annotate DOCS/xml/pl/video.xml @ 19027:87d755e003e7

- svn sync tag added - massive updates, fixes etc. - more updates soon - hope I'm doing this right - it's my firs time with SVN:)

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<!-- synced with 1.85 (deprecated CVS)-->
<!-- synced with 17560 (svn) -->
<!-- Opiekun: Frogu -->
<chapter id="video">
<title>Urządzenia wyjścia video</title>

<sect1 id="mtrr">
<title>Ustawianie MTRR</title>

<para>
Jest WYSOCE wskazane, aby sprawdzić, czy rejestry MTRR są ustawione prawidłowo,
ponieważ mogą dać duży wzrost wydajności.
</para>

<para>
Wykonaj <command>cat /proc/mtrr</command>:
<screen>
<prompt>--($:~)--</prompt> cat /proc/mtrr
reg00: base=0xe4000000 (3648MB), size=  16MB: write-combining, count=9
reg01: base=0xd8000000 (3456MB), size= 128MB: write-combining, count=1<!--
--></screen>
</para>

<para>
Widać mojego Matroksa G400 z 16MB pamięci. Wydałem tę komendę z XFree 4.x.x,
które ustawiają MTRR automatycznie.
</para>

<para>
Jeżeli nie zadziałało, trzeba to ustawić ręcznie.
Przede wszystkim musisz znaleźć adres bazowy. Możesz to zrobić na 3 sposoby:

<orderedlist>
<listitem><para>
  z komunikatów startowych X11, na przykład:
  <screen>
(--) SVGA: PCI: Matrox MGA G400 AGP rev 4, Memory @ 0xd8000000, 0xd4000000
(--) SVGA: Linear framebuffer at 0xD8000000<!--
--></screen>
</para></listitem>
<listitem><para>
  z <filename>/proc/pci</filename> (użyj polecenia <command>lspci -v</command>
  ):
  <screen>
01:00.0 VGA compatible controller: Matrox Graphics, Inc.: Unknown device 0525
Memory at d8000000 (32-bit, prefetchable)
  </screen>
</para></listitem>
<listitem><para>
  z komunikatów sterownika mga_vid w jądrze (użyj <command>dmesg</command>):
  <screen>mga_mem_base = d8000000</screen>
</para></listitem>
</orderedlist>
</para>

<para>
Znajdźmy teraz rozmiar pamięci. Jest to bardzo łatwe, po prostu zamień
rozmiar RAMu na karcie graficznej na system szestnastkowy lub użyj
tej tabelki:
<informaltable frame="none">
<tgroup cols="2">
<tbody>
<row><entry>1 MB</entry><entry>0x100000</entry></row>
<row><entry>2 MB</entry><entry>0x200000</entry></row>
<row><entry>4 MB</entry><entry>0x400000</entry></row>
<row><entry>8 MB</entry><entry>0x800000</entry></row>
<row><entry>16 MB</entry><entry>0x1000000</entry></row>
<row><entry>32 MB</entry><entry>0x2000000</entry></row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>
</para>

<para>
Znasz już adres bazowy i rozmiar pamięci. Ustawmy więc rejestry MTRR!
Na przykład dla powyższej karty Matrox (<literal>base=0xd8000000</literal>)
z 32MB RAMu (<literal>size=0x2000000</literal>) po prostu wykonaj:
<screen>
echo "base=0xd8000000 size=0x2000000 type=write-combining" &gt;| /proc/mtrr</screen>
</para>

<para>
Nie wszystkie procesory obsługują MTRR. Na przykład starsze K6-2
(jakieś 266MHz, stepping 0) nie obsługują MTRR, ale stepping 12 już tak.
(<command>cat /proc/cpuinfo </command> aby sprawdzić).
</para>
</sect1>

<sect1 id="output-trad">
<title>Wyjścia video dla tradycyjnych kart graficznych</title>
<sect2 id="xv">
<title>Xv</title>

<para>
W XFree86 4.0.2 lub nowszym możesz używać sprzętowego YUV poprzez
rozszerzenie XVideo. To tego używa opcja <option>-vo xv</option>.
Ten sterownik obsługuje także regulację jasności/kontrastu/nasycenia/itp.
(chyba, że używasz starego, powolnego kodeka DirectShow DivX,
który to obsługuje wszędzie). Spójrz na stronę man.
</para>

<para>
Aby to zadziałało upewnij się, że:

<orderedlist>
<listitem><para>
  Masz XFree86 4.0.2 lub nowsze (starsze nie mają XVideo)
</para></listitem>
<listitem><para>
  Twoja karta obsługuje przyśpieszanie sprzętowe (współczesne karty to mają)
</para></listitem>
<listitem><para>
  X ładuje rozszerzenie XVideo, zwykle wygląda to tak:
  <programlisting>(II) Loading extension XVideo</programlisting>
  w logu <filename>/var/log/XFree86.0.log</filename>
  <note><para>
   To ładuje tylko rozszerzenie XFree86. W dobrej instalacji
   jest to zawsze włączone i nie oznacza to że obsługa XVideo w
   <emphasis role="bold">karcie</emphasis> jest załadowana.
  </para></note>
</para></listitem>
<listitem><para>
  Twoja karta obsługuje Xv pod Linuksem. Aby sprawdzić, spróbuj
  <command>xvinfo</command>, wchodzące w skład dystrybucji XFree86.
  Powinno wyświetlić długi tekst podobny do tego:
  <screen>
X-Video Extension version 2.2
screen #0
  Adaptor #0: "Savage Streams Engine"
    number of ports: 1
    port base: 43
    operations supported: PutImage
    supported visuals:
      depth 16, visualID 0x22
      depth 16, visualID 0x23
    number of attributes: 5
(...)
    Number of image formats: 7
      id: 0x32595559 (YUY2)
        guid: 59555932-0000-0010-8000-00aa00389b71
        bits per pixel: 16
        number of planes: 1
        type: YUV (packed)
      id: 0x32315659 (YV12)
        guid: 59563132-0000-0010-8000-00aa00389b71
        bits per pixel: 12
        number of planes: 3
        type: YUV (planar)
(...etc...)<!--
--></screen>
  Karta musi obsługiwać formaty "YUY2 packed" i "YV12 planar",
  aby mogła być używana z <application>MPlayerem</application>.
</para></listitem>
<listitem><para>
  I na koniec sprawdź, czy <application>MPlayer</application>
  został skompilowany z obsługą Xv.
  Wykonaj <command>mplayer -vo help | grep xv </command>.
  Jeżeli została wbudowana obsługa Xv to powinien się pojawić podobny wiersz:
  <screen>
  xv      X11/Xv<!--
  --></screen>
</para></listitem>
</orderedlist>
</para>

<sect3 id="tdfx">
<title>Karty 3dfx</title>

<para>
Starsze sterowniki 3dfx znane były z tego, że miały problemy z akceleracją
XVideo. Nie obsługiwały ani YUY2, ani YV12. Sprawdź czy masz XFree86 w wersji
4.2.0 lub nowszej. Działają one dobrze z YV12 i YUY2. Poprzednie wersje z 4.1.0
włącznie <emphasis role="bold">wywalały się na YV12</emphasis>.
Jeżeli napotkasz na dziwne działanie używając <option>-vo xv</option>,
spróbuj SDL (także ma XVideo) i zobacz, czy to pomaga.
Dokładniejsze instrukcje są w sekcji <link linkend="sdl">SDL</link>.
</para>

<para>
<emphasis role="bold">LUB</emphasis>, spróbuj NOWEGO sterownika
<option>-vo tdfxfb</option>!
Zajrzyj do sekcji <link linkend="tdfxfb">tdfxfb</link>
</para>
</sect3>

<sect3 id="s3">
<title>Karty S3</title>

<para>
S3 Savage3D powinny działać. Jeżeli masz Savage4 używaj XFree86 4.0.3 lub
nowszego (gdyby występowały problemy z obrazem, spróbuj ustawić głębię kolorów
na 16bpp).
Jeżeli chodzi o S3 Virge: obsługuje ona Xv, ale jest bardzo wolna,
więc najlepiej ją sprzedaj.
</para>

<note>
<para>
Obecnie niejasne jest, które modele kart Savage nie mają sprzętowej obsługi
YV12 i robią to programowo (co jest wolne). Jeżeli podejrzewasz o to swoją
kartę, zdobądź nowsze sterowniki, lub grzecznie poproś o sterownik z obsługą
MMX/3DNow! na liście dyskusyjnej MPlayer-users.
</para>
</note>
</sect3>


<sect3 id="nvidia">
<title>Karty nVidia</title>

<para>
nVidia nie zawsze jest dobrym wyborem dla Linuksa (wg nVidii to
<link linkend="nvidia-opinions">nieprawda</link>)...
Sterownik XFree86 o otwartych źródłach obsługuje większość tych kart, lecz
w niektórych wypadkach będziesz zmuszony używać binarnych sterowników
o zamkniętych źródłach (do pobrania ze
<ulink url="http://www.nvidia.com/object/linux.html">strony nVidii</ulink>).
Jeżeli chcesz uzyskać przyspieszenie 3D to zawsze będziesz potrzebować tych
sterowników.
</para>

<para>
karty Riva 128 nie obsługują XVideo nawet ze sterownikami nVidii :(
Zażalenia składaj do nVidii.
</para>

<para>
Jednakże <application>MPlayer</application> zawiera sterownik
<link linkend="vidix">VIDIX</link> obsługujący większość kart nVidia.
Obecnie znajduje się w stadium beta i ma pewne ograniczenia.
Więcej informacji znajdziesz w sekcji <link linkend="vidix-nvidia">nVidia</link>.
</para>
</sect3>


<sect3 id="ati">
<title>Karty ATI</title>

<para>
<ulink url="http://gatos.sf.net">Sterowniki GATOS</ulink>
(których powinieneś używać, chyba że masz Rage128 lub Radeon)
mają standardowo włączone VSYNC. Znaczy to, że szybkość dekodowania (!)
jest zsynchronizowana z (pionową) częstotliwością odświeżania obrazu.
Jeżeli odtwarzanie wydaje Ci się powolne,
spróbuj w jakiś sposób wyłączyć VSYNC,
lub ustaw częstotliwość odświeżania na n*(fps filmu) Hz.
</para>

<para>
Radeon VE - jeżeli potrzebujesz X, używaj XFree86 4.2.0 lub nowszego.
Brak obsługi wyjścia TV.
Oczywiście w <application>MPlayerze</application> możesz uzyskać
<emphasis role="bold">przyśpieszane</emphasis> wyświetlanie,
z lub bez <emphasis role="bold">wyjścia TV</emphasis>.
Żadne biblioteki czy X nie są do tego potrzebne.
Poczytaj sekcję o <link linkend="vidix">VIDIX</link>.
</para>
</sect3>


<sect3 id="neomagic">
<title>Karty NeoMagic</title>

<para>
Te karty można znaleźć w wielu laptopach.
Musisz używać XFree86 4.3.0 lub nowszych, lub sterowników Stefana Seyfried'a
<ulink url="http://www.mplayerhq.hu/MPlayer/contrib/NeoMagic-driver/">
obsługujących Xv</ulink>.
Po prostu wybierz ten, który pasuje do Twojej wersji XFree86.
</para>

