Mercurial > emacs
changeset 60050:191a82ffd467
Fill the text using the default `fill-column'.
| author | Lute Kamstra <lute@gnu.org> |
|---|---|
| date | Mon, 14 Feb 2005 10:46:16 +0000 |
| parents | 17bee7f39dee |
| children | 633a88be8d47 |
| files | etc/TUTORIAL.nl |
| diffstat | 1 files changed, 589 insertions(+), 544 deletions(-) [+] |
line wrap: on
line diff
--- a/etc/TUTORIAL.nl Mon Feb 14 10:25:50 2005 +0000 +++ b/etc/TUTORIAL.nl Mon Feb 14 10:46:16 2005 +0000 @@ -7,32 +7,32 @@ C-<ltr> betekent: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik de toets <ltr> Dus C-f wordt: houd de CONTROL-toets ingedrukt en tik f. - M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik de - toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook - eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We verwijzen naar - de ESC-toets als <ESC>. + M-<ltr> betekent: houd de META-, EDIT- of ALT-toets ingedrukt en tik + de toets <ltr>. Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun + je ook eerst de ESC-toets tikken, gevolgd door <ltr>. We + verwijzen naar de ESC-toets als <ESC>. BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, tik C-x C-c (twee tekens). -De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een -bepaald commando te proberen. Bijvoorbeeld: +De tekens ">>" tegen de linkerkantlijn nodigen je uit om een bepaald +commando te proberen. Bijvoorbeeld: <<Blank lines inserted around following line by help-with-tutorial>> [Lege regels om didactische redenen. Hieronder gaat het verder.] ->> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. - (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te houden - terwijl je de v tikt.) - Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het - lezen van een scherm. +>> Tik nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan. + (Geef nu het commando door de CONTROL-toets ingedrukt te + houden terwijl je de v tikt.) Vanaf nu moet je dit steeds + herhalen als je klaar bent met het lezen van een scherm. -Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een scherm naar -het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het lezen van -de tekst. +Merk op dat er een overlapping van twee regels is als je van een +scherm naar het volgende gaat; dat zorgt voor continuïteit bij het +lezen van de tekst. -Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen in de -tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met -C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de META-toets ingedrukt -en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT- of ALT-toets hebt). +Het eerste wat je moet weten, is hoe je je naar verschillende plaatsen +in de tekst kan bewegen. Je weet al hoe je een scherm vooruit moet +gaan: met C-v. Om een scherm terug te gaan, tik je M-v (houd de +META-toets ingedrukt en tik v, of tik <ESC> v als je geen META-, EDIT- +of ALT-toets hebt). ->> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v. +>> Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v. * SAMENVATTING @@ -42,14 +42,14 @@ C-v Ga een scherm vooruit M-v Ga een scherm terug - C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst - opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor - staat, op het midden van het scherm terecht - komt. (C-l is CONTROL-L, niet CONTROL-1.) + C-l Maak het scherm schoon en teken alle tekst opnieuw, + waarbij de regel waarop de cursor staat, op het + midden van het scherm terecht komt. (C-l is + CONTROL-L, niet CONTROL-1.) ->> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. - Tik C-l. - Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst staat. +>> Kijk waar de cursor staat, en onthoud de tekst er omheen. Tik C-l. + Zoek de cursor en merk op dat hij nog steeds bij dezelfde tekst + staat. Als je toetsenbord PageUp- en PageDn-toetsen heeft dan kun je deze ook gebruiken om een scherm terug dan wel vooruit te gaan, maar het werken @@ -65,10 +65,10 @@ Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen. Je kan de pijltjestoetsen gebruiken, maar het is efficiënter om je handen in de standaardhouding te laten, en de commando's C-p, C-b, C-f en C-n te -gebruiken. Elk van deze commando's -verplaatst de cursor precies een regel of teken in een bepaalde richting -op het scherm. Hier volgt een figuur met de vier commando's en de -richting waarin ze de cursor bewegen: +gebruiken. Elk van deze commando's verplaatst de cursor precies een +regel of teken in een bepaalde richting op het scherm. Hier volgt een +figuur met de vier commando's en de richting waarin ze de cursor +bewegen: vorige regel, C-p : @@ -78,86 +78,87 @@ : volgende regel, C-n ->> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van - de figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het +>> Verplaats, met C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van de + figuur. Tik dan C-l om de hele figuur in het midden van het centrum te plaatsen. -Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk te -onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next" (volgende), de -b van "backward" (achteruit) en de f van "forward" (vooruit). Dit zijn de -basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze VOORTDUREND -gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu leert te gebruiken. +Met een beetje kennis van het Engels zijn deze commando's gemakkelijk +te onthouden: de p komt van "previous" (vorige), de n van "next" +(volgende), de b van "backward" (achteruit) en de f van "forward" +(vooruit). Dit zijn de basiscommando's om de cursor te bewegen, dus +je zult ze VOORTDUREND gebruiken: het is vooruitziend als je ze nu +leert te gebruiken. >> Tik een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen. ->> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p. - Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel staat. +>> Beweeg je binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog + met C-p. Let op wat C-p doet als de cursor midden in een regel + staat. -Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line" betekent -"nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de volgende. De laatste -regel in een bestand zou eigenlijk ook met een Newline moeten eindigen (maar dat -is niet noodzakelijk voor Emacs). +Elke regel eindigt met een Newline-teken (het Engelse "new line" +betekent "nieuwe regel"); dit teken scheidt elke regel van de +volgende. De laatste regel in een bestand zou eigenlijk ook met een +Newline moeten eindigen (maar dat is niet noodzakelijk voor Emacs). ->> Probeer C-b aan het begin van een regel. - De cursor zal zich naar het eind van de vorige regel bewegen, - omdat je achteruit over het Newline teken gaat. +>> Probeer C-b aan het begin van een regel. De cursor zal zich naar + het eind van de vorige regel bewegen, omdat je achteruit over het + Newline teken gaat. Net als C-b kan ook C-f zich over Newline-tekens heen bewegen. ->> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel krijgt waar de - cursor is. - Tik dan enkele keren C-f om de cursor terug naar het einde van de regel - te bewegen. - Een verder C-f commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel. +>> Tik nog een aantal keren het commando C-b, zodat je een gevoel + krijgt waar de cursor is. Tik dan enkele keren C-f om de cursor + terug naar het einde van de regel te bewegen. Een verder C-f + commando beweegt de cursor dan naar de volgende regel. -Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt, -zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet "scrollen", of -"schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat de -cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat de cursor van het scherm -af beweegt. +Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm +beweegt, zal de tekst over het scherm heen schuiven. Dit heet +"scrollen", of "schuiven" in goed Nederlands. Door te scrollen zorgt +Emacs ervoor dat de cursor de gewenste beweging kan maken zonder dat +de cursor van het scherm af beweegt. ->> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met - C-n en zie wat er gebeurt. +>> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen + met C-n en zie wat er gebeurt. Als de beweging per teken te langzaam gaat, kan je de cursor ook per -woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en M-b -een woord achteruit. +woord bewegen. M-f (META-f) beweegt de cursor een woord vooruit en +M-b een woord achteruit. >> Tik enkele keren M-f en M-b. -Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind van -het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat, beweegt M-f de -cursor naar het eind van het volgende woord. Het commando M-b beweegt -de cursor analoog de andere kant op. +Als je midden in een woord staat, beweegt M-f de cursor naar het eind +van het woord. Als je op een witte ruimte tussen twee woorden staat, +beweegt M-f de cursor naar het eind van het volgende woord. Het +commando M-b beweegt de cursor analoog de andere kant op. ->> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en C-b, - zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een - woord en tussen twee woorden. +>> Tik enkele keren M-f en M-b en daar tussendoor een paar maal C-f en + C-b, zodat je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in + een woord en tussen twee woorden. Merk op dat er een analogie bestaat tussen enerzijds C-f en C-b en anderzijds M-f en M-b. Het is bij veel commando's zo dat META-tekens gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden, -zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen die -los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.). +zinnen, alinea's) terwijl CONTROL-tekens te maken hebben met dingen +die los staan van wat je aan het bewerken bent (tekens, regels, enz.). Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen de cursor naar het begin of eind van een regel, terwijl met M-a, -respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het eind, -van een zin gaat. +respectievelijk M-e, de cursor naar het begin, respectievelijk het +eind, van een zin gaat. >> Tik enkele keren C-a, en dan een enkele keren C-e. Tik een paar maal M-a, en dan enkele keren M-e. Bemerk hoe herhaalde C-a commando's niets doen, terwijl herhaalde M-a -commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze niet volledig -overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk. +commando's de cursor steeds een zin achteruit bewegen. Alhoewel ze +niet volledig overeenkomen, is het gedrag van beide heel natuurlijk. De plaats van de cursor in de tekst wordt "punt" genoemd (zonder -lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op het -scherm de plek zien waar punt in de tekst staat. +lidwoord, "point" in het Engels). Anders gezegd: de cursor laat op +het scherm de plek zien waar punt in de tekst staat. -Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, -met inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen: +Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingen, met +inbegrip van de commando's die de cursor per woord of zin bewegen: C-f Ga een teken vooruit C-b Ga een teken achteruit @@ -174,17 +175,18 @@ M-a Ga terug naar het begin van de zin M-e Ga vooruit naar het eind van de zin ->> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. - Deze commando's worden het vaakst gebruikt. +>> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening. Deze + commando's worden het vaakst gebruikt. -Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< -(META kleiner-dan) beweegt de cursor naar het begin van het bestand, -en M-> (META groter-dan) beweegt hem naar het eind. +Er zijn nog twee belangrijke cursorbewegingen: M-< (META kleiner-dan) +beweegt de cursor naar het begin van het bestand, en M-> (META +groter-dan) beweegt hem naar het eind. Op de meeste toetsenborden zit de '<' boven de komma, zodat je de -Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het -'<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de shift -gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META komma) tikken. +Shift-toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om +het '<'-teken in te tikken. Op deze toetsenborden moet je ook de +shift gebruiken om M-< in te tikken: zonder shift zou je M-, (META +komma) tikken. >> Tik nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan. Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen. @@ -192,24 +194,25 @@ >> Tik nu M-> om naar het eind van het bestand te springen. Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen. -Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om de -cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p -te leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle -toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken -dat wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met -Emacs, het gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de -pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen blijven). Ten -derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's met CONTROL-tekens, -kan je makkelijk andere gevorderde cursorbewegingscommando's leren. +Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft, kan je die ook gebruiken om +de cursor te verplaatsen. We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p te +leren, om drie redenen. Ten eerste werken ze op alle toetsenborden, +ook die zonder pijltjestoetsen. Ten tweede zul je merken dat wanneer +je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in de omgang met Emacs, het +gebruik van de CONTROL-tekens sneller is dan werken met de +pijltjestoetsen (omdat je handen in de normale tikpositie kunnen +blijven). Ten derde, als je eenmaal gewend bent aan deze commando's +met CONTROL-tekens, kan je makkelijk andere gevorderde +cursorbewegingscommando's leren. De meeste Emacs-commando's accepteren een numeriek argument. Voor de meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando herhaald moet worden. Je geeft dit numerieke argument aan met C-u en -vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. -Als je toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook -een andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl -je de META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te -leren omdat die beschikbaar is op elke terminal. +vervolgens de cijfers van het getal, vóór het commando. Als je +toetsenbord een META- (of EDIT- of ALT-) toets heeft, is er ook een +andere manier om het getal aan te geven: tik de cijfers terwijl je de +META toets ingedrukt houdt. We raden je aan de C-u manier te leren +omdat die beschikbaar is op elke terminal. Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren. @@ -217,49 +220,52 @@ met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin te bewegen. -Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat -het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's betekent het -echter iets anders. Verschillende commando's (die je totnogtoe niet -geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de aanwezigheid van een -prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat het commando iets anders -doet. +Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren +dat het commando herhaald moet worden. Voor sommige commando's +betekent het echter iets anders. Verschillende commando's (die je +totnogtoe niet geleerd hebt) gebruiken het als een vlag -- de +aanwezigheid van een prefix-argument, ongeacht zijn waarde, maakt dat +het commando iets anders doet. -C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek -argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels -in plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift -de tekst 4 regels. +C-v en M-v vormen een andere uitzondering. Met een numeriek argument +verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels in +plaats van (bijna) een heel scherm. Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v +verschuift de tekst 4 regels. >> Probeer nu C-u 8 C-v. Daarmee zou je tekst 8 regels opgeschoven moeten zijn. Als je terug omlaag wil scrollen, kan je M-v een argument geven. -Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of MS-Windows, -zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het -Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk ("scrollbar"). Je kan -de tekst scrollen door met de muis in de schuifbalk te klikken. +Als je een scherm met vensters gebruikt, zoals X Windows of +MS-Windows, zou je een grote rechthoek moeten zien aan de linkerkant +van het Emacs-venster. Deze rechthoek heet een schuifbalk +("scrollbar"). Je kan de tekst scrollen door met de muis in de +schuifbalk te klikken. >> Klik met de middelste muisknop bovenaan het heldere gebied in de - schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie die - afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt. + schuifbalk. Dit zou de tekst moeten verschuiven naar een positie + die afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt. ->> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt - houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt. +>> Beweeg de muis op en neer terwijl je de middelste muisknop + ingedrukt houdt. Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en + weer scrollt. * ALS EMACS HANGT ----------------- -Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig onderbreken -door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando te stoppen als -het te lang duurt om uit te voeren. +Als Emacs niet meer op commando's reageert, kan je het veilig +onderbreken door C-g te tikken. Je kan C-g gebruiken om een commando +te stoppen als het te lang duurt om uit te voeren. -Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om het -begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen. +Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument te verwijderen of om +het begin van een commando dat je niet wilt afmaken, te verwijderen. ->> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en - tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar - één positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt met C-g. +>> Tik nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, + en tik dan C-g. Tik vervolgens C-f. Het zou de cursor maar één + positie mogen verplaatsen, omdat je het argument verwijderd hebt + met C-g. Als je per ongeluk een <ESC> tikt, kan je dat ongedaan maken met het commando C-g. @@ -268,40 +274,41 @@ * UITGESCHAKELDE COMMANDO'S --------------------------- -Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende gebruikers ze -niet per ongeluk kunnen uitvoeren. +Sommige Emacs-commando's zijn uitgeschakeld zodat beginnende +gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren. -Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg zien -over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het werkelijk wil -uitvoeren. +Als je een van de uitgeschakelde commando's intikt, laat Emacs uitleg +zien over het commando dat je gegeven hebt, en vraagt of je het +werkelijk wil uitvoeren. Wanneer je het commando echt wil uitvoeren, tik dan <SPC> (de -spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando niet -uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee"). +spatiebalk) als antwoord op de vraag. Normaal wil je het commando +niet uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van "no" of "nee"). ->> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), - en tik dan n als antwoord op de vraag. +>> Tik C-x C-l (een uitgeschakeld commando), en tik dan n als antwoord + op de vraag. * VENSTERS ---------- -Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst. -We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan gaan. Op -dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt -komen en terug kan keren naar het werken met één venster. Het is -eenvoudig: +Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen +tekst. We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan +gaan. Op dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra +vensters af kunt komen en terug kan keren naar het werken met één +venster. Het is eenvoudig: - C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle andere vensters). + C-x 1 Een enkel venster (dat wil zeggen: verwijder alle + andere vensters). -Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot het -venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere vensters -worden verwijderd. +Het commando is CONTROL-x gevolgd door het cijfer 1. C-x 1 vergroot +het venster waar de cursor in staat tot het hele scherm. Alle andere +vensters worden verwijderd. >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. >> Tik nu C-h k C-f. - Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster verschijnt - om de documentatie van het C-f commando te laten zien. + Zie hoe dit venster kleiner is geworden, terwijl een nieuw venster + verschijnt om de documentatie van het C-f commando te laten zien. >> Tik nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen. @@ -316,61 +323,68 @@ * TOEVOEGEN EN WEGHALEN ----------------------- -Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die je -kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst +Als je tekst toe wil voegen, tik je die eenvoudigweg in. Tekens die +je kan zien, zoals A, 7, * en dergelijke, worden door Emacs als tekst geïnterpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd. Tik <Return> (de "volgende regel"-toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe regel te beginnen. -Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback> te tikken. -<Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde toets die je normaal -gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst ingetikte teken te wissen. -Het is meestal een grote toets, een paar rijen boven de <Return>-toets, -waar "Delete", "Del" of "Backspace" op staat. +Je kan het laatste teken dat je hebt ingetikt weghalen door <Delback> +te tikken. <Delback> is een toets op het toetsenbord -- dezelfde +toets die je normaal gesproken gebruikt, buiten Emacs, om het laatst +ingetikte teken te wissen. Het is meestal een grote toets, een paar +rijen boven de <Return>-toets, waar "Delete", "Del" of "Backspace" op +staat. Als er op die grote toets "Backspace" staat, dan is dat degene die je -gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een andere -toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>. +gebruikt voor <Delback>. Er kan op een andere plaats ook nog een +andere toets zijn waarop "Delete" staat, maar dat is niet <Delback>. -In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de cursorpositie -staat. +In het algemeen haalt <Delback> het teken weg dat juist voor de +cursorpositie staat. ->> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een paar - keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit dat dit - bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele versie van - deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te wijzigen. +>> Probeer dit nu: tik een paar letters en haal ze weer weg door een + paar keer op <Delback> te drukken. Maak je niet druk over het feit + dat dit bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele + versie van deze inleiding. Je zit slechts je eigen kopie te + wijzigen. -Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond -te worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash -("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters -gebruikt, een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de -volgende schermregel verder gaat. +Als een regel tekst te lang wordt om helemaal op het scherm getoond te +worden, dan gaat hij verder op de volgende schermregel. Een backslash +("\") in de rechtermarge (of, als je een scherm met vensters gebruikt, +een kleine gebogen pijl) laat dan zien dat de regel op de volgende +schermregel verder gaat. >> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf toevoegen. Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt. >> Tik weer enkele keren <Delback> om zoveel tekens weg te halen tot - de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal verdwijnen. + de regel weer op een schermregel past. De vervolgregel zal + verdwijnen. -Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een Newline -verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een -enkele regel. Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op -een schermregel past, zal hij getoond worden met een vervolgregel. +Je kan een Newline zoals elk ander teken verwijderen. Als je een +Newline verwijdert, voeg je de twee regels waar de Newline tussen +staat samen tot een enkele regel. Als de regel die het resultaat is +van deze operatie niet op een schermregel past, zal hij getoond worden +met een vervolgregel. ->> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>. Dit - voegt de huidige en vorige regel samen. +>> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en tik <Delback>. + Dit voegt de huidige en vorige regel samen. ->> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te voegen. +>> Tik <Return> om de Newline die je net verwijderd hebt weer toe te + voegen. -Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren op kan -geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor gewone tekens. -Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd. +Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs-commando's het aantal keren +op kan geven, dat ze herhaald moeten worden. Dit geldt ook voor +gewone tekens. Als je een gewoon teken herhaalt, wordt dat teken +herhaaldelijk toegevoegd. >> Probeer dat nu: tik C-u 8 * om ******** toe te voegen. -Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken en fouten te -verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel verwijderen. Hier volgt -een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen: +Je hebt nu de eenvoudigste manier geleerd om iets in Emacs te tikken +en fouten te verbeteren. Je kan tekst ook per woord of regel +verwijderen. Hier volgt een samenvatting van de commando's om tekst +te verwijderen: <Delback> Haal het teken weg dat voor de cursor staat C-d Haal het teken weg dat achter de cursor staat @@ -381,10 +395,10 @@ C-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de regel M-k Verwijder alles van de cursor tot het eind van de zin -Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie verder -trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak even vergeten dat -<Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en M-k lijken enigzins op -C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen. +Merk op dat <Delback> en C-d, met M-<Delback> en M-d de analogie +verder trekken, die begon met C-f en M-f (waarbij we voor het gemak +even vergeten dat <Delback> niet echt een CONTROL-teken is). C-k en +M-k lijken enigzins op C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen. Je kunt ook op één uniforme manier een willekeurig deel van de tekst verwijderen. Beweeg daartoe naar één kant van het gedeelte dat je @@ -412,14 +426,15 @@ >> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leeg is. Tik C-k om de tekst op die regel te verwijderen. ->> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het Newline-teken. +>> Tik C-k een tweede keer. Nu verwijdert dit commando het + Newline-teken. -Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert, een -tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een regel -omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven -aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud. Dit is meer dan -simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels, terwijl tweemaal -C-k tikken dat niet doet. +Merk op hoe een enkel C-k commando de inhoud van een regel verwijdert, +een tweede C-k commando de regel zelf zodat alle volgende regels een +regel omhoog komen. Het numerieke argument is voor C-k bijzonder: het +aangegeven aantal regels zal worden verwijderd, inclusief de inhoud. +Dit is meer dan simpelweg herhaling: C-u 2 C-k verwijdert twee regels, +terwijl tweemaal C-k tikken dat niet doet. Om de laatst verwijderde tekst terug te halen naar de plaats waar de cursor nu op staat (te yanken), tik C-y. @@ -428,168 +443,177 @@ Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had verwijderd. Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels -die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels -in een keer terugbrengt. +die verwijderd worden, bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die +regels in een keer terugbrengt. >> Probeer het nu: tik C-k een paar keer. Om de verwijderde tekst terug te halen: ->> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer C-y. - Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren. +>> Tik C-y. Beweeg de cursor enkele regels naar beneden en tik weer + C-y. Je ziet nu hoe je tekst kan kopiëren. Wat moet je doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je intussen -al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je het -recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren -gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y hebt getikt -om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst -met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt M-y herhalen om -tekst terug te halen die je al langer geleden hebt weggegooid. Als -je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je niets te doen om die -daar te houden. Je kan gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst -met rust laten. +al iets anders verwijderd hebt? C-y zou datgene terugbrengen wat je +het recentst hebt verwijderd. Gelukkig is de voorgaande tekst niet +verloren gegaan. Je kunt die tekst terughalen met M-y. Nadat je C-y +hebt getikt om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt +M-y die tekst met de tekst die je daarvoor had weggegooid. Je kunt +M-y herhalen