Mercurial > emacs
diff etc/TUTORIAL.nl @ 25853:e96ffe544684
#
| author | Dave Love <fx@gnu.org> |
|---|---|
| date | Sun, 03 Oct 1999 12:39:42 +0000 |
| parents | |
| children | be409ac24874 |
line wrap: on
line diff
--- /dev/null Thu Jan 01 00:00:00 1970 +0000 +++ b/etc/TUTORIAL.nl Sun Oct 03 12:39:42 1999 +0000 @@ -0,0 +1,1132 @@ +Copyright (c) 1985 Free Software Foundation, Inc; Zie de voorwaarden onderaan. +Je leest nu de Emacs uitleg, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers. + +De meeste Emacs commando's gebruiken de CONTROL toets (soms CTRL of CTL +genaamd) en/of de META toets (soms genaamd EDIT of ALT). In plaats van +steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen: + + C-<chr> betekent: houd de CONTROL toets ingedrukt en type de toets <chr> + Dus C-f wordt: houd de CONTROL toets ingedrukt en type f. + M-<chr> betekent: houd de META, EDIT of ALT toets ingedrukt en type de + toets <chr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook + eerst de ESC toets typen, gevolgd door <chr>. We refereren aan + de ESC toets als <ESC>. + +BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, type C-x C-c (twee tekens). +De tekens ">>" tegen de linker kantlijn nodigen je uit om een +bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +[Het midden van deze pagina is om didactische redenen niet gevuld. + De tekst gaat beneden verder.] + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +>> Type nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. + (Geef nu het commando door de control toets ingedrukt te houden + terwijl je de v typt.) + Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het + lezen van een scherm. + +Merk op dat er een tweeregelige overlap is als je van een scherm naar +het volgende scherm gaat; dit zorgt voor continuiteit bij het lezen van +de tekst. + +Het eerste wat je moet weten is hoe je naar verschillende plaatsen in de +tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met +C-v. Om een scherm terug te gaan, type M-v (houd de META toets ingedrukt +en type v, of type <ESC>v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt). + +>> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v. + + +* SAMENVATTING +-------------- + +De volgende commando's zijn handig volledige schermen te bekijken: + + C-v ga een scherm vooruit + M-v ga een scherm terug + C-l maak het scherm schoon en teken alle tekst + opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor + staat op het midden van het scherm terecht + komt. (C-l is control-L, niet control-1.) + +>> Kijk waar de cursor is en onthoud de tekst in zijn omgeving. + Type C-l. + Zoek de cursor en merk op dat 'ie nog steeds bij dezelfde tekst staat. + + +* BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN +---------------------------------- + +Het is handig om per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je nu +naar een specifieke plaats op het scherm? + +Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. De basismanier is +m.b.v de commando's C-p, C-b, C-f en C-n. Elk van deze commando's +verplaatst de cursor precies een rij of colomn in een bepaalde richting +op het scherm. Hier volgt een figuur met de vier commando's en de +richting waarin ze de cursor bewegen: + + vorige regel, C-p + : + : + achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f + : + : + volgende regel, C-n + +>> Verplaats, m.b.v. C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van + de figuur. Type dan C-l om de hele figuur in het midden van het + centrum te plaatsen. + +Met een beetje kennis van het engels zijn deze commando's gemakkelijk te +onthouden: de P komt van previous (vorige), de N van next (volgende), de +B van backward (achteruit) en de F van forward (vooruit). Dit zijn de +basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze CONTINUE +gebruiken: Het is slim als je ze nu leert te gebruiken. + +>> Type een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen. + +>> Beweeg binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p + Let op wat C-P doet als de cursor midden in een regel staan. + +Elke regel eindigt met een Newline teken (het engelse `new line' betekent +`nieuwe regel'); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste +regel in een bestand moet eigenlijk ook met een Newline eindigen (maar dat +is niet noodzakelijk voor Emacs ). + +>> Type een C-b terwijl de cursor aan het begin van een regel staat. + De cursor zal naar het eind van de vorige regel bewegen, omdat je + achteruit over het Newline teken gaat. + +Net als C-b kan ook C-f over Newline tekens heen bewegen. + +>> Type nog wat C-b's zodat je door krijgt waar de cursor is. + Type dan C-f's om terug naar het einde van de regel te bewegen. + Een C-f beweegt dan naar de volgende regel. + +Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt +zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet `scrollen', of +`schuiven' in goed nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat +de cursor de gewenste beweging kan doen zonder dat de cursor van het +scherm af beweegt. + +>> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met + C-n en zie wat er gebeurt. + +Als beweging op karakterbasis te langzaam gaat, kan je ook per woord +bewegen. M-f (Meta-f) beweegt een woord vooruit en M-b een woord +achteruit. + +>> Type een paar M-f's en M-b's. + +Als je midden in een woord staan beweegt M-f naar het eind van het +woord. Als je op witruimte tussen woorden staat beweegt M-f naar het +eind van het volgende woord. M-b beweegt analoog, de andere kant op. + +>> Type een paar M-f's en M-b's met tussendoor wat C-f's en C-b's zodat + je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een woord en + tussen twee woorden. + +Merk op dat er een analogie zit tussen enerzijds C-f en C-b en +anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat Meta tekens +gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden, +zinnen, paragrafen) terwijl Control tekens te maken hebben met dingen +die los staan van wat je aan het editen bent (tekens, regels, etc). + +Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen naar +het begin of eind van een regel, terwijl M-a en M-e naar het begin of +eind van een zin gaan. + +>> Probeer een paar C-a's gevolgd door een paar C-e's. + Probeer een paar M-a's gevolgd door een paar M-e's. + +Zie hoe herhaalde C-a's niets doen, terwijl herhaalde M-a's steeds een +zin terug bewegen. Alhoewel ze niet volledig overeenkomen is het gedrag +van allebei niet onnatuurlijk. + +De plaats van de cursor in de tekst wordt `punt' genoemd (zonder +lidwoord, `point' in het engels). Anders gezegd: de cursor laat op het +scherm de plek zien waarop punt in de tekst staat. + +Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingsoperaties, +inclusief die commando's die per woord of zin bewegen: + + C-f ga een teken vooruit + C-b ga een teken achteruit + + M-f ga een woord vooruit + M-b ga een woord achteruit + + C-n ga naar de volgende regel + C-p ga naar de vorige regel + + C-a ga naar het begin van de regel + C-e ga naar het eind van de regel + + M-a ga terug naar het begin van de zin + M-e ga vooruit naar het eind van de zin + +>> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. + Deze commando's worden het frequentst gebruikt. + +Er zijn nog twee belangrijk cursorbewegingsoperaties: M-< +(Meta kleiner-dan) beweegt naar het begin van het bestand, +en M-> (Meta groter-dan) beweegt naar het eind. + +Op de meeste toetsenborden zit de "<" boven de comma, zodat je de Shift +toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het "<" +teken in te typen. Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken +om M-< in te typen: zonder shift zou je M-, (Meta komma) typen. + +>> Type nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan. + Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen. + +>> Type nu M-> om naar het eind van het bestand te springen. + Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen. + +Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft kan je ook die gebruiken om de +cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p op zijn +minst te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle +toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken +dat, wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in omgaan met Emacs, +het gebruik van deze CTRL tekens sneller is dan de pijltjestoetsen (omdat +je handen in de typehouding kunnen blijven). Ten derde, als je eenmaal +gewend bent aan deze commando's met CTRL tekens, kan je makkelijk andere +geavanceerde cursorbewegingscommandos leren. + +De meeste Emacs commando's accepteren een numeriek argument. Voor de +meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando +herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan door voor het +commando, C-u gevolgd door de cijfers van het getal te typen. Als je +toetsenbord een META (of EDIT of ALT) toets heeft, is er ook een andere +manier om het getal aan te geven: type de cijfers terwijl je de META toets +ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren omdat die werkt +op elk willekeurig toetsenbord. + +Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren. + +>> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor + met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin + te bewegen. + +Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat +het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het +echter iets anders, en C-v en M-v vallen hier ook onder. Met een numeriek +argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels +in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift +de tekst 4 regels. + +>> Probeer nu C-u 8 C-v. + +Als het goed is is de tekst daarmee 8 regels opgeschoven. Als je het weer +terug omlaag wil scrollen kan je een argument aan M-v geven. + +Als je een windowing systeem gebruikt, zoals X Windows, dan zou je een +lange rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het Emacs window. Deze +rechthoek heet een scrollbar (misschien is `verschuifbalk' een goede +vertaling). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de scrollbar te +klikken. + +>> Klik met de middelste muisknop bovenaan het donkere gebied in de + scrollbar. Dit zou de tekst moeten scrollen naar een positie die + afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt. + +>> Beweeg de muis heen en weer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt + houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt. + + +* ALS EMACS HANGT +----------------- + +Als Emacs niet meer op commando's reageert kan je haar veilig onderbreken +door C-g te typen. Je kan C-g gebruiken om een commando te stoppen als +het te lang duurt om uit te voeren. + +Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument weg te gooien of +om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken te vergeten. + +>> Type nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en + type dan C-g. Type vervolgens C-f. Als het goed is is de cursor maar + een positie verplaatst, omdat het argument weggegooid hebt met C-g. + +Als je per ongeluk een <ESC> typt kan je daarvan komen met een C-g. + + +* ONMOGELIJKE COMMANDO'S +------------------------ + +Sommige Emacs commando's zijn onmogelijk gemaakt zodat beginnende +gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren. + +Als je een van de onmogelijke commando's intypt laat Emacs uitleg zien +over het commando dat je gegeven hebt en vraagt of je het werkelijk uit +wilt voeren. + +Wanneer je het commando echt wilt uitvoeren, type dan Spatie (de +spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaliter wil je het commando niet +uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van `no' of `nee'). + +>> Type <ESC> : (een onmogelijk commando), + en type dan n als antwoord op de vraag. + + +* VENSTERS +---------- + +Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst. +We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan gaan. Op +dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt +komen en terug kan keren naar simpelweg editen met 1 venster. Het is +eenvoudig: + + C-x 1 een enkel venster (i.e. gooi alle andere vensters weg) + +Het commando is