<para>
XFree86 4.3.0 zawierają obsługę Xv, lecz Bohdan Horst wysłał małą
<ulink url="http://www.mplayerhq.hu/MPlayer/contrib/NeoMagic-driver/neo_driver.patch">łatkę</ulink>
na źródła XFree86, która przyśpiesza operacje na buforze ramki (framebuffer)
nawet czterokrotnie. Ta łatka została uwzględniona w XFree86 CVS
i powinna znaleźć się w następnej wersji po 4.3.0
</para>

<para>
Aby umożliwić odtwarzanie zawartości o rozmiarach DVD zmodyfikuj
swój XF86Config w następujący sposób:
<programlisting>
Section "Device"
    [...]
    Driver "neomagic"
    <emphasis>Option "OverlayMem" "829440"</emphasis>
    [...]
EndSection<!--
--></programlisting>
</para>
</sect3>


<sect3 id="trident">
<title>Karty Trident</title>
<para>
Jeżeli chcesz używać Xv z kartą Trident (zakładając, że nie działa z 4.1.0),
zainstaluj XFree 4.2.0. 4.2.0 obsługuje pełnoekranowe Xv
w karcie Cyberblade XP.
</para>

<para>
Alternatywą jest sterownik <link linkend="vidix">VIDIX</link> dla
karty Cyberblade/i1.
</para>


</sect3>


<sect3 id="kyro">
<title>Karty Kyro/PowerVR</title>
<para>
Jeżeli chcesz używać Xv z kartą opartą na Kyro
(na przykład Hercules Prophet 4000XT), powinieneś ściągnąć sterowniki ze
<ulink url="http://www.powervr.com/">strony PowerVR</ulink>
</para>
</sect3>
</sect2>

<!-- ********** -->

<sect2 id="dga">
<title>DGA</title>

<formalpara>
<title>WSTĘP</title>
<para>
Celem tego dokumentu jest wyjaśnienie w kilku słowach, czym ogólnie jest DGA
i co może zrobić sterownik do <application>MPlayera</application>
(i czego nie może).
</para>
</formalpara>

<formalpara>
<title>CO TO JEST DGA</title>
<para>
<acronym>DGA</acronym> to skrót od <emphasis>Direct Graphics Access
(Bezpośredni Dostęp do Grafiki)</emphasis> i jest dla programu sposobem
ominięcia X serwera i bezpośrednią modyfikację pamięci bufora ramki
(framebuffer). Technicznie mówiąc, działa to w ten sposób,
że pamięć bufora ramki mapowana jest na zakres pamięci Twojego procesu.
Jest to dozwolone tylko i wyłącznie gdy masz prawa administratora (superuser).
Możesz je uzyskać logując się jako
<systemitem class="username">root</systemitem> lub ustawiając bit SUID
na pliku wykonywalnym <application>MPlayera</application>
(<emphasis role="bold">nie zalecane</emphasis>).
</para>
</formalpara>
<para>
Istnieją dwie wersje DGA: DGA1 używane przez XFree 3.x.x i DGA2,
które pojawiło się w XFree 4.0.1.
</para>

<para>
DGA1 zapewnia jedynie bezpośredni dostęp do bufora ramki,
w sposób opisany powyżej.
Aby zmienić rozdzielczość sygnału video będziesz musiał polegać na
rozszerzeniu XVidMode.
</para>

<para>
DGA2 łączy cechy rozszerzenia XVidMode z możliwością zmiany głębi wyświetlania,
więc możesz mając uruchomiony X serwer w 32 bitowej głębi przełączać się na
15 bitów i vice versa.
</para>

<para>
Jednakże DGA ma pewne wady. Jest poniekąd zależne od układu graficznego
jakiego używasz, a także od implementacji sterownika video (w X serwerze)
sterującego układem. Nie działa to więc na każdym systemie...
</para>

<formalpara>
<title>INSTALOWANIE OBSŁUGI DGA W MPLAYERZE</title>

<para>
Przede wszystkim upewnij się, że X ładuje rozszerzenie DGA. Spójrz na
<filename>/var/log/XFree86.0.log</filename>:

<programlisting>(II) Loading extension XFree86-DGA</programlisting>

XFree86 4.0.x lub nowsze jest <emphasis role="bold">wysoce wskazane</emphasis>!
Sterownik DGA <application>MPlayera</application> jest wykrywany automatycznie
przez <filename>./configure</filename>. Możesz także wymusić jego obsługę
poprzez <option>--enable-dga</option>.
</para>
</formalpara>

<para>
Jeżeli sterownik nie mógł przełączyć się na niższą rozdzielczość,
poeksperymentuj z opcjami <option>-vm</option> (tylko w X 3.3.x),
<option>-fs</option>, <option>-bpp</option>, <option>-zoom</option>
aby znaleźć tryb wyświetlania, który odpowiada filmowi.
Na razie nie ma żadnego konwertera :(
</para>

<para>
Stań się użytkownikiem <systemitem class="username">root</systemitem>.
DGA wymaga praw roota, aby móc zapisywać bezpośrednio do pamięci video.
Jeżeli chcesz posługiwać się DGA jako zwykły użytkownik, zainstaluj
<application>MPlayera</application> w trybie SUID root:

<screen>
chown root <replaceable>/usr/local/bin/mplayer</replaceable>
chmod 750 <replaceable>/usr/local/bin/mplayer</replaceable>
chmod +s <replaceable>/usr/local/bin/mplayer</replaceable>
</screen>
Teraz DGA działa także dla zwykłego użytkownika.
</para>

<caution>
<title>Zagrożenie bezpieczeństwa</title>
<para>
To jest <emphasis role="bold">poważne</emphasis> zagrożenie bezpieczeństwa!
<emphasis role="bold">Nigdy</emphasis>
nie rób tego na serwerze, ani na komputerze dostępnym dla innych osób,
ponieważ mogą one zdobyć prawa roota poprzez
<application>MPlayera</application> z ustawionym SUID root.
</para>
</caution>

<para>
Teraz użyj opcji <option>-vo dga</option> i już! (mam nadzieję:)
Powinieneś także spróbować czy działa u Ciebie opcja
<option>-vo sdl:driver=dga</option>! Jest wiele szybsza!
</para>


<formalpara id="dga-modelines">
<title>ZMIANA ROZDZIELCZOŚCI</title>

<para>
Sterownik DGA zezwala na zmianę rozdzielczości sygnału wyjściowego.
Eliminuje to potrzebę (wolnego) programowego skalowania i
równocześnie zapewnia wyświetlanie pełnoekranowe.
W warunkach idealnych rozdzielczość zostałaby zmieniona na dokładnie taką samą
(z zachowaniem formatu obrazu) jak dane video,
ale X serwer pozwala stosować tylko tryby predefiniowane w
<filename>/etc/X11/XF86Config</filename>
(<filename>/etc/X11/XF86Config-4</filename> dla XFree 4.X.X).
Są one definiowane przez tak zwane "modelines" (wiersze trybów) i zależą od
możliwości Twojego sprzętu.
X serwer skanuje przy starcie ten plik konfiguracyjny
i wyłącza tryby nie pasujące do Twojego sprzętu. Aby się dowiedzieć,
które tryby przetrwały ten proces sprawdź plik
<filename>/var/log/XFree86.0.log</filename>.
</para>
</formalpara>

<para>
Te wpisy działają z układem Riva128, przy użyciu modułu sterownika nv.o
(moduł X serwera):
</para>


<para><programlisting>
Section "Modes"
  Identifier "Modes[0]"
  Modeline "800x600"  40     800 840 968 1056  600 601 605 628
  Modeline "712x600"  35.0   712 740 850 900   400 410 412 425
  Modeline "640x480"  25.175 640 664 760 800   480 491 493 525
  Modeline "400x300"  20     400 416 480 528   300 301 303 314 Doublescan
  Modeline "352x288"  25.10  352 368 416 432   288 296 290 310
  Modeline "352x240"  15.750 352 368 416 432   240 244 246 262 Doublescan
  Modeline "320x240"  12.588 320 336 384 400   240 245 246 262 Doublescan
EndSection
</programlisting></para>


<formalpara>
<title>DGA i MPLAYER</title>
<para>
DGA jest używane w dwóch miejscach w <application>MPlayerze</application>:
można go używać przez sterownik SDL (<option>-vo sdl:driver=dga</option>)
oraz bezpośrednio przez sterownik DGA (<option>-vo dga</option>).
To, co zostało napisane powyżej, jest prawdziwe dla obu;
w następnych sekcjach wyjaśnię, jak działa sterownik DGA dla
<application>MPlayera</application>.
</para>
</formalpara>


<formalpara>
<title>WŁASNOŚCI</title>

<para>
Sterownik DGA wywoływany jest poprzez podanie <option>-vo dga</option>
w wierszu poleceń.
Standardowym zachowaniem jest zmiana rozdzielczości na jak najbardziej
pasującą do obrazu.
Ignorowane są opcje <option>-vm</option> i <option>-fs</option>
(zmiana trybu wyświetlania oraz wyświetlanie pełnoekranowe).
Sterownik zawsze próbuje pokryć jak największą powierzchnię ekranu poprzez
zmianę trybu wyświetlania, dzięki temu nie marnuje mocy procesora
na skalowanie obrazu.
Jeżeli nie podoba Ci się dobrany tryb, możesz sam go określić,
korzystając z opcji <option>-x</option> oraz <option>-y</option>.
Jeżeli podasz opcję <option>-v</option>,
sterownik DGA wyświetli między innymi listę wszystkich obsługiwanych
w tej chwili trybów, dostępnych w Twoim pliku konfiguracyjnym
<filename>XF86Config</filename>.
Mając DGA2 możesz zmusić je także do wyświetlania obrazu w określonej głębi,
używając opcji <option>-bpp</option>.
Prawidłowymi głębiami są 15, 16, 34 i 32.
Od Twojego sprzętu zależy, czy są one obsługiwane natywnie, czy też dokonywana
jest konwersja (możliwe, że powolna).

