/DVD</title>

<para>
Nowoczesne nap臋dy CD-ROM osi膮gaj膮 bardzo du偶e pr臋dko艣ci. Niekt贸re z nich s膮
dodatkowo zdolne do pracy przy zredukowanych pr臋dko艣ciach. Oto kilka powod贸w,
dla kt贸rych powinni艣my zastanowi膰 si臋 czy nie nale偶y zredukowa膰 pr臋dko艣ci
naszego nap臋du:
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>
  Istniej膮 doniesienia o b艂臋dach odczytu przy du偶ych pr臋dko艣ciach, szczeg贸lnie
  podczas u偶ywania uszkodzonych b膮d藕 wadliwie wyt艂oczonych/nagranych p艂yt CD.
  Redukcja pr臋dko艣ci odczytu mo偶e uchroni膰 nas przed utrat膮 danych w takich
  przypadkach.
</para></listitem>

<listitem><para>
  Wiele nap臋d贸w CD jest dokuczliwie g艂o艣nych. Redukcja pr臋dko艣ci mo偶e zmniejszy膰
  nat臋偶enie ha艂asu.
</para></listitem>
</itemizedlist>

<!-- ********** -->

<sect2 id="drives_linux">
<title>Linux</title>

<para>
Mo偶esz zredukowa膰 pr臋dko艣膰 nap臋du CD z interfejsem IDE korzystaj膮c
z <command>hdparm</command>, <command>setcd</command> lub
<command>cdctl</command>.
Dzia艂aj膮 one w nast臋puj膮cy spos贸b:
<screen>hdparm -E <replaceable>[pr臋dko艣膰]</replaceable> <replaceable>[urz膮dzenie cdrom]</replaceable></screen>
<screen>setcd -x <replaceable>[pr臋dko艣膰]</replaceable> <replaceable>[urz膮dzenie cdrom]</replaceable></screen>
<screen>cdctl -bS <replaceable>[speed]</replaceable></screen>
</para>

<para>
Je艣li u偶ywasz emulacji SCSI, mo偶esz musie膰 zastosowa膰 ustawienia do prawdziwego
urz膮dzenia IDE a nie emulowanego SCSI.
</para>

<para>
Je偶eli masz uprawnienia roota, to pom贸c mo偶e tak偶e nast臋puj膮ca komenda:
<screen>echo file_readahead:2000000 &gt; /proc/ide/<replaceable>[urz膮dzenie cdrom]</replaceable>/settings</screen>
</para>


<para>
Ustawiamy w ten spos贸b wielko艣膰 bufora odczytu na 2MB, co pomaga przy odczycie
porysowanych p艂yt. Je偶eli ustawimy zbyt du偶膮 wielko艣膰 tego bufora, nap臋d b臋dzie
stale rozkr臋ca艂 si臋 i zwalnia艂, co spowoduje bardzo znaczny spadek wydajno艣ci.
Zaleca si臋 r贸wnie偶 dostrojenie nap臋du CD-ROM przy u偶yciu
<command>hdparm</command>:
<screen>hdparm -d1 -a8 -u1 <replaceable>[urz膮dzenie cdrom]</replaceable></screen>
</para>

<para>
W艂膮czamy w ten spos贸b dost臋p DMA do dysku, czytanie z wyprzedzeniem i
odmaskowanie IRQ (IRQ unmasking) (wi臋cej przeczytasz na stronach man do
<command>hdparm</command>)
</para>

<para>
Prosz臋 sprawdzi膰
"<filename>/proc/ide/<replaceable>[urz膮dzenie cdrom]</replaceable>/settings</filename>"
by dostroi膰 sw贸j nap臋du CD-ROM.
</para>

<para>
Dla nap臋d贸w SCSI nie istnieje jednolity spos贸b ustawiawiania tych parametr贸w
(je偶eli znasz jaki艣 to napisz nam o nim). Istnieje narz臋dzie kt贸re dzia艂a z
<ulink url="http://das.ist.org/~georg/">nap臋dami SCSI Plextor</ulink>.
</para>
</sect2>