Control-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het +venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters +worden weggegooid. + +>> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l. +>> Type nu Control-h k Control-f. + Zie hoe dit venster kleiner wordt, terwijl een nieuw venster verschijnt + om de documentatie van het Control-f commando te laten zien. + +>> Type nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen. + + +* TOEVOEGEN EN WEGHALEN +----------------------- + +Als je tekst toe wilt voegen type je die eenvoudigweg in. Tekens die je +kan zien, zoals A, 7, *, en dergelijke, worden door Emacs als tekst +ge-interpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Type <Return> (de +`volgende regel' toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe +regel te beginnen. + +Je kan het laatste teken dat je intypte weghalen door <Delete> te typen. +<Delete> is een toets op het toetsenbord, die misschien ook wel "Del" +heet. In sommige gevallen dient de "Backspace" toets als <Delete>, maar +niet altijd! + +In het algemeen haalt <Delete> het teken dat juist voor de cursorpositie +staat weg. + +>> Probeer dit nu: type een paar letters en haal ze weer weg door een paar + keer op <Delete> te drukken. Maak je niet druk over het feit dat dit + bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele versie van + deze uitleg. Je zit slechts je eigen copie te wijzigen. + +Als een regel tekst te lang wordt om op een regel op het scherm te laten +zien dan gaat de regel verder op een volgende schermregel. Een backslash +("\") in de rechtermarge laat dan zien dat de regel op de volgende +schermregel verder gaat. + +>> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf + toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt. + +>> Type weer wat <Delete>s om zoveel tekens weg te halen tot de regel weer + op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen. + +Je kan een Newline weggooien als elk ander teken. Als je een Newline +weggooit voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een +enkele regel. Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op +een schermregel past zal ze getoond worden met een vervolgregel. + +>> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en type <Delete>. Dit + voegt de huidige en vorige regel samen. + +>> Type <Return> om de Newline die je net weggooide weer toe te voegen. + +Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs commando's het aantal keren dat +het herhaald moet worden op kan geven. Dit geldt ook voor gewone tekens. +Als je een gewoon teken herhaalt wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd. + +>> Probeer dat nu: type C-u 8 * om ******** toe te voegen. + +Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te typen en fouten te +corrigeren. Je kan tekst ook per woord of regel weggooien. Hier volgt +een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen: + + <Delete> haal het teken weg dat voor de cursor staat + C-d haal het teken weg dat achter de cursor staat + + M-<Delete> gooi het woord weg dat voor de cursor staat + M-d gooi het woord weg dat achter de cursor staat + + C-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de regel + M-k gooi alles weg van de cursor tot het eind van de zin + +Merk op dat <Delete> en C-d met M-<Delete> en M-d de analogie die begon +met C-f en M-f verder trekken (waarbij we voor het gemak even vergeten dat +<Delete> niet echt een control teken is). C-k en M-k lijken enigzins op +C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen. + +Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt bewaart Emacs de tekst +die je weggooit zodat je haar weer terug kan halen. Weggegooide tekst +terughalen heet "yanken". Je kan weggegooide tekst terugbrengen op de +plaats waar je haar hebt weggegooid of op een andere plaats in de tekst. +Je kan ook meerdere keren yanken om er meedere copi-en van te maken. Het +yank-commando is C-y. + +Merk op dat er een verschil is tussen het weghalen en weggooien van iets: +iets dat je hebt weggooid kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt +weggehaald niet. (In het engels is het verschil tussen `killing' en +`deleting' duidelijker dan tussen de nederlandse vertaling `weggooien' en +`weghalen'.) In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan +een enkel teken, Newline of spatie verwijderen deze tekst bewaren zodat ze +geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een +enkel teken weghalen. + +>> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leef is. + Type C-k om de tekst op die regl weg te gooien. +>> Type C-k een tweede keer. Nu gooit dit commando het Newline teken + weggooit. + +Merk op hoe een enkele C-k de inhoud van een regel weggooit, een tweede +C-k de regel zelf zodat alle volgende regels een regel omhoog komen. Het +numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven aantal regels zal +worden weggegooid, inclusief de inhoud. Dit is meer dan simpelweg +herhaling: C-u 2 C-k gooit twee regels weg, terwijl tweemaal C-k typen dat +niet doet. + +Om de laatst weggegooide tekst terug te halen naar de plaats waar de +cursor nu op staat (te yanken), type C-y. + +>> Probeer het nu: type C-y om de tekst te yanken. + +Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had +weggegooid. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels +die weggegooid worden bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels +in een keer terugbrengt. + +>> Probeer het nu: type C-k een paar keer. + +Om de weggegooide tekst terug te halen: + +>> Type C-y. Beweeg de cursor wat regels naar beneden en type weer C-y. + Je ziet nu hoe je tekst kan copieren. + +Wat nu te doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je hebt intussen +al iets anders weggegooid? C-y zou datgene terugbrengen wat je het +recentst hebt weggegooid. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren +gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getypt +om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst +met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om +tekst terug te halen die je steeds langer geleden hebt weggegooid. Als je +de tekst te pakken hebt die je zocht hoe je niets te doen om die daar te +houden. Je kan gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst met rust +laten. + +Als je M-y vaak genoeg typt kom je terug waar je begon, bij de recentst +weggegooide tekst. + +>> Gooi een regel weg, beweeg de cursor wat, en gooi nog een regel weg. + Type C-y om de tweede regel die je weggooide terug te halen. + Type nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel + die je weggooide. + Type nog wat M-y's en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de + tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer. + Je kan ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten aan + M-y. + + +* HERSTELLEN +------------ + +Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent, +dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstel commando, C-x u. + +Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van +een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te typen, worden steeds +eerdere commando's hersteld. + +Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen, +zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg +de ingetypte letter aan de tekst toevoegen worden meestal gegroepeerd +in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder C-x u's hoeft te +type om het toevoegen van teksts te herstellen. + +>> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou ze weer moeten verschijnen. + +C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde resultaat +op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te typen. Een +nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intypen ervan niet +triviaal is. Dat is ook de reden het alternatief, C-x u. Op sommige +terminals kan je C-_ typen door te doen alsof je C-/ typt. + +Een numeriek argument aan C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan. + + +* BESTANDEN +----------- + +Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan moet je de +tekst in een bestand bewaren (`to save a file' in het engels). Als je +dat niet doet ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je uit +Emacs gaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand `bezoeken'. +(Ook wel `vinden'; `finding' of `visiting' in het engels.) + +Het bezoeken van een bestand betekent dat je de inhoud van dat bestand +in Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het +veranderen bent. Echter, deze veranderingen zijn slechts tijdelijk +zolang je het bestand niet bewaart. Op deze manier kan je nooit per +ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs +als je het bestand bewaart, zorgt Emacs ervoor dat het originele +bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het +geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo'n goed plan +waren. + +In de buurt van de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en +eindigt met streepjes, met aan het begin "--:-- TUTORIAL.nl" of iets +dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand +zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand +dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen copie van de nederlandstalige +Emacs uitleg (`tutorial' in het engels). Als je in Emacs een bestand +bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats. + +De commando's om een bestand te bezoek of te bewaren zijn anders dan de +commando's die je tot nu toe geleerd hebt; ze bestaan namelijk uit twee +tekens. Beide commando's beginnen met het teken Control-x. Er zijn een +heleboel commando's die met Control-x beginnen. Veel van die commando's +hebben te maken met bestanden, buffers, en daaraan gerelateerde zaken. +Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens. + +Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken is dat +je aan moet geven welk bestand je wilt. Dit heet dat het commando "een +argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand. +Nadat je het commando + + C-x C-f bezoek bestand (met de f van `find file') + +hebt getypt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je +intypt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel +voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet ze de minibuffer. Je kan de +gebruikelijke Emacs commando's gebruiken om de filename in te typen. + +Tijdens het invoeren van de naam van het bestand (of willekeurig wat +voor minibuffer invoer) kan je het commando afbreken met C-g. + +>> Type C-x C-f gevolgd door C-g. Dit breekt de minibuffer af en + ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte. + Netto resultaat is dat je geen bestand bezoekt. + +Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, type dan <Return> om het +af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en bezoekt +het bestand dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f commando klaar is, +verdwijnt de minibuffer. + +Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kan +je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, type dan het +commando + + C-x C-s bewaar bestand (met de s van `save file') + +Dit bewaart de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand. De eerste +keer dat je dit doet bewaart Emacs het originele bestand onder een andere +naam zodat het nog niet verloren is. De nieuwe naam bestaat uit de oude +naam gevolgd door een "~". + +Als Emacs klaar is het bestand te bewaren laat ze de naam van het bestand +zien. Het is een goede gewoonte een bestand redelijk vaak te bewaren +zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht. + +>> Type C-x C-s, om je copie van deze uitleg te bewaren. Als het goed is + verschijnt "Wrote ...TUTORIAL" op de onderste schermregel. + +OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s +typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de +machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s +stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om +deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry +to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan +met deze situatie. + +Je kan een bestaand bestand bezoeken, om het te bekijken of het te +wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is +de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat +initieel leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst bewaart +wordt het bestand werkelijk gecreeerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat +moment ben je dus bezig met een bestaand bestand. + + +* BUFFERS +--------- + +Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f blijft het eerste bestand +gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het gewoon nog een +keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je een behoorlijk aantal +bestanden in Emacs krijgen. + +>> Cre-eer een bestand dat "foo" heet door te typen: C-f C-f foo + <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig haar, en bewaar "foo" + door C-x C-s te typen. Type hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om + weer hier, in de uitleg, terug te komen. + +Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer" +genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer +gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, type + + C-x C-b laat de bufferlijst zien + +>> Probeer C-x C-b nu. + +Zie dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit +is de naam van het bestand waarmee de buffer overeenkomt. Sommige buffers +hebben niets met een bestand te maken. Bijvoorbeeld, de buffer die +"*Buffer List*" heet heeft geen bestand. Die buffer is de buffer die de +lijst bevat die door C-x C-b gemaakt wordt. ALLE tekst die je in een +Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer. + +>> Type C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen. + +Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand +bezoekt dan wordt het eerste bestand niet bewaard. De wijzigingen blijven +in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het cre-eren of +modificeren van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de +eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige +manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend +zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te +kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we + + C-x s bewaar een paar buffers + +C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet +opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren. + +>> Voeg een wat tekst toe en type C-x s. + Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren. + Bewantwoord deze vraag positief door een "y" in te typen (de y van + "yes", engels voor "ja"). + + +* UITGEBREIDE COMMANDO'S +------------------------ + +Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het +toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de +control of meta toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X +commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt in +twee smaken: + + C-x teken eXtensie; wordt gevolgd door een teken + M-x genaamd commando eXtensie; wordt gevolgd door een naam. + +Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt +dan de commando's die tot nu toe uitgelegd zijn. Je hebt al twee van deze +commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken, en C-x C-s om het +te bewaren. Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit +is C-x C-c. (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen +die niet bewaard zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt +bewaren voordat Emacs daadwerkelijk eindigt.) + +C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer +terug kan keren in dezelfde Emacs sessie. + +Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer +terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kan je +Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs". + +Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten +cre-eert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te +stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te +keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In dit geval is het +shellcommando "exit" de normale manier om de subshell te verlaten en in +Emacs terug te keren. + +Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is +ook het juiste commando om Emacs te be-eindigen wanneer Emacs opgestart +was door een mail programma of iets dergelijks, aangezien die misschien +niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal gezien is het +echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten, +behalve als je uit wilt loggen natuurlijk. + +Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je nu al +kent: + + C-x C-f bezoek bestand + C-x C-s bewaar bestand + C-x C-b laat bufferlijst zien + C-x C-c verlaat Emacs + C-x u herstel + +Genaamde uitgebreide commando's worden nog minder vaak gebruikt, of worden +alleen onder bepaalde omstandigheden gebruikt. Een voorbeeld is het +commando replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een +andere string (`to replace' betekent `vervangen'). Als je M-x typt echoot +Emacs onderaan het scherm `M-x' en moet je de naam van het commando +intypen, in dit geval "replace-string". Als je gewoon "repl s<TAB>" typt +maakt Emacs de naam zelf af. Be-eindig het commando met <Return>. + +Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die +vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden. +Je sluit elk argument af met <Return>. + +>> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze. + Type dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>. + + Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen van + het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; beginnend op + de plek waar de cursor staat. + + +* AUTOMATISCH BEWAREN +--------------------- + +Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet bewaard hebt, zouden +de veranderinge verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of +herstarten. Om je hiertegen te beschermen bewaart Emacs om de zoveel tijd +de veranderde tekst automatisch. De naam van het bestand waarin de tekst +automatisch bewaard wordt begint en eindigt met een #. Bijvoorbeeld, als +je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent dan wordt de tekst +automatisch bewaard