</para>
</formalpara>
<para>
Jeżeli jesteś takim szczęśliwcem, że masz wystarczająco dużo pamięci
pozaekranowej (offscreen memory) aby zmieścił się tam cały obraz,
sterownik DGA użyje podwójnego buforowania.
Efektem będzie płynniejsze odtwarzanie filmu.
Sterownik poinformuje Cię czy podwójne buforowanie jest włączone czy nie.
</para>

<para>
Podwójne buforowanie oznacza, że następna ramka Twojego filmu jest rysowana
w pamięci pozaekranowej w czasie gdy obecna ramka jest wyświetlana.
Gdy następna ramka będzie gotowa, układ graficzny zostanie poinformowany
o lokalizacji nowej ramki w pamięci i po prostu sięgnie tam po dane
aby je wyświetlić.
W międzyczasie poprzedni bufor w pamięci zostanie ponownie wypełniony
kolejnymi danymi video.
</para>

<para>
Podwójne buforowanie może być włączane opcją
<option>-double</option> oraz może być wyłączane opcją
<option>-nodouble</option>.
Obecnie standardowym zachowaniem jest wyłączone podwójne buforowanie.
Jeśli używasz sterownika DGA wyświetlanie OSD
(On Screen Display - wyświetlanie na ekranie)
działa wyłącznie z włączonym podwójnym buforowaniem.
Jednakże włączenie podwójnego buforowania może zaowocować dużym spadkiem
szybkości (na moim K6-II+ 525 używało dodatkowe 20% czasu procesora!)
w zależności od implementacji DGA dla Twojego sprzętu.
</para>


<formalpara>
<title>KWESTIA SZYBKOŚCI</title>

<para>
Ogólnie rzecz biorąc, dostęp do bufora ramki poprzez DGA powinien być
przynajmniej tak szybki, jak podczas używania sterownika X11,
z dodatkową korzyścią uzyskania pełnoekranowego obrazu.
Procentowe wartości szybkości wyświetlane przez
<application>MPlayera</application> należy interpretować ostrożnie.
Na przykład przy korzystaniu ze sterownika X11 nie jest uwzględniany czas
potrzebny dla X serwera na rysowanie.
Podłącz terminal do portu szeregowego swojego komputera i uruchom
<command>top</command> aby zobaczyć co się na prawdę dzieje w Twoim komputerze.
</para>
</formalpara>

<para>
Generalnie przyśpieszenie przy używaniu DGA w stosunku do
&quot;normalnego&quot;
używania X11 bardzo zależy od Twojej karty graficznej i od tego, jak dobrze
zoptymalizowany jest moduł do X serwera.
</para>

<para>
Jeżeli masz wolny system, lepiej używaj 15 lub 16 bitowej
głębi kolorówi, ponieważ wymaga ona tylko połowy przepustowości pamięci
w porównaniu do głębi 32 bitowej.
</para>

<para>
Używanie 24 bitowej głębi jest dobrym pomysłem, jeżeli
Twoja karta natywnie obsługuje tylko 32 bitową głębię, ponieważ 24 bitowa
głębia przesyła 25% mniej danych w porównaniu do w pełni 32 bitowego trybu.
</para>

<para>
Widziałem pewne pliki AVI odtwarzane na Pentium MMX 266.
Na AMD K6-2 powinno działać od 400MHz.
</para>


<formalpara>
<title>ZNANE BŁĘDY</title>

<para>
Według niektórych deweloperów XFree DGA jest niezłą bestią.
Mówią oni, że lepiej go nie używać, ponieważ jego implementacja nie zawsze
jest bezbłędna dla każdego sterownika XFree.
</para>
</formalpara>

<itemizedlist>
<listitem><simpara>
  Istnieje błąd związany z XFree 4.0.3 i sterownikiem <filename>nv.o</filename>
  objawiający się dziwnymi kolorami
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Sterowniki ATI wymagają wielokrotnego przełączania trybu po użyciu DGA.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Niektóre sterowniki po prostu nie wracają do normalnej rozdzielczości(użyj
  <keycap>Ctrl</keycap>+<keycap>Alt</keycap>+<keycap>Keypad +</keycap> oraz
  <keycap>Ctrl</keycap>+<keycap>Alt</keycap>+<keycap>Keypad -</keycap>
  aby przełączać się ręcznie).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Niektóre sterowniki wyświetlają dziwne kolory.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Niektóre sterowniki kłamią na temat rozmiaru pamięci,
  którą mapują na przestrzeń adresową procesu.
  Poprzez to vo_dga nie będzie używać podwójnego buforowania (SIS?).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Niektóre sterowniki nie zwracają żadnego poprawnego trybu.
  W tym wypadku sterownik DGA się wywali mówiąc Ci o bezsensownym
  trybie 100000x100000 (lub podobnym).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  OSD działa tylko z włączonym podwójnym buforowaniem (w przeciwnym razie
  migocze).
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

</sect2>
<!--</sect1>-->

<!-- ********** -->

<sect2 id="sdl">
<title>SDL</title>

<para>
<acronym>SDL</acronym> (Simple Directmedia Layer) jest w gruncie rzeczy
zunifikowanym interfejsem video/audio.
Programy, które go używają, wiedzą tylko o SDL,
a nie o sterownikach audio lub video, których używa SDL.
Na przykład port Dooma używający SDL może działać korzystając z
svgalib, aalib, X, fbdev i innych, musisz tylko określić (na przykład)
sterownik video, którego chcesz użyć.
Wybór następuje poprzez zmienną środowiskową <envar>SDL_VIDEODRIVER</envar>.
No, teoretycznie.
</para>

<para>
W <application>MPlayerze</application> używaliśmy programowego skalowania
sterownika SDL dla X11, dla kart/sterowników, które nie obsługują XVideo,
dopóki nie zrobiliśmy własnego (szybszego, lepszego) programowego skalowania.
Używaliśmy także jego wyjścia aalib, ale teraz mamy własny sterownik,
który jest wygodniejszy. Jego tryb DGA był lepszy od naszego... aż do niedawna.
Rozumiesz już? :)
</para>

<para>
Pomaga także z niektórymi wadliwymi sterownikami/kartami w przypadku, gdy
odtwarzanie kuleje (nie z powodu wolnego systemu) lub gdy dźwięk jest opóźniony.
</para>

<para>
Wyjście video SDL obsługuje wyświetlanie napisów pod filmem, na czarnym pasku
(jeżeli obecny).
</para>

<variablelist>
<title>Istnieje wiele opcji wiersza poleceń dla SDL</title>
<varlistentry>
  <term><option>-vo sdl:driver=<replaceable>nazwa</replaceable></option></term>
  <listitem><simpara>
    określa sterownik video, którego ma użyć SDL (np. <literal>aalib</literal>,
    <literal>dga</literal>, <literal>x11</literal>)
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-ao sdl:driver=<replaceable>nazwa</replaceable></option></term>
  <listitem><simpara>
    określa sterownik audio, którego ma użyć SDL (np. <literal>dsp</literal>,
    <literal>esd</literal>, <literal>artsc</literal>)
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-noxv</option></term>
  <listitem><simpara>
    wyłącza sprzętowe przyśpieszanie XVideo
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-forcexv</option></term>
  <listitem><simpara>
    próbuje wymusić przyśpieszanie XVideo
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<table>
<title>Klawiszologia tylko dla SDL</title>
<tgroup cols="2">
<thead>
<row><entry>Klawisz</entry><entry>Akcja</entry></row>
</thead>
<tbody>
<row><entry><keycap>c</keycap></entry><entry>
  poruszanie się pomiędzy dostępnymi trybami pełnoekranowymi
</entry></row>
<row><entry><keycap>n</keycap></entry><entry>
  powraca do normalnego trybu
</entry></row>
</tbody>
</tgroup>
</table>

<itemizedlist>
<title>Znane błędy:</title>
<listitem><simpara>
  Klawisze wciśnięte pod konsolowym sterownikiem sdl:driver=aalib są powtarzane
  w nieskończoność. (użyj <option>-vo aa</option>!).
  To jest błąd w SDL. Nie mam na to wpływu (testowane z SDL 1.2.1).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  NIE UŻYWAJ SDL z GUI (Graficznym Interfejsem Użytkownika)!
  Nie będzie działało tak, jak powinno.
</simpara></listitem>
</itemizedlist>
</sect2>


<sect2 id="svgalib">
<title>SVGAlib</title>

<formalpara>
<title>INSTALACJA</title>
<para>
Będziesz musiał zainstalować pakiety svgalib i svgalib-devel, aby
<application>MPlayer</application> zbudował swój własny sterownik
SVGAlib (automatycznie wykrywane, lecz można wymusić).
Nie zapomnij przerobić <filename>/etc/vga/libvga.config</filename>, tak aby
svgalib współdziałało z Twoją kartą i monitorem.
</para>
</formalpara>

<note>
<para>
Nie używaj opcji <option>-fs</option> ponieważ włącza ona
skalowanie programowe, które jest powolne. Jeżeli naprawdę tego potrzebujesz,
używaj opcji <option>-sws 4</option>,
która produkuje obraz złej jakości, ale jest nieco szybsza.
</para>
</note>

<formalpara><title>OBSŁUGA EGA (4BPP)</title>
<para>
SVGAlib zawiera EGAlib i <application>MPlayer</application>
może wyświetlać każdy film w 16 kolorach.
Używalne jest to w następujących zestawieniach:
</para>
</formalpara>

<itemizedlist>
<listitem><simpara>
  karta EGA z monitorem EGA: 320x200x4bpp, 640x200x4bpp, 640x350x4bpp
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  karta EGA z monitorem CGA: 320x200x4bpp, 640x200x4bpp
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<para>
bpp (bity na piksel) musi być ustawione ręcznie na 4: <option>-bpp 4</option>
</para>

<para>
Film prawdopodobnie musi być przeskalowany tak, aby pasował do trybu EGA:
<screen>-vf scale=640:350</screen>
lub
<screen>-vf scale=320:200</screen>
</para>

<para>
Aby to osiągnąć, musimy sięgnąć po szybką, lecz złej jakości metodę skalowania:
<screen>-sws 4</screen>
</para>

<para>
Możliwe, że trzeba wyłączyć automatyczną korekcję proporcji obrazu:
<screen>-noaspect</screen>
</para>

<note><para>
Z praktyki wiem, że najlepszą jakość obrazu na ekranach EGA można
osiągnąć poprzez lekkie zmniejszenie jasności:
<option>-vf eq=-20:0</option>. Musiałem także zmniejszyć częstotliwość
próbkowania, ponieważ dźwięk 44kHz był popsuty: <option>-srate 22050</option>.
</para></note>

<para>
OSD i napisy możesz wyłączyć tylko przy pomocy filtru
<option>expand</option>. Dokładne parametry znajdziesz na stronie man.
</para>
</sect2>


<sect2 id="fbdev">
<title>Wyjście bufora ramki (FBdev)</title>

<para>
<filename>./configure</filename> automatycznie wykrywa, czy zbudować
wyjście FBdev. Więcej informacji znajdziesz w dokumentacji bufora
ramki w źródłach jądra (<filename>Documentation/fb/*</filename>).
</para>

<para>
Jeżeli Twoja karta nie obsługuje standardu VBE 2.0 (starsze karty ISA/PCI,
takie jak S3 Trio64), lecz VBE 1.2 (lub starsze?): cóż, pozostaje VESAfb,
ale będziesz musiał załadować SciTech Display Doctor
(dawniej UniVBE) przed zabootowaniem Linuksa.
Użyj dyskietki startowej DOS lub czegoś innego.
Nie zapomnij zarejestrować swojej kopii UniVBE ;))
</para>

<para>
Wyjście FBdev przyjmuje kilka dodatkowych parametrów:
</para>

<variablelist>
<varlistentry>
  <term><option>-fb</option></term>
  <listitem><simpara>
    Określa urządzanie bufora ramki, którego użyć (<filename>/dev/fb0</filename>)
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-fbmode</option></term>
  <listitem><simpara>
    Nazwa trybu do użycia (zgodnie z <filename>/etc/fb.modes</filename>)
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-fbmodeconfig</option></term>
  <listitem><simpara>
    Plik konfiguracyjny trybów (standardowo <filename>/etc/fb.modes</filename>)
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-monitor-hfreq</option></term>
  <term><option>-monitor-vfreq</option></term>
  <term><option>-monitor-dotclock</option></term>
  <listitem><simpara>
    <emphasis role="bold">ważne</emphasis> wartości, patrz
    <filename>example.conf</filename>
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<para>
Jeżeli chcesz się przełączyć na określony tryb, użyj
<screen>
mplayer -vm -fbmode <replaceable>nazwa_trybu</replaceable> <replaceable>nazwa_pliku</replaceable>
</screen>
</para>