<!-- ********** -->

<sect2 id="drives_freebsd">
<title>FreeBSD</title>

<para>Pr臋dko艣膰:
<screen>
cdcontrol [-f <replaceable>urz膮dzenie</replaceable>] speed <replaceable>[pr臋dko艣膰]</replaceable>
</screen>
</para>

<para>DMA:
<screen>
sysctl hw.ata.atapi_dma=1
</screen>
</para>
</sect2>

</sect1>


<!-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -->


<sect1 id="dvd">
<title>Odtwarzanie DVD</title>

<para>
Aby pozna膰 pe艂n膮 list臋 dost臋pnych opcji, prosz臋 przeczyta膰 odpowiednie strony
man. Sk艂adnia do odtwarzania standardowego DVD jest nast臋puj膮ca:
<screen>
mplayer dvd://<replaceable>&lt;艣cie偶ka&gt;</replaceable> [-dvd-device <replaceable>&lt;urz膮dzenie&gt;</replaceable>]
</screen>
</para>

<para>
Przyk艂ad:
<screen>mplayer dvd://1 -dvd-device /dev/hdc</screen>
</para>

<para>
Je艣li skompilowa艂e艣 <application>MPlayera</application> z obs艂ug膮 dvdnav,
sk艂adnia jest taka sama, tylko musisz u偶y膰 dvdnav:// zamiast dvd://.
</para>

<para>
Domy艣lnym urz膮dzeniem (device) DVD jest <filename>/dev/dvd</filename>. Je偶eli
Twoje ustawienia s膮 inne, stw贸rz odpowiedni symlink lub ustaw odpowiednie
urz膮dzenie (device) w linii polecenia korzystaj膮c z opcji
<option>-dvd-device</option>.
</para>

<para>
<application>MPlayer</application> u偶ywa <systemitem>libdvdread</systemitem>
oraz <systemitem>libdvdcss</systemitem> do odtwarzania i dekodowania DVD.
Te dwie biblioteki s膮 zawarte
w g艂贸wnym drzewie 藕r贸d艂owym <application>MPlayera</application>, nie trzeba
instalowa膰 ich osobno.
Mo偶esz te偶 u偶y膰 systemowych wersji tych bibliotek, ale nie jest to zalecane,
poniewa偶 mo偶e spowodowa膰 b艂臋dy, niekompatybilno艣ci bibliotek oraz zmniejszenie
pr臋dko艣ci.
</para>

<note><para>
Je艣li wyst臋puj膮 problemy z dekodowaniem DVD, spr贸buj wy艂膮czy膰 supermount lub
inne tego typu us艂ugi. Niekt贸re nap臋dy RPC-2 mog膮 r贸wnie偶 wymaga膰 ustawienia
kodu regionu DVD.
</para></note>

<formalpara>
<title>Struktura dysku DVD</title>
<para>
Dyski DVD maj膮 po 2048 bajt贸w na sektor z ECC/CRC. Zwykle posiadaj膮 system
plik贸w UDF na pojedynczej 艣cie偶ce zawieraj膮cej r贸偶norakie pliki (ma艂e pliki .IFO
i .BUK oraz du偶e (1GB) pliki .VOB).
S膮 one rzeczywistymi plikami i mog膮 by膰 kopiowane/odtwarzane z podmontowanego
systemu plik贸w niezakodowanego DVD.
</para>
</formalpara>