in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra je het +bestand werkelijk bewaart, wordt het automatisch bewaarde bestand weer +weggegooid. + +Als de computer crasht kan je de automatisch bewaarde tekst terugkrijgen +door de file normal te bezoeken (de originele file, niet de automatisch +bewaarde), gevolgd door M-x recover file<Return>. Als Emacs vraagt om +bevestiging, antwoord dan yes<Return> en de automatisch bewaarde +informatie wordt teruggehaald. + + +* ECHO GEBIED +------------- + +Als je een commando langzaam intypt echoot Emacs de tekens aan de +onderkant van het scherm, in een deel dat het "echo gebied" genoemd wordt. +Dit gebied bevat de onderste regel van het scherm. + + +* MODE-REGEL +------------ + +De regel direct boven het echo gebied heet de "mode-regel". De mode-regel +zier er ongeveer zo uit: + +--**-Emacs: TUTORIAL.nl (Fundamental)--68%------------------------ + +Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die +je aan het bewerken bent. + +Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand +dat je bezoekt. -NN%-- geeft je huidige positie in de tekst aan: NN +procent van de tekst bevindt zich boven het scherm. Als het bestand vanaf +het begin op het scherm staat, staat er --Top-- in plaats van --00%--. +Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er --Bot-- staan (van +`bottom', `onderkant' in het nederlands). Als de tekst zo klein is dat ze +volledig op het scherm past staat --All-- in de mode-regel. + +De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst gemodificeerd hebt. +Direct na het bezoeken of bewaren staan er gewoon streepjes. + +In de mode-regel staat tussen haakjes in welke mode je aan het werken +bent. Tenzij een andere mode gewenst is, zit je in de "Fundamental" mode +zoals nu (`fundamental' is `basis' in het nederlands). Een dergelijke +mode heet een hoofdmode (`major mode' in het engels). + +Emacs heeft verschillende hoofdmodes. Sommige daarvan zijn bedoelt voor +het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld +Lisp mode, Text mode, etc. Op elk moment is er altijd precies een mode +actief, en de naam daarvan staat in de mode-regel, op de plaats waar nu +"Fundamental" staat. + +Elke hoofdmode zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders gedragen. +Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te typen, en +aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe commentaar +eruit moet zien, moet elke hoofdmode op een andere manier het commentaar +beginnen. Elke hoofdmode is de naam van een uitgebreid commando, en met +dat commando schakel je om naar die hoofdmode. Zo is bijvoorbeeld +M-x fundamental-mode het commando om naar de basismode om te schakelen. + +Als je nederlandse of engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld +dit bestand, kan je beter "text mode" gebruiken, de mode om tekst in een +gewone taal te bewerken: + +>> Type M-x text-mode<Return>. + +Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor +grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken is +bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrophes als onderdeel van een woord +beschouwen. In de vorige, Fundamental, mode behandelen M-f en M-b de +apostrophe als ruimte tussen twee woorden. + +Het is gebruikelijk dat hoofdmodes dergelijke subtiele verschillen hebben. +De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmode. + +Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige hoofdmode +lezen. + +>> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant + van het scherm te krijgen. +>> Type C-h m om te zien hoe Text mode verschilt van Fundamental mode. +>> Type C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen. + +Hoofdmodes heten hoofdmodes omdat er ook bijmodes zijn. Bijmodes zijn +geen alternatieven voor hoofdmodes; het zijn slechts kleine modificaties +daarvan. Elke bijmode kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van +andere bijmodes en onafhankelijk van de hoofdmode. Je kan dus nul, een, +of willekeurig veel minor modes gebruiken. + +Een nuttige bijmode voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal, +zoals nederlands, is Auto Fill mode (`auto fill' betekent automatisch +uitvullen). Wanneer deze mode aanstaat breekt Emacs automatisch een regel +tussen twee woorden af als de regel anders te lang zou worden. + +Je kan Auto Fill mode aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze +mode al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. +Als de mode uitstaat zet dit commando de mode aan; als ze aanstaat zet dit +commando de mode uit. Het commando zet de mode steeds aan en uit zet (`to +toggle' in het engels). + +>> Type nu M-x auto-fill-mode<Return>. Type nu vele malen asdf op een + regel zodat je kan zien dat de regel in twee-en gesplitst wordt. Er + moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill mode + alleen op spaties de regel breekt. + +De rechter kantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je veranderen +met het C-x f commando. Dit commando accepteert een numeriek argument +dat de gewenste kantlijn is. + +>> Type C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f). + Type wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens. + Zet de kantlijn nu terug op 70, weer met C-x f. + +Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill mode +de regel niet opnieuw. +Om een paragraaf opnieuw te vullen, type M-q (Meta-q) terwijl de +cursor in de paragraaf staat. + +>> Plaats de cursor in de voorgaande paragraaf en type M-q. + + +* ZOEKEN +-------- + +Emacs kan strings zoeken (een string is een rij tekens), zowel volgend op +de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken van een string +verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string +voorkomt. + +Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste +tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken +gebeurt tijdens het intypen van de gezochte string. + +Het commando om vooruit zoeken te starten is C-s (met de `s' van `to +search', i.e. zoeken); C-r start het zoeken achteruit (met de `r' van +`reverse' of achteruit). WACHT nog even