<itemizedlist>
<listitem><para>
  Samo <option>-vm</option> wybierze najbardziej odpowiedni tryb z
  <filename>/etc/fb.modes</filename>. Można użyć także wraz z opcjami
  <option>-x</option> oraz <option>-y</option>. Opcja
  <option>-flip</option> jest obsługiwana wyłącznie gdy format
  (pixel format) filmu pasuje do formatu (pixel format) obrazu.
  Zwróć uwagę na wartość bpp. Sterownik fbdev próbuje użyć bieżącej wartości,
  chyba że użyjesz opcji <option>-bpp</option>.
</para></listitem>
<listitem><para>
  Opcja <option>-zoom</option> nie jest obsługiwana
  (użyj <option>-vf scale</option>). Nie możesz używać trybów 8bpp (lub mniej).
</para></listitem>
<listitem><para>
  Możesz chcieć wyłączyć kursor:
  <screen>echo -e '\033[?25l'</screen>
  lub
  <screen>setterm -cursor off</screen>
  oraz wygaszacz ekranu:
  <screen>setterm -blank 0</screen>
  Aby z powrotem włączyć kursor:
  <screen>echo -e '\033[?25h'</screen>
  lub
  <screen>setterm -cursor on</screen>
</para></listitem>
</itemizedlist>

<note>
<para>
Zmiana trybów FBdev <emphasis>nie działa</emphasis> z buforem ramki VESA,
i nie proś o to, ponieważ nie jest to ograniczenie
<application>MPlayera</application>.
</para>
</note>
</sect2>


<sect2 id="mga_vid">
<title>Bufor ramki Matrox (mga_vid)</title>

<para>
Ta sekcja traktuje o obsłudze układu BES (Back-End Scaler) na kartach
Matrox G200/G400/G450/G550 przez sterowniku mga_vid w jądrze.
Jest on aktywnie rozwijany przez A'rpiego i
ma sprzętowy VSYNC z potrójnym buforowaniem.
Działa na konsoli framebuffer oraz w X.
</para>

<warning>
<para>
Tylko dla Linuksa! Na systemach nie-Linuksowych (testowane na FreeBSD) używaj
<link linkend="vidix">VIDIX</link> zamiast tego!
</para>
</warning>

<procedure>
<title>Instalacja</title>
<step><para>
  Przed użyciem musisz skompilować <filename>mga_vid.o</filename>:
  <screen>
cd drivers
make<!--
--></screen>
</para></step>
<step><para>
  Następnie stwórz urządzenie (device) <filename>/dev/mga_vid</filename>:
  <screen>mknod /dev/mga_vid c 178 0</screen>
  oraz załaduj sterownik poprzez:
  <screen>insmod mga_vid.o</screen>
</para></step>
<step><para>
  Powinieneś sprawdzić rozmiar wykrywanej pamięci używając polecenia
  <command>dmesg</command>.
  Jeżeli zwracana wartość jest zła użyj opcji:
  <option>mga_ram_size</option>
  (najpierw <command>rmmod mga_vid</command>),
  określ rozmiar pamięci na karcie (w MB):
  <screen>insmod mga_vid.o mga_ram_size=16</screen>
</para></step>
<step><para>
  Aby moduł był ładowany/usuwany automatycznie w razie potrzeby:
  najpierw wstaw następujący wiersz na końcu
  <filename>/etc/modules.conf</filename>:

  <programlisting>alias char-major-178 mga_vid</programlisting>

  Następnie skopiuj moduł <filename>mga_vid.o</filename>
  we właściwe miejsce w <filename>/lib/modules/<replaceable>wersja jądra</replaceable>/<replaceable>gdzieś</replaceable></filename>.
  </para><para>
  Po czym uruchom
  <screen>depmod -a</screen>
</para></step>
<step><para>
  Teraz musisz (ponownie) skompilować <application>MPlayera</application>,
  <filename>./configure</filename> wykryje
  <filename>/dev/mga_vid</filename> i zbuduje sterownik "mga".
  Używanie go w <application>MPlayerze</application> uzyskuje się poprzez
  <option>-vo mga</option> jeżeli masz konsolę matroxfb, lub
  <option>-vo xmga</option> pod XFree86 3.x.x lub 4.x.x.
</para></step>
</procedure>

<para>
Sterownik mga_vid współpracuje z Xv.
</para>

<para>
Plik urządzenia (device file) <filename>/dev/mga_vid</filename>
może być odczytywany aby uzyskać pewne informacje,
na przykład poprzez <screen>cat /dev/mga_vid</screen>
i może być modyfikowany w celu zmiany jasności:
<screen>echo "brightness=120" &gt; /dev/mga_vid</screen>
</para>
</sect2>


<sect2 id="tdfxfb" xreflabel="3Dfx YUV support (tdfxfb)">
<title>Obsługa 3dfx YUV</title>
<para>
Ten sterownik używa bufora ramki tdfx w jądrze aby odtwarzać filmy
z przyśpieszeniem YUV. Będziesz potrzebował jądra z obsługą tdfxfb. Będziesz
także musiał odpowiednio skompilować <application>MPlayera</application>.
<screen>./configure --enable-tdfxfb</screen>
</para>
</sect2>


<sect2 id="opengl">
<title>Wyjście OpenGL</title>

<para>
<application>MPlayer</application> obsługuje wyświetlanie filmów używając
OpenGL, lecz jeśli Twoja platforma/sterownik obsługuje Xv,
jak powinno być w przypadku PeCetów z Linuksem, używaj Xv.
Wydajność OpenGL jest znacząco mniejsza.
Jeżeli masz implementację X11 bez obsługi Xv, OpenGL jest sensowną alternatywą.
</para>

<para>
Niestety nie wszystkie sterowniki to obsługują.
Sterowniki Utah-GLX (dla XFree86 3.3.6) obsługują to w każdej karcie.
Szczegóły odnośnie instalacji dostępne są na stronie
<ulink url="http://utah-glx.sf.net"/>.
</para>

<para>
XFree86(DRI) 4.0.3 i nowsze obsługują OpenGL w kartach Matrox i Radeon,
4.2.0 i nowsze obsługują Rage128. Na <ulink url="http://dri.sf.net"/>
znajdziesz instrukcję ściągania (download) i instalacji.
</para>

<para>
Podpowiedź od jednego z naszych użytkowników: wyjście video GL może
być użyte aby uzyskać wyjście TV z vsync. Będziesz musiał ustawić
zmienną środowiskową (przynajmniej dla nVidia):
</para>

<para>
<command>export $__GL_SYNC_TO_VBLANK=1</command>
</para>

</sect2>


<sect2 id="aalib">
<title>AAlib - wyświetlanie w trybie tekstowym</title>

<para>
AAlib jest biblioteką do wyświetlania grafiki w trybie tekstowym,
używając potężnego silnika renderującego ASCII. Istnieje
<emphasis>wiele</emphasis> programów już ją obsługujących, takich jak Doom,
Quake, etc. <application>MPlayer</application> zawiera świetnie działający
sterownik. Jeżeli <filename>./configure</filename> wykryje zainstalowane
aalib, zostanie zbudowany sterownik aalib libvo.
</para>

<para>
Możesz używać następujących klawiszy w oknie AA, aby zmienić opcje renderowania:
</para>

<informaltable>
<tgroup cols="2">
<thead>
  <row><entry>Klawisz</entry><entry>Akcja</entry></row>
</thead>
<tbody>
<row><entry><keycap>1</keycap></entry><entry>
  zmniejsz kontrast
</entry></row>
<row><entry><keycap>2</keycap></entry><entry>
  zwiększ kontrast
</entry></row>
<row><entry><keycap>3</keycap></entry><entry>
  zmniejsz jasność
</entry></row>
<row><entry><keycap>4</keycap></entry><entry>
  zwiększ jasność
</entry></row>
<row><entry><keycap>5</keycap></entry><entry>
  włącz/wyłącz szybkie renderowanie
</entry></row>
<row><entry><keycap>6</keycap></entry><entry>
  ustaw tryb ditheringu (brak, error distribution, Floyd Steinberg)
</entry></row>
<row><entry><keycap>7</keycap></entry><entry>
  odwróć obraz
</entry></row>
<row><entry><keycap>8</keycap></entry><entry>
  przełączanie kontroli między aa i <application>MPlayerem</application>
</entry></row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>

<variablelist>
<title>Następujące opcje mogą być użyte w wierszu poleceń:</title>
<varlistentry>
  <term><option>-aaosdcolor=<replaceable>V</replaceable></option></term>
  <listitem><para>
    zmiana koloru OSD
  </para></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-aasubcolor=<replaceable>V</replaceable></option></term>
  <listitem><para>
    zmiana koloru napisów
    </para><para>
    gdzie <replaceable>V</replaceable> jest jednym z:
    <literal>0</literal> (normalny),
    <literal>1</literal> (ciemny),
    <literal>2</literal> (pogrubiony),
    <literal>3</literal> (pogrubiona czcionka),
    <literal>4</literal> (odwrócony),
    <literal>5</literal> (specjalny).
  </para></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<variablelist>
<title>AAlib samo w sobie ma wiele opcji. Poniżej znajduje się
kilka ważniejszych:</title>
<varlistentry>
  <term><option>-aadriver</option></term>
  <listitem><simpara>
    ustawia sugerowany sterownik aa (X11, curses, Linux)
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-aaextended</option></term>
  <listitem><simpara>
    używa wszystkich 256 znaków.
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-aaeight</option></term>
  <listitem><simpara>
    używa 8-bitowego ASCII
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>-aahelp</option></term>
  <listitem><simpara>
    wyświetla wszystkie opcje aalib
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<note>
<para>
Renderowanie bardzo obciąża CPU, zwłaszcza przy użyciu AA-on-X (aalib w X),
a zajmuje mniej CPU na standardowej, nie-framebufferowej konsoli.
Użyj SVGATextMode, aby ustawić duży tryb tekstowy i baw się dobrze!
(drugi monitor z kartą Hercules wymiata:))
(ale moim skromnym zdaniem możesz użyć opcji
<option>-vf 1bpp</option> aby uzyskać grafikę na hgafb:)
</para>
</note>

<para>
Użyj opcji <option>-framedrop</option>, jeżeli Twój komputer nie jest na tyle
szybki, aby wyrenderować wszystkie ramki!
</para>

<para>
Odtwarzając w terminalu osiągniesz lepszą szybkość i jakość używając sterownika
Linux, a nie curses (<option>-aadriver linux</option>).
Jednakże będziesz potrzebował praw zapisu na
<filename>/dev/vcsa<replaceable>&lt;terminal&gt;</replaceable></filename>!
Nie jest to wykrywane automatycznie przez aalib, ale vo_aa próbuje
znaleźć najlepszy tryb. Spójrz na
<ulink url="http://aa-project.sf.net/tune"/>,
jest tam więcej informacji o dostrajaniu.
</para>
</sect2>

<sect2 id="caca">
<title><systemitem class="library">libcaca</systemitem> - Color ASCII Art library (biblioteka kolorowego ASCII-Art)</title>