<para>
Pliki .IFO zawieraj膮 informacje nawigacyjne filmu (mapa
rozdzia艂贸w/tytu艂贸w/k膮t贸w kamery, tablica j臋zyk贸w, itp) i s膮 konieczne do
odczytu i interpretacji zawarto艣ci pliku .VOB (filmu).
Pliki .BUK s膮 kopiami zapasowymi plik贸w .IFO.
U偶ywaj膮 <emphasis role="bold">sektor贸w</emphasis> wsz臋dzie, wi臋c aby
zaimplementowa膰 nawigacj臋 na DVD lub rozszyfrowa膰 zawarto艣膰, nale偶y u偶ywa膰
adresowania sektor贸w dysku w trybie raw.
</para>

<para>
Z tego powodu obs艂uga DVD wymaga
dost臋pu do urz膮dzenia w trybie raw bazuj膮cym na sektorach. Niestety wymagane
jest (pod Linuksem) posiadanie uprawnie艅 roota aby m贸c korzysta膰 z sektorowego
adresowania pliku.
Dlatego te偶 nie w og贸le u偶ywamy sterownika systemu plik贸w pochodz膮cego
z j膮dra, ale reimplementujemy to w przestrzeni u偶ytkownika.
Zajmuje si臋 tym biblioteka <systemitem>libdvdread</systemitem> 0.9.x.
Sterownik
systemu plik贸w UDF zawarty w j膮drze nie jest wymagany poniewa偶 wspomniane
biblioteki zawieraj膮 w艂asny, wbudowany sterownik systemu plik贸w UDF. DVD nie
musi by膰 podmontowany, bowiem u偶ywany jest jedynie dost臋p w trybie raw.
</para>

<para>
Czasami <filename>/dev/dvd</filename> nie mo偶e by膰 czytany przez u偶ytkownik贸w,
zatem autorzy <systemitem>libdvdread</systemitem> zaimplementowali warstw臋
emulacji, kt贸ra t艂umaczy adresowanie sektorowe na nazwy plik贸w i offsety, aby
emulowa膰 dost臋p w trybie raw na podmontowanym systemie plik贸w albo nawet na
twardym dysku.
</para>

<para>
<systemitem>libdvdread</systemitem> r贸wnie dobrze akceptuje miejsce
podmontowania (mountpoint) jak i nazw臋 urz膮dzenia przy dost臋pie w trybie raw i
sprawdza <filename>/proc/mounts</filename> w celu odnalezienia odpowiedniej
nazwy urz膮dzenia (device). Zosta艂o to napisane z my艣l膮 o systemie Solaris, gdzie
nazwy urz膮dze艅 s膮 przydzielane automatycznie.
</para>

<formalpara>
<title>Deszyfrowanie DVD</title>
<para>
Do deszyfrowania DVD jest u偶ywana biblioteka
<systemitem>libdvdcss</systemitem>. Metoda jej dzia艂ania mo偶e by膰 okre艣lona
poprzez zmienna 艣rodowiskow膮 <envar>DVDCSS_METHOD</envar>,
co jest dok艂adniej opisane na stronie man.
</para>
</formalpara>

<para>
Nap臋dy DVD RPC-1 zabezpieczaj膮 ustawienia regionu jedynie poprzez
oprogramowanie. Nap臋dy RPC-2 maj膮 sprz臋towe zabezpieczenie, kt贸re pozwala na co
najwy偶ej 5 zmian. Je偶eli posiadamy nap臋d DVD RPC-2 wymagana/zalecana jest
aktualizacja firmware'u do RPC-1. 
Nowe wersje firmware'贸w mo偶na znale藕膰 w internecie. 
Poszukiwania radzimy rozpocz膮膰 od 
<ulink url="http://forum.rpc-1.com/dl_all.php">forum firmware'贸w</ulink>.
Je偶eli nie ma tam nowej wersji firmware'u dla naszego urz膮dzenia, u偶yj
<ulink url="http://linvdr.org/projects/regionset/">regionset tool
(narz臋dzia do zmiany region贸w)</ulink> aby ustawi膰 kod regionu na swoim nap臋dzie
DVD (pod Linuksem). <emphasis role="bold">Ostrze偶enie</emphasis>: Mo偶esz
ustawi膰 region tylko 5 razy.
</para>
</sect1>