om tekst terug te halen die je al langer geleden hebt +weggegooid. Als je de tekst te pakken hebt die je zocht, hoef je +niets te doen om die daar te houden. Je kan gewoon verder werken en +de teruggehaalde tekst met rust laten. Als je M-y vaak genoeg tikt kom je terug waar je begon, bij de laatst verwijderde tekst. ->> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een regel. - Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te halen. - Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel - die je verwijderde. - Tik nog enkele keren M-y en zie wat er langs komt. Herhaal dit tot de - tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer. - Je kan ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten bij - M-y. +>> Verwijder een regel, beweeg de cursor wat, en verwijder nog een + regel. Tik C-y om de tweede regel die je verwijderde, terug te + halen. Tik nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste + regel die je verwijderde. Tik nog enkele keren M-y en zie wat er + langs komt. Herhaal dit tot de tweede regel weer langs komt, en + dan nog een paar keer. Je kan ook experimenteren met positieve en + negatieve argumenten bij M-y. * HERSTELLEN ------------ Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent, -dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x u. +dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstelcommando, C-x +u. -Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van -een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden steeds -eerdere commando's hersteld. +Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn +van een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te tikken, worden +steeds eerdere commando's hersteld. -Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen, -zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg -het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden meestal gegroepeerd -in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder vaak het commando -C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te herstellen. +Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet +wijzigen, zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's +die simpelweg het ingetikte teken aan de tekst toevoegen, worden +meestal gegroepeerd in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je +minder vaak het commando C-x u hoeft te tikken om teksttoevoegingen te +herstellen. ->> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten verschijnen. +>> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou hij weer moeten + verschijnen. -C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde resultaat -op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te tikken. Een -nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intikken ervan niet -gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor het alternatief, C-x u. -Op sommige terminals kan je C-_ tikken door "/" te tikken terwijl je de -CONTROL-toets ingedrukt houdt. +C-_ is een alternatief voor C-x u. Het levert exact hetzelfde +resultaat op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te +tikken. Een nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het +intikken ervan niet gebruiksvriendelijk is. Dat is ook de reden voor +het alternatief, C-x u. Op sommige terminals kan je C-_ tikken door +"/" te tikken terwijl je de CONTROL-toets ingedrukt houdt. -Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan. +Een numeriek argument bij C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen +aan. * BESTANDEN ----------- -Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de tekst -in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je dat niet -doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je Emacs verlaat. -Je kan een bestand veranderen door het bestand te "bezoeken". (Ook wel -"vinden"; "finding" of "visiting" in het Engels.) +Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan, moet je de +tekst in een bestand stoppen ("to save a file" in het Engels). Als je +dat niet doet, ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je +Emacs verlaat. Je kan een bestand veranderen door het bestand te +"bezoeken". (Ook wel "vinden"; "finding" of "visiting" in het +Engels.) Een bestand bezoeken betekent dat je de inhoud van dat bestand in -Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het veranderen -bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk zolang je het -bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per ongeluk een half -gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs als je het bestand -opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele bestand onder een gewijzigde -naam nog steeds beschikbaar is, voor het geval je later besluit dat de -veranderingen toch niet zo goed waren. +Emacs ziet. Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het +veranderen bent. Deze veranderingen zijn echter slechts tijdelijk +zolang je het bestand niet opslaat. Op deze manier kan je nooit per +ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten. Zelfs +als je het bestand opslaat, zorgt Emacs ervoor dat het originele +bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het +geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo goed waren. -Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en -eindigt met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets -dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand -zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je een bestand -dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de Nederlandstalige -Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je in Emacs een bestand -bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats. +Bij de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en eindigt +met streepjes, met aan het begin "-1:-- TUTORIAL.nl" of iets +dergelijks. Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het +bestand zien dat je op dat moment bezoekt. Op dit moment bezoek je +een bestand dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen kopie van de +Nederlandstalige Emacs-inleiding ("tutorial" in het Engels). Als je +in Emacs een bestand bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd +op deze plaats. Iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken, is dat je aan moet geven welk bestand je wil. Dit heet dat het commando "een -argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand. -Nadat je het commando +argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het +bestand. Nadat je het commando C-x C-f Bezoek bestand (met de f van "find file"). hebt getikt vraagt Emacs om de naam van het bestand. De naam die je -intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die regel -voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer. Je kan gewone -Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te veranderen. +intikt verschijnt op de onderste regel van het scherm. Wanneer die +regel voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet hij de minibuffer. +Je kan gewone Emacs commando's gebruiken om de bestandsnaam te +veranderen. -Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke -invoer in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g. +Tijdens het invoeren van de bestandsnaam (of om het even welke invoer +in de minibuffer) kan je het commando afbreken met C-g. ->> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af en - ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte. +>> Tik C-x C-f gevolgd door C-g. Dit commando breekt de minibuffer af + en ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte. Het resultaat is dat je geen bestand bezoekt. Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, tik dan <Return> om het -commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en haalt -het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f commando daarmee -klaar is, verdwijnt de minibuffer. +commando af te sluiten. Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk +en haalt het bestand op dat je aangegeven hebt. Als het C-x C-f +commando daarmee klaar is, verdwijnt de minibuffer. -Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kan -je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik dan het -commando +Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en +kan je de inhoud wijzigen. Als je de wijzigingen op wilt slaan, tik +dan het commando C-x C-s Sla bestand op (met de s van "save file"). -Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand op. -De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand onder een -andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe naam bestaat uit de -oude bestandsnaam gevolgd door een "~". +Dit commando slaat de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand +op. De eerste keer dat je dit doet, slaat Emacs het originele bestand +onder een andere naam op, zodat het niet verloren gaat. De nieuwe +naam bestaat uit de oude bestandsnaam gevolgd door een "~". Als Emacs het bestand heeft opgeslagen, laat het de naam van het -bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te slaan -zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht. +bestand zien. Het is een goede gewoonte een bestand regelmatig op te +slaan zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of +crasht. ->> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het goed is - verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste schermregel. +>> Tik C-x C-s, om je kopie van deze inleiding op te slaan. Als het + goed is verschijnt "Wrote ...TUTORIAL.nl" op de onderste + schermregel. -OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s -tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de -machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met C-s -stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs terecht. Om -deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het hoofdstuk -"Spontaneous Entry to Incremental Search" in het Emacs-handboek over hoe -je moet omgaan met deze situatie. +OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x +C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van +de machine waarop je werkt die te maken heeft met "flow control". Met +C-s stopt de "flow" en komt niets meer van wat je tikt bij Emacs +terecht. Om deze situatie te herstellen, tik C-q. Lees daarna het +hoofdstuk "Spontaneous Entry to Incremental Search" in het +Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie. Je kan een bestaand bestand bezoeken om het te bekijken of het te -wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit is -de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat -eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de tekst opslaat, wordt -het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als inhoud. Vanaf dat -moment ben je dus bezig met een bestaand bestand. +wijzigen. Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat. Dit +is de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het +bestand, dat eerst leeg zal zijn, en voeg tekst toe. Zodra je de +tekst opslaat, wordt het bestand werkelijk gecreëerd, met de tekst als +inhoud. Vanaf dat moment ben je dus bezig met een bestaand bestand. * BUFFERS --------- -Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste bestand -gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het gewoon nog een -keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je een behoorlijk aantal -bestanden in Emacs krijgen. +Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f, blijft het eerste +bestand gewoon in Emacs. Je kan naar dat bestand terug door het +gewoon nog een keer te bezoeken met C-x C-f. Op deze manier kan je +een behoorlijk aantal bestanden in Emacs krijgen. >> Creëer een bestand dat "foo" heet door te tikken: C-x C-f foo <Return>. Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig hem, en sla "foo" op door C-x C-s te tikken. Tik hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om weer hier, in de inleiding, terug te komen. -Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer" -genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer -gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, tik +Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een +"buffer" genoemd wordt. Als je een bestand bezoekt wordt er een +nieuwe buffer gemaakt. Om een lijst van de huidige buffers te zien, +tik C-x C-b Laat de bufferlijst zien @@ -633,13 +657,13 @@ keren naar deze buffer met de Emacs-inleiding Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand -bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen blijven -in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren of -veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de -eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige -manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou erg vervelend -zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te -kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando: +bezoekt, wordt het eerste bestand niet opgeslagen. De wijzigingen +blijven in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort. Het creëren +of veranderen van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect +op de eerste buffer. Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een +eenvoudige manier nodig is om het eerste bestand te bewaren. Het zou +erg vervelend zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f +om het dan te kunnen bewaren met C-x C-s. Dus hebben we het commando: C-x s Sla een paar buffers op @@ -657,9 +681,9 @@ Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de -CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met het X -commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando komt voor in -twee smaken: +CONTROL- of META-toets te gebruiken. Emacs lost dit probleem op met +het X commando (met de X van eXtensie of uitbreiding). Het X commando +komt voor in twee smaken: C-x Tekenuitbreiding. Gevolgd door een teken. M-x Commando-naam-uitbreiding. Wordt gevolgd door een naam. @@ -673,29 +697,30 @@ opgeslagen zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt bewaren voordat Emacs helemaal eindigt.) -C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer -terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie. +C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna +weer terug kan keren in dezelfde Emacs-sessie. -Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer -terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste shells kan je -Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs". +Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt +weer terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig. In de meeste +shells kan je Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met +"%emacs". -Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten, -creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te -stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te -keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In dit geval is het -shellcommando "exit" de normale manier om de subshell te verlaten en in -Emacs terug te keren. +Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te +zetten, creëert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de +gelegenheid te stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer +in Emacs terug te keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten. In +dit geval is het shellcommando "exit" de normale manier om de subshell +te verlaten en in Emacs terug te keren. -Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het is -ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs opgestart -was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien die misschien -niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal gezien is het -echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten, -behalve als je uit wilt loggen natuurlijk. +Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen. Het +is ook het juiste commando om Emacs te beëindigen wanneer Emacs +opgestart was door een mail-programma of iets dergelijks, aangezien +die misschien niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan. Normaal +gezien is het echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs +te verlaten, behalve als je uit wilt loggen natuurlijk. -Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je nu al -kent: +Er bestaan vele C-x commando's. Hier is een lijst van degene die je +nu al kent: C-x C-f Bezoek bestand C-x C-s Sla bestand op @@ -706,11 +731,12 @@ C-x 1 Een enkel venster C-x u Herstel -Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder bepaalde omstandigheden. -Een voorbeeld is het commando replace-string, dat in de hele tekst een string -vervangt door een andere string ("to replace" betekent "vervangen"). -Als je M-x tikt, toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van -het commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon +Commando-naam-bevelen worden nog minder vaak gebruikt, of alleen onder +bepaalde omstandigheden. Een voorbeeld is het commando +replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een +andere string ("to replace" betekent "vervangen"). Als je M-x tikt, +toont Emacs onderaan het scherm "M-x" en moet je de naam van het +commando intikken, in dit geval "replace-string". Als je gewoon "repl s<TAB>" tikt maakt Emacs de naam zelf af. Beëindig het commando met <Return>. @@ -721,49 +747,50 @@ >> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze regel. Tik dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>. - Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen van - het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te beginnen op - de plek waar de cursor staat. + Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is. Je hebt elk voorkomen + van het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; te + beginnen op de plek waar de cursor staat. * AUTOMATISCH BEWAREN --------------------- -Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt, zouden -de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of -herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs regelmatig -de veranderde tekst automatisch op. De naam van het bestand waarin de -tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt met een #. -Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent, wordt -de tekst automatisch opgeslagen in een bestand dat "#hello.c#" heet. Zodra -je het bestand werkelijk opslaat, wordt het automatisch opgeslagen bestand -verwijderd. +Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet opgeslagen hebt, +zouden de veranderingen verloren kunnen gaan als het systeem zou +hangen of herstarten. Om je hiertegen te beschermen, slaat Emacs +regelmatig de veranderde tekst automatisch op. De naam van het +bestand waarin de tekst automatisch wordt opgeslagen begint en eindigt +met een #. Bijvoorbeeld, als je het bestand "hello.c" aan het +bewerken bent, wordt de tekst automatisch opgeslagen in een bestand +dat "#hello.c#" heet. Zodra je het bestand werkelijk opslaat, wordt +het automatisch opgeslagen bestand verwijderd. -Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst terugkrijgen -door het bestand gewoon te bezoeken (het originele bestand, niet het automatisch -opgeslagen), gevolgd door M-x recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om -bevestiging, antwoord dan met yes<Return> en de automatisch opgeslagen -informatie wordt teruggehaald. +Als de computer crasht, kan je de automatisch opgeslagen tekst +terugkrijgen door het bestand gewoon te bezoeken (het originele +bestand, niet het automatisch opgeslagen), gevolgd door M-x +recover-file<Return>. Als Emacs vraagt om bevestiging, antwoord dan +met yes<Return> en de automatisch opgeslagen informatie wordt +teruggehaald. * ECHO-GEBIED ------------- Als je een commando langzaam intikt, toont Emacs de tekens aan de -onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd wordt. -Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm. +onderkant van het scherm in een deel dat het "echo-gebied" genoemd +wordt. Dit gebied omvat de onderste regel van het scherm. * MODUS-REGEL ------------- -De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De modusregel -ziet er ongeveer zo uit: +De regel direct boven het echo gebied heet de "modusregel". De +modusregel ziet er ongeveer zo uit: -1:** TUTORIAL.nl 62% L763 (Fundamental)----------------------- -Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die -je aan het bewerken bent. +Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die je +aan het bewerken bent. Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand dat je bezoekt. NN% geeft je huidige positie in de tekst aan: @@ -782,80 +809,84 @@ In de modusregel staat tussen haakjes in welke modus je aan het werken bent. De standaardmodus is de "Fundamental" modus, die je nu gebruikt -("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke -modus heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels). +("fundamental" is "basis" in het Nederlands). Een dergelijke modus +heet een hoofdmodus ("major mode" in het Engels). -Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld voor -het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld -Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd precies een modus -actief, en de naam daarvan staat in de modusregel, op de plaats waar nu -"Fundamental" staat. +Emacs heeft verschillende hoofdmodi. Sommige daarvan zijn bedoeld +voor het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals +bijvoorbeeld Lisp modus, Text modus, etc. Op elk moment is er altijd +precies een modus actief, en de naam daarvan staat in de modusregel, +op de plaats waar nu "Fundamental" staat. -Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders gedragen. -Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te tikken, en -aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe commentaar -eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een andere manier het commentaar -beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van een uitgebreid commando, en met -dat commando schakel je om naar die hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld -M-x fundamental-mode het commando om naar de basismodus om te schakelen. +Elke hoofdmodus zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders +gedragen. Zo bestaat er een commando om een commentaar in een +programma te tikken, en aangezien elke programmeertaal een ander idee +heeft over hoe commentaar eruit moet zien, moet elke hoofdmodus op een +andere manier het commentaar beginnen. Elke hoofdmodus is de naam van +een uitgebreid commando, en met dat commando schakel je om naar die +hoofdmodus. Zo is bijvoorbeeld M-x fundamental-mode het commando om +naar de basismodus om te schakelen. -Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld -dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus om tekst in een -gewone taal te bewerken: +Als je Nederlandse of Engelse tekst wil gaan bewerken, zoals +bijvoorbeeld dit bestand, kan je beter "Text mode" gebruiken, de modus +om tekst in een gewone taal te bewerken: >> Tik M-x text-mode<Return>. Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor -grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken, is -bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een woord -beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en M-b de -apostrof als ruimte tussen twee woorden. +grondige veranderingen in Emacs. Een van de dingen die je kan merken, +is bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrofs als onderdeel van een +woord beschouwen. In de vorige modus (Fundamental) behandelen M-f en +M-b de apostrof als ruimte tussen twee woorden. -Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen hebben. -De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmodus. +Het is gebruikelijk dat hoofdmodi dergelijke subtiele verschillen +hebben. De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke +hoofdmodus. -Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige hoofdmodus -lezen. +Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige +hoofdmodus lezen. ->> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant - van het scherm te krijgen. +>> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de + bovenkant van het scherm te krijgen. >> Tik C-h m om te zien hoe de tekstmodus verschilt van de basismodus. >> Tik C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen. -Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn -geen alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen +Hoofdmodi heten zo omdat er ook bijmodi zijn. Bijmodi zijn geen +alternatieven voor hoofdmodi; het zijn slechts kleine aanpassingen daarvan. Elke bijmodus kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van -andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus mogelijk geen bijmodi, één bijmodus -of een willekeurige combinatie van bijmodi te gebruiken. +andere bijmodi en onafhankelijk van de hoofdmodus. Het is dus +mogelijk geen bijmodi, één bijmodus of een willekeurige combinatie van +bijmodi te gebruiken. -Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal, -zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent automatisch -uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs automatisch een -regel tussen twee woorden af als de regel te lang wordt. +Een nuttige bijmodus voor het bewerken van tekst in een natuurlijke +taal, zoals het Nederlands, is Auto Fill modus ("auto fill" betekent +automatisch uitvullen). Wanneer deze modus aanstaat, breekt Emacs +automatisch een regel tussen twee woorden af als de regel te lang +wordt. -Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als deze -modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. -Als de modus uitstaat, zet dit commando de modus aan; als ze aanstaat, zet -dit commando de modus uit. We zeggen dat het commando de modus "schakelt" -("to toggle" in het Engels). +Je kan Auto Fill modus aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>. Als +deze modus al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x +auto-fill-mode<Return>. Als de modus uitstaat, zet dit commando de +modus aan; als ze aanstaat, zet dit commando de modus uit. We zeggen +dat het commando de modus "schakelt" ("to toggle" in het Engels). ->> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op een - regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. Er - moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill modus - de regel alleen op spaties breekt. +>> Tik nu M-x auto-fill-mode<Return>. Tik nu vele malen "asdf " op + een regel zodat je kan zien dat de regel in tweeën gesplitst wordt. + Er moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill + modus de regel alleen op spaties breekt. -De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je veranderen -met het C-x f commando. Dit commando accepteert een numeriek argument -om de gewenste kantlijn te verkrijgen. +De rechterkantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je +veranderen met het C-x f commando. Dit commando accepteert een +numeriek argument om de gewenste kantlijn te verkrijgen. >> Tik C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f). Tik wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens. Zet de kantlijn nu terug op 70, dus met met C-u 70 C-x f. -Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus -de regel niet opnieuw. -Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de -cursor in de alinea staat. +Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill modus de +regel niet opnieuw. +Om een alinea opnieuw te vullen, tik M-q (META-q) terwijl de cursor in +de alinea staat. >> Plaats de cursor in de voorgaande alinea en tik M-q. @@ -863,38 +894,39 @@ * ZOEKEN -------- -Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op -de cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string +Emacs kan tekenreeksen ("strings") zoeken, zowel volgend op de +cursorpositie, als eraan voorafgaand. Het zoeken naar een string verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string voorkomt. -Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste -tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het zoeken -gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string. +Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de +meeste tekstverwerkers; het zoekt incrementeel. Dit betekent dat het +zoeken gebeurt tijdens het intikken van de gezochte string. -Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s" van "to -search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de "r" van -"reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet. +Het commando om het voorwaarts zoeken te starten is C-s (met de "s" +van "to search", zoeken); C-r start het achterwaarts zoeken (met de +"r" van "reverse" of achteruit). MAAR WACHT! Probeer ze nu nog niet. -Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied. Dit -betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search" (incrementele -zoekopdracht) en wacht op het intikken van de zoekstring. <Return> beëindigt -het zoeken. +Als je C-s tikt verschijnt de string "I-search" in het echo-gebied. +Dit betekent dat Emacs bezig is met een "incremental search" +(incrementele zoekopdracht) en wacht op het intikken van de +zoekstring. <Return> beëindigt het zoeken. ->> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter per - keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je kan - zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het woord - "cursor" gezocht. ->> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord "cursor" te - zoeken. +>> Tik nu C-s om het zoeken te starten. Tik nu, LANGZAAM, één letter + per keer, het woord "cursor", met een pauze na elke letter zodat je + kan zien wat er met de cursor gebeurt. Je hebt nu eenmaal naar het + woord "cursor" gezocht. +>> Tik nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van het woord + "cursor" te zoeken. >> Tik nu viermaal <Delback> en let op de cursorbewegingen. >> Tik <Return> om het zoeken te beëindigen. -Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar -de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getikt -hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een keer. Als er -geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht -niets gevonden heeft ("failing" in het Engels). C-g zou het zoeken ook afbreken. +Zag je wat er gebeurde? Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs +naar de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe +getikt hebt. Om naar de volgende plek te gaan, tik je C-s nog een +keer. Als er geen volgende plek is gevonden, biept Emacs en vertelt +je dat de zoekopdracht niets gevonden heeft ("failing" in het Engels). +C-g zou het zoeken ook afbreken. OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-s tikt, en daarna ook niets meer. Dit komt door een eigenschap van de @@ -905,30 +937,32 @@ Emacs-handboek over hoe je moet omgaan met deze situatie. Als je tijdens incrementeel zoeken <Delback> tikt, zal je zien dat het -laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald wordt en dat het -zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je bijvoorbeeld begint -met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de plaats waar de "c" het -eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan gaat de cursor naar de -plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt. Als je nu <Delback> tikt, dan -wordt de "u" van de zoekstring afgehaald, en gaat de cursor terug naar de -plaats waar hij stond voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het -eerst voorkwam. +laatste teken dat je aan de zoekstring toegevoegd hebt, weggehaald +wordt en dat het zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats. Als je +bijvoorbeeld begint met zoeken en je tikt een "c", dan ga je naar de +plaats waar de "c" het eerst voorkomt. Tik je vervolgens een "u", dan +gaat de cursor naar de plaats waar de string "cu" het eerst voorkomt. +Als je nu <Delback> tikt, dan wordt de "u" van de zoekstring +afgehaald, en gaat de cursor terug naar de plaats waar hij stond +voordat je de "u" intikte, namelijk daar waar "c" het eerst voorkwam. Als je tijdens een zoekoperatie een CONTROL- of META-teken intikt, dan wordt het zoeken beëindigd. Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk -tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r. +tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en +C-r. -Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het eerst -voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken dat eerder in -de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van C-s. Alles wat we nu weten -over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de zoekrichting omgedraaid. +Met C-s begin je te zoeken naar de plaats waar de zoekstring voor het +eerst voorkomt NA de huidige cursorpositie. Als je iets wilt zoeken +dat eerder in de tekst moet voorkomen, gebruik dan C-r in plaats van +C-s. Alles wat we nu weten over C-s geldt ook voor C-r, alleen is de +zoekrichting omgedraaid. * MEERDERE VENSTERS ------------------- -Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het -scherm kan laten zien. +Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op +het scherm kan laten zien. >> Zet de cursor op deze regel en tik C-u 0 C-l. @@ -939,55 +973,57 @@ >> Tik C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven. (Als je geen META-toets hebt, tik dan <ESC> C-v.) ->> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) - om de cursor naar het andere venster te verplaatsen. +>> Tik C-x o (met de o van "other"; "ander" in het Nederlands) om de + cursor naar het andere venster te verplaatsen. >> Verschuif de tekst in het onderste venster, met C-v en M-v. Zorg ervoor dat je deze inleiding in het bovenste venster leest. ->> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster - te zetten. De cursor staat weer precies op de plaats waar - hij stond toen je het venster verliet. +>> Tik weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster te zetten. + De cursor staat weer precies op de plaats waar hij stond toen je + het venster verliet. -Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. Elk -venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel zichtbaar -in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking op het venster -waarin de cursor staat. Dit venster is het "geselecteerde venster" -("selected window" in het Engels). +Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan. +Elk venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd enkel +zichtbaar in een daarvan. Alle normale commando's hebben betrekking +op het venster waarin de cursor staat. Dit venster is het +"geselecteerde venster" ("selected window" in het Engels). -Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in -het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt. -Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent, -terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt. +Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken +bent in het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie +gebruikt. Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je +bezig bent, terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster +loopt. C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken. Als je een echte -META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META ingedrukt te -houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke volgorde je CONTROL en -META indrukt; het gaat erom welke toetsen ingedrukt zijn terwijl je tikt. +META-toets hebt kan je C-M-v intikken door zowel CONTROL als META +ingedrukt te houden terwijl je v tikt. Het maakt niet uit in welke +volgorde je CONTROL en META indrukt; het gaat erom welke toetsen +ingedrukt zijn terwijl je tikt. -Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde is dan -wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door CONTROL-v; -CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC> zelf een teken is, -terwijl CONTROL en META dat niet zijn. +Als je geen echte META-toets hebt kan je <ESC> gebruiken; de volgorde +is dan wel belangrijk. Je moet dan eerst <ESC> tikken, gevolgd door +CONTROL-v; CONTROL-<ESC> v zal niet werken. Dit komt doordat <ESC> +zelf een teken is, terwijl CONTROL en META dat niet zijn. ->> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten - verdwijnen. +>> Tik C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te + laten verdwijnen. (Als je C-x 1 tikt in het onderste venster laat je het bovenste -verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, -en wel dat venster waar de cursor nu in staat.") +verdwijnen. C-x 1 betekent zoveel als "ik wil maar 1 venster, en wel +dat venster waar de cursor nu in staat.") Je hoeft niet dezelfde buffer in beide vensters te hebben. Wanneer je C-x C-f gebruikt om een bestand in één van de vensters te bezoeken, zal het andere venster niet veranderen. Je kunt de vensters onafhankelijk van elkaar gebruiken om bestanden te bezoeken. -Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst -laten zien: +Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere +tekst laten zien: ->> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd - door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste venster - verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan. +>> Tik C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, + gevolgd door <Return>. Het opgegeven bestand zal in het onderste + venster verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan. >> Tik C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om het onderste venster te laten verdwijnen. @@ -996,44 +1032,47 @@ * RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS ------------------------------ -Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (Engels: -"recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel aan de vierkante -haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus staan. Dan staat er -bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental). +Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht +(Engels: "recursive editing level"). Dit is te zien in de modusregel +aan de vierkante haken die om de haakjes van de naam van de hoofdmodus +staan. Dan staat er bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van +(Fundamental). -Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. Dit is -een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken om extra -vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen. +Tik <ESC> <ESC> <ESC> Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. +Dit is een algemeen "ontsnappingscommando". Je kan het ook gebruiken +om extra vensters te verwijderen of om uit de minibuffer te komen. >> Tik M-x om in een minibuffer te komen, en tik dan <ESC> <ESC> <ESC> om er weer uit te komen. -C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. De -reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN -het recursieve bewerkingsniveau. +C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen. +De reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken +BINNEN het recursieve bewerkingsniveau. * MEER INFORMATIE ----------------- -We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie te leveren -om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van Emacs zijn zo groot dat -het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het kan zijn dat je meer over -Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige mogelijkheden heeft. Emacs heeft -commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's. Deze -"helpcommando's" beginnen