<para>
Biblioteka <ulink url="http://sam.zoy.org/projects/libcaca/"><systemitem class="library">libcaca</systemitem></ulink>
jest bibiloteką produkującą tekst zamiast pikseli, może więc pracować na
starszych kartach graficznych oraz terminalach tekstowych. Jest podobna do
słynnej biblioteki <systemitem class="library">AAlib</systemitem>.
<systemitem class="library">libcaca</systemitem> potrzebuje do pracy terminalu,
powinna więc działać na wszystkich systemach Uniksowych (włącznie z Mac OS X),
używając biblioteki
<systemitem class="library">slang</systemitem> lub biblioteki
<systemitem class="library">ncurses</systemitem>, w DOSie używając biblioteki
<systemitem class="library">conio.h</systemitem> i w systemach Windowsowych
używając <systemitem class="library">slang</systemitem> lub
<systemitem class="library">ncurses</systemitem> (poprzez emulację Cygwin) bądź
<systemitem class="library">conio.h</systemitem>. Jeżeli
<filename>./configure</filename>
wykryje <systemitem class="library">libcaca</systemitem>, to zostanie zbudowany
sterownik caca libvo.
</para>

<itemizedlist>
<title>Różnice między <systemitem class="library">AAlib</systemitem> są
  następujące:</title>
<listitem><simpara>
  16 dostępnych kolorów na wyjściu znakowym (256 par kolorów)
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  dirthering obrazu kolorowego
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<itemizedlist>
<title>Lecz <systemitem class="library">libcaca</systemitem> ma także
  następujące ograniczenia:</title>
<listitem><simpara>
  brak obsługi jasności, kontrastu, gammy
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<para>
Aby zmienić opcje renderowania, możesz użyć następujących klawiszy w oknie caca:
</para>

<informaltable>
<tgroup cols="2">
<thead>
  <row><entry>Klawisz</entry><entry>Akcja</entry></row>
</thead>
<tbody>
<row><entry><keycap>d</keycap></entry><entry>
  Przełączanie metod ditheringu <systemitem class="library">libcaca</systemitem>.
</entry></row>
<row><entry><keycap>a</keycap></entry><entry>
  Przełączanie anyaliasingu (wygładzania)
  <systemitem class="library">libcaca</systemitem>.
</entry></row>
<row><entry><keycap>b</keycap></entry><entry>
  Przełączanie tła <systemitem class="library">libcaca</systemitem>.
</entry></row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>

<variablelist>
<title><systemitem class="library">libcaca</systemitem> będzie także szukać
  następujących zmiennych środowiskowych:</title>
<varlistentry>
  <term><option>CACA_DRIVER</option></term>
  <listitem><simpara>
    Ustawia zalecany sterownik caca, np. ncurses, slang, x11.
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>CACA_GEOMETRY (tylko X11)</option></term>
  <listitem><simpara>
    Określa liczbę wierszy i kolumn, np. 128x50.
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term><option>CACA_FONT (tylko X11)</option></term>
  <listitem><simpara>
    Określa jakiej użyć czcionki, np. fixed, nexus.
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<para>
Jeżeli Twój komputer nie jest wystarczająco szybki, aby renderować
wszystkie ramki, użyj opcji <option>-framedrop</option>.
</para>

</sect2>

<sect2 id="vesa">
<title>VESA - wyjście na VESA BIOS</title>

<para>
Ten sterownik został zaprojektowany i napisany jako
<emphasis role="bold">ogólny sterownik</emphasis> dla dowolnej karty,
która ma BIOS zgodny z VESA VBE 2.0. Inną zaletą tego sterownika jest to,
że próbuje on wymusić włączenie wyjścia TV.
<citetitle>VESA BIOS EXTENSION (VBE) Version 3.0, z dnia 16 września 1998</citetitle>
(Strona 70) mówi:
</para>

<blockquote>
<formalpara><title>Podwójne kontrolery (Dual-Controller Designs)</title>
<para>
VBE 3.0 obsługuje podwójne kontrolery zakładając, że zwykle obydwa kontrolery
są dostarczane przez tego samego OEM, pod kontrolą pojedynczego BIOS ROMu
na karcie graficznej. Jest możliwe ukrycie przed aplikacją,
że obecne są dwa kontrolery. Ograniczeniem tego jest brak możliwości
równoczesnego używania niezależnych kontrolerów, ale umożliwia aplikacjom
wypuszczonym przed VBE 3.0 na normalne działanie.
Funkcja VBE 00h (zwróć informację o kontrolerze) zwraca połączone
informacje o obydwóch kontrolerach, włącznie z połączoną listą
dostępnych trybów.
Gdy aplikacja wybiera tryb, włączany jest odpowiedni kontroler.
Każda z pozostałych funkcji VBE operuje później na aktywnym kontrolerze.
</para>
</formalpara>
</blockquote>

<para>
Są więc szanse, że używając tego sterownika uzyskasz działające wyjście TV.
(Zgaduję, że często wyjście TV jest samodzielnym układem (standalone head),
lub przynajmniej samodzielnym wyjściem.)
</para>

<itemizedlist spacing="compact">
<title>ZALETY</title>
<listitem><simpara>
  Jest szansa, że będziesz mógł oglądać filmy
  <emphasis role="bold">nawet, gdy Linux nie wie</emphasis>, jakiego sprzętu używasz.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Nie ma potrzeby instalowania jakichkolwiek rzeczy związanych z grafiką
  (takich jak X11 (AKA XFree86), fbdev i tak dalej) na Twoim Linuksie.
  Ten sterownik można uruchamiać z <emphasis role="bold">trybu tekstowego</emphasis>.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Jest szansa że uzyskasz <emphasis role="bold">działające wyjście TV</emphasis>.
  (Jest tak przynajmniej w przypadku kart ATI).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Ten sterownik wywołuje procedurę obsługi przerwania 10h
  (<function>int 10h</function> handler), nie jest więc emulatorem -
  odwołuje się do <emphasis role="bold">rzeczywistych</emphasis> rzeczy
  <emphasis>rzeczywistego</emphasis> BIOSu w
  <emphasis>trybie rzeczywistym (real-mode)</emphasis>. (tak naprawdę,
  to w trybie vm86, ale działa równie szybko).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Możesz używać VIDIX, uzyskując przez to przyśpieszone wyświetlanie video
  <emphasis role="bold">oraz</emphasis> wyjście TV w tym samym czasie!
  (Zalecane dla kart ATI.)
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Jeżeli masz VESA VBE 3.0+ i określiłeś gdzieś
  <option>monitor-hfreq, monitor-vfreq, monitor-dotclock</option>
  (w pliku konfiguracyjnym lub w wierszu poleceń), uzyskasz najwyższą możliwą
  częstotliwość odświeżania (Używając General Timing Formula
  (Ogólnej Formuły Taktowania)). Aby to włączyć, musisz określić
  <emphasis role="bold">wszystkie</emphasis> opcje monitora.
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<itemizedlist spacing="compact">
<title>WADY</title>
<listitem><simpara>
  Działa tylko na <emphasis role="bold">systemach x86</emphasis>.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Może być używane tylko przez użytkownika
  <systemitem class="username">root</systemitem>.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Obecnie jest dostępne tylko dla <emphasis role="bold">Linuksa</emphasis>.
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<important>
<para>
Nie używaj tego sterownika wraz z <emphasis role="bold">GCC 2.96</emphasis>!
Nie będzie działać!
</para>
</important>

<variablelist>
<title>OPCJE WIERSZA POLECEŃ DLA VESA</title>
<varlistentry>
  <term><option>-vo vesa:<replaceable>opts</replaceable></option></term>
  <listitem><simpara>
    obecnie rozpoznawane: <literal>dga</literal>, aby wymusić tryb dga oraz
    <literal>nodga</literal>, aby wyłączyć tryb dga. W trybie dga możesz
    włączyć podwójne buforowanie
    opcją <option>-double</option>. Informacja: możesz pominąć
    te parametry, aby włączyć <emphasis role="bold">automatyczne wykrywanie
    </emphasis> trybu dga.
  </simpara></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<itemizedlist spacing="compact">
<title>ZNANE PROBLEMY I ICH OBEJŚCIA</title>
<listitem><simpara>
  Jeżeli zainstalowałeś czcionkę <emphasis role="bold">NLS
  (Native Language Support - Obsługa Języka Rodzimego)</emphasis>
  w swoim Linuksie i używasz sterownika VESA z trybu tekstowego to po
  zakończeniu <application>MPlayera</application> będziesz miał załadowaną
  <emphasis role="bold">czcionkę ROM</emphasis> zamiast narodowej.
  Możesz z powrotem załadować czcionkę narodową używając na przykład narzędzia
  <command>setsysfont</command> z dystrybucji Mandrake/Mandriva.
  (<emphasis role="bold">Podpowiedź</emphasis>:
  To samo narzędzie jest używane do lokalizacji fbdev).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Niektóre <emphasis role="bold">Linuksowe sterowniki grafiki</emphasis>
  nie aktualizują aktywnego <emphasis role="bold">trybu BIOS</emphasis>
  w pamięci DOS.  Więc jeżeli masz taki problem - zawsze używaj trybu VESA
  tylko z <emphasis role="bold">trybu tekstowego</emphasis>.
  W przeciwnym wypadku tryb tekstowy (#03) i tak będzie włączany
  i będziesz musiał restartować komputer.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Często po zakończeniu pracy sterownika VESA dostajesz
  <emphasis role="bold">czarny</emphasis> ekran.
  Aby przywrócić ekran do stanu oryginalnego po prostu przełącz się na
  inną konsolę (wciskając <keycap>Alt</keycap>+<keycap>F&lt;x&gt;</keycap>)
  po czym przełącz się z powrotem na poprzednią konsolę w ten sam sposób.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Aby uzyskać <emphasis role="bold">działające wyjście TV</emphasis>
  musisz mieć podłączony odbiornik TV przed włączeniem swojego PC,
  ponieważ video BIOS inicjalizuje się tylko podczas procedury POST
</simpara></listitem>
</itemizedlist>
</sect2>


<sect2 id="x11">
<title>X11</title>

<para>
Unikaj, jeśli to możliwe. Wyjście na X11 (używa rozszerzenia współdzielonej
pamięci) nie używa żadnego przyśpieszania sprzętowego.
Obsługuje (przyśpieszane przez MMX/3DNow/SSE, lecz ciągle wolne) skalowanie
programowe. Użyj opcji <option>-fs -zoom</option>.
Większość kart ma obsługę sprzętowego skalowania, warto więc użyć dla nich
opcji <option>-vo xv</option> lub
<option>-vo xmga</option> dla kart Matrox.
</para>

<para>
Problemem jest to, że sterowniki do większości kart nie obsługują sprzętowego
przyśpieszenia na wyjściu na drugi monitor (second head)/TV.
W takim przypadku widać zielone/niebieskie okno zamiast filmu.
To tutaj przydaje się ten sterownik, lecz potrzebujesz potężnego
CPU aby używać programowego skalowania. Nie używaj programowego
wyjścia SDL + skalowania, jakość obrazu jest o wiele gorsza!
</para>

<para>
Skalowanie programowe jest bardzo wolne, lepiej spróbuj zmienić tryb video.
Jest to bardzo proste. Spójrz na
<link linkend="dga-modelines">wiersze trybów sekcji DGA</link>
i wstaw je do swojego <filename>XF86Config</filename>.