<!-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -->


<sect1 id="vcd">
<title>Odtwarzanie VCD</title>

<para>
Pe艂na lista dost臋pnych opcji znajduje si臋 na stronie man. Sk艂adnia dla
standardowego Video CD (VCD) jest nast臋puj膮ca:
<screen>mplayer vcd://<replaceable>&lt;艣cie偶ka&gt;</replaceable> [-cdrom-device <replaceable>&lt;urz膮dzenie&gt;</replaceable>]</screen>
Przyk艂ad:
<screen>mplayer vcd://2 -cdrom-device /dev/hdc</screen>
Domy艣lnym urz膮dzeniem VCD jest <filename>/dev/cdrom</filename>. Je艣li
Twoje ustawienia s膮 inne, utw贸rz dowi膮zanie symboliczne
lub podaj prawid艂owe urz膮dzenie w linii polece艅 za pomoc膮 opcji
<option>-cdrom-device</option>
</para>

<note><para>
Przynajmniej nap臋dy CD-ROM SCSI firmy Plextor i niekt贸re modele Toshiby
maj膮 beznadziejn膮 wydajno艣膰 przy odczycie VCD. Jest to spowodowane
niekompletn膮 implementacj膮 <systemitem>ioctl</systemitem>'a CDROMREADRAW dla
tych urz膮dze艅. Je艣li masz jakie艣 poj臋cie o programowaniu SCSI,
<ulink url="../../tech/patches.txt">pom贸偶 nam</ulink> zaimplementowa膰 og贸ln膮
obs艂ug臋 SCSI dla VCD.
</para></note>

<para>
W mi臋dzyczasie mo偶esz wyci膮ga膰 dane z VCD za pomoc膮
<ulink url="http://ftp.ntut.edu.tw/ftp/OS/Linux/packages/X/viewers/readvcd/">readvcd</ulink>
i odtwarza膰 plik wynikowy za pomoc膮 <application>MPlayera</application>
</para>

<formalpara>
<title>Struktura VCD</title>
<para>
Video CD (VCD) sk艂ada si臋 z sektor贸w CD-ROM XA, tzn. 艣cie偶ek CD-ROM 
mode 2 form 1 i form 2:
<itemizedlist>
<listitem><para>
  Pierwsza 艣cie偶ka jest w formacie mode 2 form 2, kt贸ry oznacza u偶ycie korekcji
  b艂臋d贸w L2. 艢cie偶ka ta zawiera system plik贸w ISO-9660 o g臋sto艣ci 2048
  bajt贸w/sektor.  Ten system plik贸w z kolei zawiera metainformacje VCD, a tak偶e
  nieruchome klatki, cz臋sto u偶ywane w menu. Segmenty MPEG dla menu mog膮 tak偶e
  by膰 sk艂adowane w tej偶e pierwszej 艣cie偶ce, ale MPEGi musz膮 by膰 podzielone na
  kawa艂ki po 150 sektor贸w. System plik贸w ISO-9660 mo偶e zawiera膰 inne pliki b膮d藕
  programy, niekonieczne dla eksploatacji VCD.
</para></listitem>

<listitem><para>
  Druga i pozosta艂e 艣cie偶ki s膮 zwykle 艣cie偶kami video MPEG typu raw o g臋sto艣ci 
  2324 bajt贸w/sektor, zawieraj膮cymi jeden pakiet danych MGEG PS na sektor.
  艢cie偶ki te s膮 w formacje mode 2 form 1, wi臋c przechowuj膮 one wi臋cej danych na
  sektor, w zamian za s艂absz膮 korekcj臋 b艂臋d贸w. Mo偶liwe s膮 te偶 艣cie偶ki CD-DA na
  VCD poza pierwsz膮 艣cie偶k膮. Niekt贸re systemy operacyjne u偶ywaj膮 pewnych
  trik贸w aby 艣cie偶ki nie zawieraj膮ce systemu plik贸w ISO-9660 by艂y widoczne
  w systemie plik贸w. W pozosta艂ych systemach, jak na przyk艂ad w systemie
  GNU/Linux, nie ma takiej mo偶liwo艣ci (jeszcze). W takim przypadku dane MPEG
  <emphasis role="bold">nie mog膮 by膰 montowane</emphasis>. 
  Jako 偶e wi臋kszo艣膰 film贸w znajduje si臋 na tego typu 艣cie偶ce,
  powiniene艣 spr贸bowa膰 na pocz膮tek opcji <option>vcd://2</option>.
</para></listitem>