met ze te proberen. + +Als je C-s typt verschijnt de string "I-search" in het echo gebied. Dit +betekent dat Emacs bezig is met een `incremental search' (incrementele +zoekopdracht) en wacht op het intypen van de zoekstring. <RET> be-eindigt +het zoeken. + +>> Type nu C-s om het zoeken te start. Type nu, LANGZAAM, een letter per + keer, het woord `cursor', met een pauze na elke letter zodat je kan + zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord + `cursor' gezocht. +>> Type nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van `cursor' te + zoeken. +>> Type nu viermaal <Delete> en let op de cursorbewegingen. +>> Type <RET> om het zoeken te be-eindigen. + +Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar +de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getypt +hebt. Om naar de volgende plek te gaan, type je C-s nog een keer. Als er +geen volgende plek is piept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht faalt +(`failing' in het engels); met C-g kan je het zoeken afbreken. + +OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s +typt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de +machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'. Met C-s +stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht. Om +deze situatie te herstellen, type C-q. Lees daarna de "Spontaneous Entry +to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan +met deze situatie. + +Als je tijdens incrementeel zoeken <Delete> typt, zal je zien dat het +laatste teken dat je in de zoekstring typte weggehaald wordt en dat het +zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je bijvoorbeeld begint +met zoeken en je typt een "c" dan ga je naar het eerste voorkomen van een +"c". Type je vervolgens een "u" dan gaat de cursor naar het eerste +voorkomen van de string "cu". Als je nu <Delete> typt, dan wordt de "u" +van de zoekstring afgehaald en gaat de cursor terug naar de plaats waar +hij stond voordat je de "u" intypte, i.e. het eerste voorkomen van de "c". + +Als je tijdens een zoekoperatie een control- of meta-teken intypt dan +wordt het zoeken be-eindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk +tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r. + +Met C-s begin je te zoeken naar het eerste voorkomen van de zoekstring NA +de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in de tekst +moet voorkomen, gebruik dan C-r i.p.v. C-s. Alles wat we nu weten over +C-s geldt ook voor C-r, alleen de zoekrichting is omgedraaid. + + +* MEERDERE VENSTERS +------------------- + +Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het +scherm kan laten zien. + +>> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l. + +>> Type C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen. + Beide vensters laten deze uitleg zien; de cursor blijft in het + bovenste venster. + +>> Type C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven. + (Als je geen Meta toets hebt, type dan ESC C-v.) + +>> Type C-x o (met de `o' van `other'; `ander' in het nederlands) + om de cursor naar het andere venster te verplaatsen. + +>> Verschuif de tekst in het onderste venster, m.b.v. C-v en M-v. + Zorg ervoor dat je deze uitleg in het bovenste venster leest. + +>> Type weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster + te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar + hij stond toen je het venster verliet. + +Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk +venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd maar zichtbaar +in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking op het venster +waar de cursor in staat. Dit venster is het `geselecteerde venster' +(`selected window' in het engels). + +Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in +het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt. +Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent, +terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt. + +C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte META +toets hebt kan je C-M-v intypen door zowel CTRL als META ingedrukt te +houden terwijl je v typt. Het maakt niet uit in welke volgorde je de CTRL +en META indrukt; het gaat erom welke ingedrukt zijn terwijl je typt. + +Als je geen echte META toets hebt kan je ESC gebruiken; de volgorde maakt +dan wel uit. Je moet dan ESC typen, gevolgd door CTRL-v; CTRL-ESC v zal +niet werken. Dit komt doordat ESC zelf een teken is, terwijl CTRL en META +dat niet zijn. + +>> Type C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten + verdwijnen. + +(Als je C-x 1 typt in het onderste venster laat je het bovenste +verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als `ik wil maar 1 venster, +en wel dat venster waar de cursor nu in staat.') + +Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst +laten zien: + +>> Type C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd + door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste venster + verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan. + +>> Type C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om + het onderste venster te laten verdwijnen. + + +* RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS +------------------------------ + +Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (engels: +`recursive editing level'). Dit is te zien in de moderegel aan de rechte +haken om de haakjes die om naam van de hoofdmode staan. Dan staat er +bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental). + +Type ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is +een generiek `ontsnappingscommando'. Je kan het ook gebruiken om extra +vensters weg te gooien of om uit de minibuffer te komen. + +>> Type M-x om in een minibuffer te komen, en type dan ESC ESC ESC + om er weer uit te komen. + +C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De +reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN +het recursieve bewerkingsniveau. + + +* MEER INFORMATIE +----------------- + +We hebben geprobeerd je met deze uitleg precies genoeg informatie te geven +om met Emacs te beginnen. De mogelijkheden