<itemizedlist spacing="compact">
<listitem><simpara>
  Jeżeli masz 4.x.x: użyj opcji <option>-vm</option>.
  Zmieni ona rozdzielczość na taką jaką ma twój film. Jeżeli nie:
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  W XFree86 3.x.x: musisz poruszać się po dostępnych rozdzielczościach
  poprzez kombinacje klawiszy
  <keycap>Ctrl</keycap>+<keycap>Alt</keycap>+<keycap>plus</keycap>
  oraz
  <keycap>Ctrl</keycap>+<keycap>Alt</keycap>+<keycap>minus</keycap>.
</simpara></listitem>
</itemizedlist>
</para>

<para>
Jeżeli nie możesz znaleźć trybów, które wstawiłeś, przeszukaj komunikaty
XFree86. Niektóre sterowniki nie mogą używać niskich pixelclock
(częstotliwości taktowania układu RAMDAC), które są wymagane dla trybów
o niskiej rozdzielczości.
</para>
</sect2>


<sect2 id="vidix">
<title>VIDIX</title>

<formalpara>
<title>WSTĘP</title>
<para>
<acronym>VIDIX</acronym> jest skrótem od
<emphasis role="bold">VID</emphasis>eo
<emphasis role="bold">I</emphasis>nterface
for *ni<emphasis role="bold">X</emphasis>
(Interfejs VIDeo dla *niXów).
VIDIX został zaprojektowany i napisany jako interfejs dla szybkich
sterowników działających w przestrzeni
użytkownika (user-space), zapewniających taką samą wydajność, jak mga_vid
dla kart Matrox. Jest także wysoce przenośny (portable).
</para>
</formalpara>
<para>
Ten interfejs został zaprojektowany jako próba dopasowania istniejących
interfejsów przyśpieszanego video
(znanych jako mga_vid, rage128_vidm radeon_vid, pm3_vid) do ustalonego
schematu. Zapewnia wysokopoziomowy interfejs dla układów znanych jako BES
(BackEnd Scalers)
lub OV (Video Overlay - nakładka video).
Nie zapewnia on niskopoziomowego interfejsu do tworów znanych jako serwery
grafiki. (nie chcę współzawodniczyć z zespołem X11 w przełączaniu trybów
graficznych). Innymi słowy,
głównym celem tego interfejsu jest maksymalizacja szybkości odtwarzania video.
</para>

<itemizedlist spacing="compact">
<title>ZASTOSOWANIE</title>
<listitem><simpara>
  Możesz używać samodzielnego sterownika wyjścia video:
  <option>-vo xvidix</option>. Ten sterownik został stworzony jako
  interfejs X11
  dla technologii VIDIX. Wymaga X serwera i może pracować tylko pod nim.
  Zwróć uwagę na to, że stosowany jest bezpośredni dostęp do sprzętu
  i omijany jest sterownik X, pixmapy przechowywane (cached) w pamięci karty
  mogą zostać uszkodzone. Możesz temu zapobiec ograniczając ilość używanej przez
  X pamięci poprzez opcję "VideoRam" w sekcji "device".
  Powinieneś ustawić to na rozmiar pamięci na karcie minus 4MB.
  Jeżeli masz mniej niż 8MB pamięci video (video RAM),
  możesz użyć zamiast tego opcji "XaaNoPixmapCache" w sekcji "screen".
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Istnieje konsolowy sterownik VIDIX: <option>-vo cvidix</option>.
  Wymaga on dla większości kart działającego i zainicjalizowanego bufora ramki
  (albo po prostu zapaskudzisz sobie ekran). Otrzymasz podobny efekt jak przy
  <option>-vo mga</option> lub <option>-vo fbdev</option>. Jednakże karty nVidia
  są zdolne do wyświetlania w pełni graficznego obrazu w konsoli całkowicie
  tekstowej. Więcej informacji znajdziesz w sekcji
  <link linkend="vidix-nvidia">nvidia_vid</link>.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Możesz użyć podurządzenia (subdevice) VIDIX, które zostało dodane
  do rozmaitych sterowników wyjścia video, takich jak:
  <option>-vo vesa:vidix</option>
  (<emphasis role="bold">tylko Linux</emphasis>)
  oraz <option>-vo fbdev:vidix</option>.
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<para>
W rzeczywistości nie ma znaczenia, który sterownik wyjścia video jest używany z
<emphasis role="bold">VIDIX</emphasis>.
</para>

<itemizedlist spacing="compact">
<title>WYMAGANIA</title>
<listitem><simpara>
  Karta graficzna powinna pracować w trybie graficznym (z wyjątkiem kart nVidia
  z w/w sterownikiem wyjścia <option>-vo cvidix</option>).
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  Sterownik wyjścia video <application>MPlayera</application> powinien znać
  aktywny tryb video, a także powinien być w stanie przekazać podurządzeniu
  VIDIX niektóre cechy serwera.
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<formalpara>
<title>METODY UŻYWANIA</title>
<para>
Gdy VIDIX używany jest jako <emphasis role="bold">podurządzenie</emphasis>
(<option>-vo vesa:vidix</option>) konfiguracja trybu video jest dokonywana
przez urządzenie wyjścia video (w skrócie
<emphasis role="bold">vo_server</emphasis>).
Możesz więc przekazać <application>MPlayerowi</application>
takie same ustawienia jak dla vo_server.
Dodatkowo rozumie on ustawienie <option>-double</option>
jako globalnie widoczny parametr.
(Zalecam używanie tego ustawienia z VIDIX przynajmniej dla kart ATI).
Jeżeli chodzi o <option>-vo xvidix</option>, to obecnie rozpoznaje następujące
opcje <option>-fs -zoom -x -y -double</option>.
</para>
</formalpara>
<para>
Możesz także określić sterownik VIDIX jako trzeci podargument w wierszu poleceń:

<screen>
mplayer -vo xvidix:mga_vid.so -fs -zoom -double <replaceable>plik.avi</replaceable>
</screen>
lub
<screen>
mplayer -vo vesa:vidix:radeon_vid.so -fs -zoom -double -bpp 32 <replaceable>plik.avi
</replaceable>
</screen>

Ale jest to niebezpieczne i nie powinieneś tego robić.
W tym przypadku podany sterownik zostanie wymuszony i rezultat może być
nieprzewidywalny (może <emphasis role="bold">zawiesić</emphasis> Twój komputer).
Powinieneś to robić TYLKO, jeśli jesteś całkowicie pewien, że zadziała,
a <application>MPlayer</application> nie robi tego automatycznie.
Proszę, powiadom o tym deweloperów. Prawidłowym sposobem jest używanie VIDIX
bez żadnych argumentów, aby umożliwić automatyczne wykrywanie sterownika.
</para>

<para>
VIDIX jest nową technologią i jest bardzo możliwe, że nie będzie działał
na Twoim systemie. W tym przypadku jedynym rozwiązaniem jest przeportowanie go
(głównie libdha). Ale jest nadzieja, że będzie działać na tych systemach,
na których działa X11.
</para>

<para>
Ponieważ VIDIX wymaga bezpośredniego dostępu do sprzętu, musisz uruchamiać
<application>MPlayera</application> jako root lub ustawić bit SUID na binarce
<application>MPlayera</application>
(<emphasis role="bold">Ostrzeżenie: Jest to zagrożenie bezpieczeństwa!</emphasis>).
Alternatywnie możesz używać specjalnego modułu jądra, takiego jak ten:
</para>

<procedure>
<step><para>
  Ściągnij <ulink url="http://www.arava.co.il/matan/svgalib/">rozwojową wersję</ulink>
  svgalib (na przykład 1.9.17) <emphasis role="bold">LUB</emphasis> ściągnij
  <ulink url="http://www.mplayerhq.hu/MPlayer/contrib/svgalib/svgalib_helper-1.9.17-mplayer.tar.bz2">stąd</ulink>
  wersję stworzoną przez Alexa specjalnie do użytku z <application>MPlayerem</application>
  (nie potrzebuje ona do kompilacji źródeł svgalib)
</para></step>
<step><para>
  Skompiluj moduł w katalogu <filename class="directory">svgalib_helper</filename>
  (jeżeli ściągnąłeś źródła ze strony svgalib to można go znaleźć wewnątrz katalogu
  <filename class="directory">svgalib-1.9.17/kernel/</filename>) i załaduj go (insmod).
</para></step>
<step><para>
  Aby utworzyć odpowiednie urządzenia (devices) w katalogu <filename class="directory">/dev</filename>,
  wykonaj jako root <screen>make device</screen> w katalogu <filename class="directory">svgalib_helper</filename>.
</para></step>
<step><para>
  Przenieś katalog <filename class="directory">svgalib_helper</filename> do
  <filename class="directory">mplayer/main/libdha/svgalib_helper</filename>.
</para></step>
<step><para>
  Wymagane jeżeli ściągnąłeś źródła ze strony svgalib: usuń komentarz przed
  wierszem CFLAGS zawierający ciąg "svgalib_helper" z
  <filename class="directory">libdha/Makefile</filename>.
</para></step>
<step><para>
  Przekompiluj i zainstaluj libdha
</para></step>
</procedure>

<sect3 id="vidix-ati">
<title>Karty ATI</title>
<para>
Obecnie większość kart ATI jest obsługiwana natywnie,
od Mach64 do najnowszych Radeonów.
</para>

<para>
Są dwie skompilowanie binarki: <filename>radeon_vid</filename> dla Radeonów
oraz <filename>rage128_vid</filename> dla kart Rage 128.
Możesz wymusić jedną z nich lub pozwolić systemowi VIDIX na autodetekcję
dostępnych sterowników.
</para>
</sect3>

<sect3 id="vidix-mga">
<title>Karty Matrox</title>
<para>
Matrox G200, G400, G450 i G550 zgłoszono jako działające.
</para>

<para>
Sterownik obsługuje korektory (equalizery) video i powinien być prawie tak
szybki jak <link linkend="mga_vid">bufor ramki Matrox</link>
</para>
</sect3>

<sect3 id="vidix-trident">
<title>Karty Trident</title>
<para>
Jest dostępny sterownik dla układu Trident Cyberblade/i1, który można znaleźć
na płytach głównych VIA Epia.
</para>

<para>
Sterownik ten został napisany przez (i jest pod opieką)
<ulink url="http://www.blackfiveservices.co.uk/EPIAVidix.shtml">Alastaira M. Robinsona</ulink>
</para>
</sect3>

<sect3 id="vidix-3dlabs">
<title>Karty 3DLabs</title>
<para>
Chociaż istnieje sterownik dla układów 3DLabs GLINT R3 oraz Permedia3,
to nikt go nie testował (sprawozdania są mile widziane)
</para>
</sect3>

<sect3 id="vidix-nvidia">
<title>Karty nVidia</title>
<para>
Dostępny jest stosunkowo nowy sterownik nVidia, działa na kartach Riva128, TNT
i GeForce2. Doniesiono nam, że na innych też działa.
</para>

<itemizedlist spacing="compact">
<title>OGRANICZENIA</title>
<listitem><para>
  Wskazane jest używanie binarnych sterowników nVidia dla X zanim użyjesz tego
  sterownika VIDIX. Jest to spowodowane tym, że niektóre rejestry, które muszą
  być zainicjalizowane, nie zostały jeszcze odkryte, więc prawdopodobnie próba
  z otwartym sterownikiem XFree86
  <filename>nv.o</filename> także się nie powiedzie.
</para></listitem>
<listitem><para>
  Obecnie tylko kodeki zdolne do produkowania na wyjściu obrazu w
  przestrzeni kolorów UYVY mogą współpracować z tym sterownikiem.
  Niestety, żaden dekoder z rodziny
  <systemitem class="library">libavcodec</systemitem> się nie nadaje.
  Pozostają nam następujące popularne kodeki: <systemitem>cvid, divxds, xvid,
  divx4, wmv7, wmv8</systemitem> i kilka innych. Zauważ, że jest to tylko
  chwilowa niedogodność.
  składnia wygląda w ten sposób:
  <screen>
    mplayer -vf format=uyvy -vc divxds <replaceable>plik_divx3.avi</replaceable>
  </screen>
</para></listitem>
</itemizedlist>