<listitem><para>
  Istniej膮 r贸wnie偶 p艂yty VCD bez pierwszej 艣cie偶ki (pojedyncza 艣cie偶ka i
  brak systemu plik贸w w og贸le). Je r贸wnie偶 da si臋 odtwarza膰, ale nie da
  si臋 ich montowa膰.
</para></listitem>

<listitem><para>
  Definicja standardu Video CD, nazywana "Bia艂膮 Ksi臋g膮" Phillipsa,
  generalnie nie jest dost臋pna online, musi by膰 zakupiona u Phillipsa. 
  Bardziej szczeg贸艂owe informacje na temat Video CD mo偶na znale藕膰 na 
  <ulink url="http://www.vcdimager.org/pub/vcdimager/manuals/0.7/vcdimager.html#SEC4">stronie dokumentacji vcdimagera</ulink>.
</para></listitem>
</itemizedlist>
</para>
</formalpara>

<formalpara>
<title>O plikach .DAT</title>
<para>
Plik o rozmiarze ok. 600 MB widoczny na pierwszej 艣cie偶ce zamontowanego VCD
nie jest prawdziwym plikiem ! Jest on tzw. bramk膮 ISO, utworzon膮 by
Windows m贸g艂 obs艂ugiwa膰 takie 艣cie偶ki (Windows w og贸le nie zezwala aplikacjom
na dost臋p do urz膮dze艅 w trybie raw). Pod Linuksem nie mo偶esz kopiowa膰 ani
odtwarza膰 tych plik贸w (zawieraj膮 "艣mieci"). Pod Windows jest to mo偶liwe, gdy偶
jego sterownik iso9660 symuluje odczyt 艣cie偶ek w trybie raw za pomoc膮 tego
pliku. By m贸c odtwarza膰 pliki .DAT, musisz mie膰 sterownik do j膮dra, kt贸ry
dostarczany jest z linuksow膮 wersj膮 PowerDVD. Posiada on zmodyfikowany sterownik
systemu plik贸w iso9660 (<filename>vcdfs/isofs-2.4.X.o</filename>), kt贸ry jest w
stanie symulowa膰 odczyt 艣cie偶ek w trybie raw za pomoc膮 pliku .DAT. Je艣li
podmontujesz p艂yt臋 u偶ywaj膮c ich sterownika, mo偶esz kopiowa膰, a nawet odtwarza膰
pliki .DAT za pomoc膮 <application>MPlayera</application>. Ale nie b臋dzie to
dzia艂a艂o za pomoc膮 standardowego sterownika iso9660 dostarczonego z j膮drem
Linuksa! Zamiast tego u偶yj opcji <option>vcd://</option>. Alternatyw膮 dla
kopiowania VCD jest nowy sterownik:
<ulink url="http://www.elis.rug.ac.be/~ronsse/cdfs/">cdfs</ulink> (nie jest
cz臋艣ci膮 oficjalnego j膮dra), kt贸ry wy艣wietla sesje CD jako pliki obraz贸w, oraz
<ulink url="http://cdrdao.sf.net/">cdrdao</ulink>, program do zgrywania
p艂yt CD bit po bicie.
</para>
</formalpara>
</sect1>
</chapter>