van Emacs zijn zo legio dat +het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Emacs heeft zoveel nuttige +mogelijkheden dat je er meer over zou kunnen willen leren. Emacs heeft +commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's. Deze +`helpcommando's' beginnen allemaal met C-h: `het Hulpteken'. + +Om hulp te krijgen, type C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden +welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, type C-h ? en Emacs +vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getypt +maar van gedachten veranderd bent, type je gewoon C-g om het af te breken. + +(Op sommige computers is de betekenis van C-h veranderd. Dat is een +slecht plan, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft, +en is dus een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder +of helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat +zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of +gebruik M-x help RET.) + +De eenvoudigste hulp is C-h c. Type C-h, het teken `c' en een teken of +uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het +commando zien. + +>> Type C-h c Control-p. + De beschrijving die getoond wordt zou zoiets moeten zijn als + + C-p runs the command previous-line + + (nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.) + +Dit commando vertelt je `de naam van de functie'. Functies worden vooral +gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te +passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de +functie doet, zijn ze ook geschikt als erg korte documentatie; genoeg om +je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen. + +Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META, EDIT or ALT +toets hebt) <ESC> v kunnen ook getypt worden na C-h c. + +Om meer informatie over een commando te krijgen, type C-h k in plaats van +C-h c. + +>> Type C-h k Control-p. + +Dit laat de documentatie van de functie zien, inclusief de naam van de +functies, in een apart venster. Als je klaar bent met lezen, type C-x 1 +om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te +doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 typt. + +Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h: + + C-h f Beschrijf een functie. Je moet de naam van de functie + intypen. + +>> Type C-h f previous-line<Return> + Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het + C-p commando implementeert. + + C-h a Commando Apropos. Type een woord in en Emacs zal een + lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord + voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden + met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens + dit commando direct uitgevoerd kan worden. + +>> Type C-h a file<Return>. + +Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met `file' in hun +naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende +commandonaam zoals find-file. + +>> Type C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven. + +>> Type C-x 1 om het hulpvenster weg te gooien. + + +* CONCLUSIE +----------- + +Denk eraan dat je met C-x C-c gebruikt om Emacs te verlaten. Om tijdelijk +een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, type C-x. + +De bedoeling van deze uitleg is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe +Emacs gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen blijf +dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Klaag erover! + + +* COPI-EREN +----------- + +(De engelse versie van) deze uitleg is voorafgegaan door een lange reeks +van Emacs tutorials, die begon met de uitleg die Stuart Cracraft schreef +voor de originele Emacs. Deze nederlandse vertaling is gemaakt door +Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2 +TUTORIAL. + +(Wat nu volgt is een vertaling naar het nederlands van de condities voor +gebruik en verspreiding van deze uitleg. Deze vertaling is niet +gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de +vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het engelse +origineel.) + +Deze versie van de uitleg valt onder copyright, net als GNU Emacs. +Je mag deze uitleg distribu-eren onder bepaalde condities: + +Copyright (c) 1985, 1996, 1997 Free Software Foundation + + Iedereen mag letterlijke copi-en van dit document, zoals ontvangen, + verspreiden, op elke medium, vooropgesteld dat de copyrightmelding en + toestemmingsmelding niet aangetast worden en dat de verspreider aan de + ontvanger dezelfde distributierechten verleend als aan hem verleend + door deze melding. + + Toestemming wordt verleend om gemodificeerde versies van dit document, + of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande condities, + vooropgesteld dat ze ook duidelijk melding maken van degene die als + laatste modificaties doorgevoerd heeft. + +De condities voor het copi-eren van Emacs zelf zijn complexer dan dit, +maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en geef +vervolgens copi-en van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien +van softwarebeschermingspolitiek (`software eigendom') door vrije software +te gebruiken, schrijven en delen! + +(Engels origineel van de copyrightmelding en condities: + +This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and +comes with permission to distribute copies on certain conditions: + +Copyright (c) 1985, 1996 Free Software Foundation + + Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies + of this document as received, in any medium, provided that the + copyright notice and permission notice are preserved, + and that the distributor grants the recipient permission + for further redistribution as permitted by this notice. + + Permission is granted to distribute modified versions + of this document, or of portions of it, + under the above conditions, provided also that they + carry prominent notices stating who last altered them. + +The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the +same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of +GNU Emacs to your friends. Help stamp out software obstructionism +("ownership") by using, writing, and sharing free software!)