<para>
Unikalną cechą sterownika nvidia_vid jest jego zdolność do wyświetlania obrazu
na <emphasis role="bold">zwykłej, czysto tekstowej konsoli</emphasis> - bez
magicznych X, bufora ramki, czy czegokolwiek.
W tym celu będziemy musieli użyć wyjścia video <option>cvidix</option>, jak
w pokazuje poniższy przykład:
  <screen>
    mplayer -vf format=uyvy -vc divxds -vo cvidix <replaceable>przykład.avi</replaceable>
  </screen>
</para>

<para>
Czekamy na raporty!
</para>
</sect3>

<sect3 id="vidix-sis">
<title>Karty SiS</title>
<para>
Jest to kod wysoce eksperymentalny. (Tak jak nvidia_vid).
</para>

<para>
Przetestowano go na SiS 650/651/740 (najczęściej używane układy w
minimalistycznych pecetach-kostkach &quot;Shuttle XPC&quot; z płytami
SiS).
</para>

<para>
Czekamy na raporty!
</para>
</sect3>
</sect2>



<sect2 id="directfb">
<title>DirectFB</title>
<blockquote><para>
&quot;DirectFB jest biblioteką graficzną, która była tworzona z myślą o
systemach typu embedded.
Oferuje ona maksymalną przyśpieszaną sprzętowo wydajność przy minimalnym
zużyciu zasobów i minimalnym narzucie biblioteki.
&quot; - cytat z <ulink url="http://www.directfb.org"/>
</para></blockquote>

<para>Nie będę tu podawał cech DirectFB.</para>

<para>
Chociaż <application>MPlayer</application> nie jest obsługiwany jako
&quot;dostawca video&quot; dla DirectFB,
ten sterownik wyjścia umożliwi odtwarzanie video poprzez DirectFB.
Będzie ono - oczywiście - przyśpieszane.
Na moim Matroksie G400 szybkość DirectFB była taka sama jak XVideo.
</para>

<para>
Zawsze próbuj używać najnowszej wersji DirectFB.
Możesz używać opcji DirectFB w wierszu poleceń, używając opcji
<option>-dfbopts</option>. Wyboru warstwy można dokonać metodą podurządzenia.
Przykład: <option>-vo directfb:2</option> (standardową jest warstwa -1 : autodetekcja)
</para>
</sect2>

<sect2 id="dfbmga">
<title>DirectFB/Matrox (dfbmga)</title>
<para>
Przeczytaj proszę główną sekcję <link linkend="directfb">DirectFB</link>,
znajdziesz tam ogólne informacje.
</para>

<para>
Ten sterownik wyjścia video włączy CRTC2
(na drugim wyjściu z karty) w kartach Matrox G400/G450/G550,
wyświetlając obraz <emphasis role="bold">niezależnie</emphasis>
od pierwszego wyjścia z karty.
</para>

<para>
Ville Syrjala ma na swojej stronie domowej
<ulink url="http://www.sci.fi/~syrjala/directfb/Matrox_TV-out_README.txt">README</ulink>
oraz
<ulink url="http://www.sci.fi/~syrjala/directfb/matrox-tv-out-howto">HOWTO</ulink>
wyjaśniające, jak uruchomić wyjście TV DirectFB w kartach Matrox.
</para>

<note><para>
Pierwszą wersją DirectFB, jaką udało nam się uruchomić była 0.9.17
(wadliwa, potrzebuje łatki <systemitem>surfacemanager</systemitem>
z powyższego URL).
Port kodu CRTC2 do
<link linkend="mga_vid">mga_vid</link> jest od lat w planach.
Mile widziane są
<ulink url="../../tech/patches.txt">łatki</ulink>.
</para></note>
</sect2>
</sect1>

<sect1 id="mpeg_decoders">
<title>Dekodery MPEG</title>

<sect2 id="dvb">
<title>Wejście i wyjście DVB</title>
<para>
<application>MPlayer</application> obsługuje karty z układem Siemens DVB,
od producentów takich, jak: Siemens, Technotrend, Galaxis czy Hauppauge.
Najnowsze sterowniki DVB są dostępne na
<ulink url="http://www.linuxtv.org">stronie Linux TV</ulink>.
Jeżeli chcesz programowego transkodowania, powinieneś dysponować procesorem
o zegarem co najmniej 1GHz.
</para>

<para>
Configure powinien wykryć Twoją kartę DVB. Jeżeli tak się nie stało,
możesz wymusić obsługę DVB używając
</para>

<para><screen>./configure --enable-dvb</screen></para>

<para>Jeżeli Twoje nagłówki 'ost' znajdują się w niestandardowym miejscu,
ustaw ścieżkę przy pomocy</para>

<para><screen>./configure --with-extraincdir=<replaceable>katalog ze źródłami DVB</replaceable>/ost/include</screen></para>

<para>Po czym skompiluj i zainstaluj jak zwykle.</para>

<formalpara>
<title>ZASTOSOWANIE</title>
<para>
Sprzętowego dekodowania (odtwarzanie standardowych plików MPEG-1/2)
można dokonać tą komendą:
</para>
</formalpara>

<para><screen>mplayer -ao mpegpes -vo mpegpes <replaceable>plik.mpg|vob</replaceable></screen></para>

<para>
Programowe dekodowanie oraz transkodowanie różnych formatów do MPEG-1
można uzyskać używając polecenia podobnego do:
</para>
<para><screen>
mplayer -ao mpegpes -vo mpegpes <replaceable>twójplik.roz</replaceable>
mplayer -ao mpegpes -vo mpegpes -vf expand <replaceable>twójplik.roz</replaceable>
</screen></para>

<para>
Zauważ, że karty DVB obsługują tylko rozdzielczość pionową równą 288 i 576 dla
PAL oraz 240 i 480 dla NTSC.
<emphasis role="bold">Musisz</emphasis> przeskalować obraz, dodając opcję
<option>scale=szerokość:wysokość</option>,
gdzie szerokość i wysokość są takie jak dla opcji <option>-vf</option>.
Karty DVB akceptują różne szerokości, takie jak 720, 704, 640, 512, 480, 352
itp i dokonują sprzętowego skalowania w kierunku horyzontalnym,
więc w większości przypadków nie musisz skalować horyzontalnie.
Dla MPEG-4 (DivX) 512x384 (format 4:3) wypróbuj:
</para>

<para><screen>mplayer -ao mpegpes -vo mpegpes -vf scale=512:576</screen></para>

<para>Jeżeli masz film w formacie panoramicznym i nie chcesz go skalować
do pełnej wysokości, możesz użyć filtru <option>expand=szer:wys</option>
aby dodać czarne paski. Aby wyświetlić MPEG-4 (DivX) 640x384, wypróbuj:
</para>

<para><screen>mplayer -ao mpegpes -vo mpegpes -vf expand=640:576 <replaceable>plik.avi</replaceable>
</screen></para>

<para>Jeżeli twój CPU jest za wolny na pełnowymiarowy MPEG-4 (DivX) 720x576,
spróbuj przeskalować w dół:</para>

<para><screen>mplayer -ao mpegpes -vo mpegpes -vf scale=352:576 <replaceable>plik.avi</replaceable>
</screen></para>

<para>Jeżeli to nie poprawiło szybkości, spróbuj także pionowego
skalowania w dół:</para>

<para><screen>mplayer -ao mpegpes -vo mpegpes -vf scale=352:288 <replaceable>plik.avi</replaceable>
</screen></para>

<para>
Dla OSD i napisów użyj cechy OSD filtru expand. Zamiast
<option>expand=wys:szer</option> lub
<option>expand=wys:szer:x:y</option>, użyj więc
<option>expand=wys:szer:x:y:1</option> (piąty parametr <option>:1</option>
na końcu umożliwi renderowanie (wyświetlanie) OSD).
Możesz chcieć przesunąć obraz trochę w górę, aby zyskać więcej miejsca na
napisy. Możesz także chcieć przesunąć napisy w górę, jeżeli znajdują się poza
ekranem TV, użyj opcji <option>-subpos &lt;0-100&gt;</option>, aby to dopasować
(<option>-subpos 80</option> jest dobrym wyborem).
</para>

<para>
Aby odtwarzać filmy z liczbą klatek na sekundę inną niż 25 na telewizorze PAL
lub na wolnym CPU, dodaj opcję <option>-framedrop</option>.
</para>

<para>
Zachowanie proporcji plików MPEG-4 (DivX) oraz optymalne parametry skalowania
(sprzętowe poziome i programowe pionowe z zachowaniem odpowiednich proporcji),
można uzyskać przy użyciu nowego filtru dvbscale:
</para>

<para><screen>
dla TV  4:3: -vf dvbscale,scale=-1:0,expand=-1:576:-1:-1:1
dla TV 16:9: -vf dvbscale=1024,scale=-1:0,expand=-1:576:-1:-1:1
</screen></para>

<formalpara>
<title>Cyfrowa telewizja (moduł wejścia DVB)</title>
<para>Możesz użyć swojej karty DVB do oglądania cyfrowej telewizji.</para>
</formalpara>

<para>
  Powinieneś mieć zainstalowane programy <command>scan</command> oraz
  <command>szap/tzap/czap/azap</command>; wszystkie są w paczce ze sterownikami.
</para>

<para>
  Sprawdź czy Twoje sterowniki działają prawidłowo używając programu takiego jak
  <ulink url="http://sf.net/projects/dvbtools/"><command>dvbstream</command></ulink>
  (jest on podstawą modułu wejścia DVB).
</para>

<para>
  Teraz powinieneś skompilować plik <filename>~/.mplayer/channels.conf</filename>
  zgodnie ze składnią akceptowaną przez <command>szap/tzap/czap/azap</command>
  lub kazać <command>scan</command> zrobić to za Ciebie.
</para>

<para>
  Jeżeli masz kartę więcej niż jednego typu (np. ATSC, satelita, kablówka,
  z nadajnika naziemnego), to możesz zapisać swoje pliki kanałów jako:
  <filename>~/.mplayer/channels.conf.sat</filename> (satelita),
  <filename>~/.mplayer/channels.conf.ter</filename> (naziemna),
  <filename>~/.mplayer/channels.conf.cbl</filename> (kablówka),
  oraz <filename>~/.mplayer/channels.conf.atsc</filename>
  dając w ten sposób <application>MPlayerowi</application> wskazówkę aby
  używał tych plików zamiast <filename>~/.mplayer/channels.conf</filename>,
  a Ty musisz tylko określić, której karty użyć.
</para>

<para>
  Upewnij się, że w <filename>channels.conf</filename> masz
  <emphasis>tylko</emphasis> kanały niekodowane (Free to Air). W przeciwnym
  razie <application>MPlayer</application> będzie próbował przeskoczyć do
  następnego widzialnego kanału, lecz może to zająć trochę czasu jeżeli
  wystąpuje po sobie wiele kanałów kodowanych.
</para>