allemaal met C-h: "het Hulpteken". +We hebben geprobeerd je met deze inleiding precies genoeg informatie +te leveren om met Emacs te beginnen werken. De mogelijkheden van +Emacs zijn zo groot dat het onmogelijk is nu alles uit te leggen. Het +kan zijn dat je meer over Emacs wil leren omdat het zoveel nuttige +mogelijkheden heeft. Emacs heeft commando's om documentatie te laten +zien over Emacs commando's. Deze "helpcommando's" beginnen allemaal +met C-h: "het Hulpteken". Om hulp te krijgen tik je C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden -welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en Emacs -vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h hebt getikt -maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om het af te breken. +welke hulp je wilt. Als je het echt niet meer weet, tik C-h ? en +Emacs vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft. Als je C-h +hebt getikt maar van gedachten veranderd bent, tik je gewoon C-g om +het af te breken. -(In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is geen goed -idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft, en is -een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder of de -helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat zien -over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of gebruik -M-x help <Return>.) +(In sommige installaties wordt de betekenis van C-h veranderd. Dat is +geen goed idee, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed +heeft, en is een geldige reden om je beklag te doen bij de +systeembeheerder of de helpdesk. Als C-h intussen niet een bericht +onderaan het scherm laat zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 +toets (functietoets 1) of gebruik M-x help <Return>.) De eenvoudigste hulp is C-h c. Tik C-h, het teken "c" en een teken of uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het @@ -1047,24 +1086,26 @@ (Nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.) -Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden vooral -gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te -passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de -functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte documentatie; genoeg om -je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen. +Dit commando vertelt je "de naam van de functie". Functies worden +vooral gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de +gebruiker aan te passen. Aangezien functienamen gekozen zijn om aan +te geven wat de functie doet, zijn ze ook geschikt als heel korte +documentatie; genoeg om je te herinneren aan wat de commando's die je +al geleerd hebt betekenen. Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META-, EDIT- of ALT-toets hebt) <ESC> v kunnen ook getikt worden na C-h c. -Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats van -C-h c. +Om meer informatie over een commando te krijgen, tik C-h k in plaats +van C-h c. >> Tik C-h k C-p. -Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de functie, -in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik C-x 1 om van -dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te doen. Je -kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 tikt. +Dit laat de documentatie van de functie, inclusief de naam van de +functie, in een apart venster zien. Als je klaar bent met lezen, tik +C-x 1 om van dat venster af te komen. Je hoeft dat natuurlijk niet +meteen te doen. Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 +tikt. Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h: @@ -1072,8 +1113,8 @@ intikken. >> Tik C-h f previous-line<Return> - Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het - C-p commando implementeert. + Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die + het C-p commando implementeert. Een vergelijkbaar commando C-h v toont de documentatie van variabelen die je kunt instellen om het gedrag van Emacs naar wens aan te passen. @@ -1081,17 +1122,19 @@ C-h a Commando Apropos. Tik een woord in en Emacs zal een lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord - voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen worden - met M-x. Bij sommige commando's staat met welke tekens - dit commando direct uitgevoerd kan worden. + voorkomt. Al deze commando's kunnen aangeroepen + worden met M-x. Bij sommige commando's staat met + welke tekens dit commando direct uitgevoerd kan + worden. >> Tik C-h a file<Return>. -Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in hun -naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende -commandonaam zoals find-file. +Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met "file" in +hun naam. Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de +overeenkomende commandonaam zoals find-file. ->> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven. +>> Tik C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te + verschuiven. >> Tik C-x 1 om het hulpvenster te verwijderen. @@ -1137,47 +1180,49 @@ een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, tik je C-z. -De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe -Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen, blijf -dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. Doe je beklag! +De bedoeling van deze inleiding is dat ze begrijpelijk is voor alle +nieuwe Emacs-gebruikers. Als je dus iets onduidelijks bent +tegengekomen, blijf dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten. +Doe je beklag! * KOPIËREN ----------- -(De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange reeks -van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart Cracraft schreef -voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling is gemaakt door -Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2 -TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik Fouvry en Lute Kamstra. +(De Engelse versie van) deze inleiding is voorafgegaan door een lange +reeks van Emacs-inleidingen, die begon met de inleiding die Stuart +Cracraft schreef voor de originele Emacs. Deze Nederlandse vertaling +is gemaakt door Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis +van de GNU Emacs 20.2 TUTORIAL, en nagezien en verbeterd door Frederik +Fouvry en Lute Kamstra. -(Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities voor -gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is niet -gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten aan de -vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het Engelse -origineel.) +(Wat nu volgt is een vertaling naar het Nederlands van de condities +voor gebruik en verspreiding van deze inleiding. Deze vertaling is +niet gecontroleerd door een jurist. Er kunnen derhalve geen rechten +aan de vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door +het Engelse origineel.) Deze versie van de inleiding valt onder copyright, net als GNU Emacs. Je mag deze inleiding verspreiden onder bepaalde voorwaarden: Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation - Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen als - verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de copyrightvermelding en - de toestemmingsmelding niet veranderd worden en dat de verspreider aan de - ontvanger dezelfde distributierechten verleent als aan hem verleend - worden door deze melding. + Iedereen mag letterlijke kopieën van dit document, zowel ontvangen + als verspreiden, op elk medium, vooropgesteld dat de + copyrightvermelding en de toestemmingsmelding niet veranderd worden + en dat de verspreider aan de ontvanger dezelfde distributierechten + verleent als aan hem verleend worden door deze melding. Toestemming wordt verleend om veranderde versies van dit document, of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande voorwaarden, - vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als - laatste veranderingen aangebracht heeft. + vooropgesteld dat ze ook duidelijk vermelden wie als laatste + veranderingen aangebracht heeft. -De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan dit, -maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en geef -vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het uitroeien -van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije software -te gebruiken, te schrijven en te delen! +De condities voor het kopiëren van Emacs zelf zijn ingewikkelder dan +dit, maar gebaseerd op dezelfde gedachte. Lees het bestand COPYING en +geef vervolgens kopieën van Emacs aan al je vrienden. Help bij het +uitroeien van softwarebeschermingspolitiek ("eigendom") door vrije +software te gebruiken, te schrijven en te delen! (Engels origineel van de copyrightmelding en condities: @@ -1186,16 +1231,16 @@ Copyright (c) 1985, 1996, 1997, 2003, 2004, 2005 Free Software Foundation - Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies - of this document as received, in any medium, provided that the - copyright notice and permission notice are preserved, - and that the distributor grants the recipient permission - for further redistribution as permitted by this notice. + Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim + copies of this document as received, in any medium, provided that + the copyright notice and permission notice are preserved, and that + the distributor grants the recipient permission for further + redistribution as permitted by this notice. - Permission is granted to distribute modified versions - of this document, or of portions of it, - under the above conditions, provided also that they - carry prominent notices stating who last altered them. + Permission is granted to distribute modified versions of this + document, or of portions of it, under the above conditions, + provided also that they carry prominent notices stating who last + altered them. The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the same spirit. Please read the file COPYING and then do give copies of