<para>
  W polach audio i video możesz użyć rozszerzonej składni:
  <option>...:pid[+pid]:...</option> (każdy maksymalnie dla 6 pidów);
  W tym przypadku <application>MPlayer</application> uwzględni w strumieniu
  wszystkie podane pidy, plus pid 0 (zawierający PAT). Zachęcamy do
  uwzględnienia w każdym wierszu pidu PMT (jeżeli go znasz) dla określanego
  kanału. Inne możliwe zastosowania: pid televideo, druga ścieżka dźwiękowa,
  itp.
</para>

<para>
  Aby wyświetlić pierwszy z kanałów obecnych na Twojej liście, uruchom
</para>

<screen>
  mplayer dvb://
</screen>

<para>
  Jeżeli chcesz oglądać określony kanał, na przykład R1, uruchom
</para>

<screen>
  mplayer dvb://R1
</screen>

<para>
  Jeżeli masz więcej niż jedną kartę, będziesz musiał określić numer
  karty, na której jest widoczny kanał (np. 2), kożystając z następującej
  składni:
</para>

<screen>
  mplayer dvb://2@R1
</screen>

<para>
  Aby przełączać kanały używaj klawiszy <keycap>h</keycap> (następny) oraz
  <keycap>k</keycap> (poprzedni) lub skorzystaj z menu OSD (wymaga działającego
  <link linkend="subosd">podsystemu OSD</link>).
</para>

<para>
  Jeżeli Twój <filename>~/.mplayer/menu.conf</filename> zawiera wpis
  <literal>&lt;dvbsel&gt;</literal>, taki jak ten w przykładowym pliku
  <filename>etc/dvb-menu.conf</filename> (którego możesz użyć do nadpisania
  <filename>~/.mplayer/menu.conf</filename>), w menu głównym pokaże się
  podmenu, które zezwoli Ci na wybór jednego kanału z obecnych w Twoim
  <filename>channels.conf</filename>, możliwe, że poprzedzone menu z listą
  dostępnych kart, jeżeli więcej niż jedna jest używalna z
  <application>MPlayerem</application>.
</para>

<para>
  Jeżeli chcesz zapisać program (audycję) na dysku, użyj
</para>

<screen>
  mplayer -dumpfile r1.ts -dumpstream dvb://R1
</screen>

<para>
  Jeżeli chcesz nagrać go w innym formacie (przekodowując go), możesz zamiast
  tego użyć polecenia podobnego do
</para>

<screen>
  mencoder -o r1.avi -ovc xvid -xvidencopts bitrate=800 -oac mp3lame -lameopts cbr:br=128 -pp=ci dvb://R1
</screen>

<para>
  Na stronie man znajdziesz listę opcji, które możesz przekazać modułowi wejścia
  DVB.
</para>


<formalpara>
<title>PRZYSZŁOŚĆ</title>
<para>
Jeżeli masz pytania lub chcesz otrzymywać przyszłe ogłoszenia,
a także wziąć udział w dyskusjach na ten temat, przyłącz się do naszej
listy dyskusyjnej
<ulink url="http://mplayerhq.hu/mailman/listinfo/mplayer-dvb">MPlayer-DVB</ulink>.
Proszę pamiętaj, że językiem listy jest angielski.
</para>
</formalpara>

<para>
W przyszłości możesz się spodziewać zdolności wyświetlania OSD i napisów
przy użyciu natywnej cechy OSD kart DVB, a także bardziej płynnego
odtwarzania filmów innych niż 25fps oraz transkodowania w czasie
rzeczywistym MPEG-2 i MPEG-4
(częściowa dekompresja).
</para>
</sect2>

<sect2 id="dxr2">
<title>DXR2</title>
<para><application>MPlayer</application> obsługuje sprzętowo przyśpieszane
odtwarzanie przy użyciu karty DXR2.</para>
<para>
Przede wszystkim będziesz potrzebował poprawnie zainstalowanych sterowników
DXR2. Sterowniki i instrukcję instalacji możesz znaleźć na stronie
<ulink url="http://dxr2.sf.net/">Centrum zasobów DXR2 (DXR2 Resource Center)</ulink>.
</para>

<variablelist>
<title>ZASTOSOWANIE</title>
<varlistentry>
<term><option>-vo dxr2</option></term>
<listitem><para>włącz wyjście TV</para></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term><option>-vo dxr2:x11</option> lub <option>-vo dxr2:xv</option></term>
<listitem><para>włącz wyjście nakładki w X11</para></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term><option>-dxr2 &lt;opcja1:opcja2:...&gt;</option></term>
<listitem><para>Ta opcja używana jest do sterowania sterownikiem DXR2.</para></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<para>
Układ nakładki (overlay chipset) używany w DXR2 jest dość kiepskiej jakości,
ale standardowe ustawienia powinny działać u wszystkich.
OSD może być użyte z nakładką (nie na TV) poprzez rysowanie go kolorem
kluczowym (colorkey).
Ze standardowymi ustawieniami koloru kluczowego możesz uzyskać różne rezultaty,
zwykle będziesz widział kolor kluczowy dookoła znaków lub inny śmieszny efekt.
Jeżeli dobrze dostosujesz ustawienia koloru kluczowego, powinieneś uzyskać
akceptowalne wyniki.
</para>

<para>Listę dostępnych opcji znajdziesz na stronie man.</para>
</sect2>

<sect2 id="dxr3">
<title>DXR3/Hollywood+</title>
<para>
<application>MPlayer</application> obsługuje sprzętowo przyśpieszane
odtwarzanie na kartach Creative DXR3 oraz Sigma Designs Hollywood Plus.
Obie te karty używają układu dekodującego em8300 firmy Sigma Designs.
</para>

<para>
Przede wszystkim będziesz potrzebował poprawnie zainstalowanych sterowników
DXR3/H+ w wersji 0.12.0 lub nowszej.
Sterowniki i instrukcję ich instalacji możesz znaleźć na stronie
<ulink url="http://dxr3.sf.net/">DXR3 &amp; Hollywood Plus dla Linuksa</ulink>.
<filename>configure</filename> powinno wykryć Twoją kartę automatycznie,
kompilacja powinna przebiec bez problemu.
</para>

<!-- FIXME: find a more clear presentation -->
<variablelist>
<title>ZASTOSOWANIE</title>
<varlistentry>
<term><option>-vo dxr3:prebuf:sync:norm=x:<replaceable>device</replaceable></option></term>
<listitem><para>
<option>overlay</option> włącza nakładkę zamiast wyjścia TV.
Do działania wymaga poprawnie skonfigurowanych ustawień nakładki.
Najłatwiejszym sposobem konfiguracji nakładki jest odpalenie autocal.
Następnie uruchom <application>MPlayera</application> z wyjściem dxr3 oraz z
wyłączoną nakładką; uruchom dxr3view.
W dxr3view możesz dostrajać ustawienia nakładki i oglądać efekty na bieżąco,
być może będzie to w przyszłości obsługiwane przez GUI <application>MPlayera</application>.
Po poprawnym ustawieniu nakładki nie będziesz już musiał używać dxr3view.
<option>prebuf</option> włącza buforowanie z wyprzedzeniem (prebuffering).
Prebuffering jest możliwością układu em8300, która umożliwia przetrzymywanie
w pamięci więcej niż jednej ramki video na raz. Oznacza to, że
<application>MPlayer</application>
uruchomiony z włączonym prebufferingiem będzie próbował cały czas utrzymywać
wypełniony bufor. Jeżeli masz wolną maszynę, <application>MPlayer</application>
będzie używał prawie lub dokładnie 100% CPU. Jest to szczególnie powszechne
przy odtwarzaniu czystych strumieni MPEG (takich jak DVD, SVCD itd.).
<application>MPlayer</application> wypełni bufor bardzo szybko, ponieważ nie
będzie musiał przekodowywać strumienia do MPEG.
Z prebufferingiem odtwarzanie video jest <emphasis role="bold">dużo</emphasis>
mniej wrażliwe na inne programy wykorzystujące CPU. Nie będzie gubił ramek,
chyba że inne aplikacje będą wykorzystywały CPU przez dłuższy czas.
Uruchamiany bez prebufferingu, em8300 jest o wiele bardziej wrażliwy na
obciążenie CPU, włączenie opcji <option>-framedrop</option> jest więc wysoce
wskazane aby uniknąć dalszej utraty synchronizacji.
<option>sync</option> włączy nowy mechanizm synchronizacji (sync-engine). Jest
to na razie funkcja eksperymentalna. Z włączonym sync wewnętrzny zegar em8300
będzie cały czas monitorowany. Gdy zacznie się różnić od zegara
<application>MPlayera</application> zostanie zresetowany, czego skutkiem będzie
opuszczenie przez em8300 wszystkich opóźnionych
ramek. <option>norm=x</option> ustawi standard TV dla DXR3 bez potrzeby
używania zewnętrznych narzędzi, takich jak em8300setup. Poprawnymi
standardami są: 5 = NTSC, 4 = PAL-60, 3 = PAL. Specjalne standardy to
2 (automatyczne dostrojenie
używające PAL/PAL-60) oraz 1 (automatyczne dostrojenie używające PAL/NTSC);
decydują one, którego standardu użyć patrząc na ilość klatek na sekundę filmu.
norm = 0 (standardowe) nie zmienia bieżącego standardu.
<option><replaceable>device</replaceable></option> = numer urządzenia, którego
możesz użyć, jeżeli masz więcej niż jedną kartę em8300.
Każda z tych opcji może być pominięta.
<option>:prebuf:sync</option> spisuje się doskonale przy odtwarzaniu filmów
MPEG-4 (DivX). Niektórzy miewają problemy podczas odtwarzania plików
MPEG-1/2 korzystając
z opcji prebuf. Spróbuj najpierw bez żadnych opcji. Jeżeli będziesz miał
problemy z synchronizacją lub z napisami DVD, wypróbuj <option>:sync</option>.
</para></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term><option>-ao oss:/dev/em8300_ma-<replaceable>X</replaceable></option></term>
<listitem><para>
Ustawia wyjście audio, gdzie <replaceable>X</replaceable> jest numerem
urządzenia (0 jeżeli pojedyncza karta).
</para></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term><option>-af resample=<replaceable>xxxxx</replaceable></option></term>
<listitem><para>
em8300 nie potrafi odgrywać dźwięku o częstotliwości próbkowania niższej niż
44100Hz. Jeżeli częstotliwość próbkowania jest niższa niż 44100Hz wybierz
44100HZ lub 48000Hz w zależności, która bardziej pasuje. Na przykład jeżeli film
używa 22050Hz - wybierz 44100Hz (44100 / 2 = 22050), jeżeli używa 24000Hz -
wybierz 48000Hz (48000 / 2 = 24000) i tak dalej. Nie działa to z cyfrowym
wyjściem audio (<option>-ac hwac3</option>).
</para></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term><option>-vf lavc/fame</option></term>
<listitem><para>
Aby oglądać zawartość nie-MPEG na em8300 (np. MPEG-4 (DivX) lub RealVideo)
będziesz musiał określić filtr video MPEG-1 taki jak
<systemitem class="library">libavcodec</systemitem> (lavc) lub
<systemitem class="library">libfame</systemitem> (fame).
W tej chwili lavc jest szybszy i daje lepszą jakość obrazu. Sugerowane jest
użycie właśnie jego, chyba że masz z nim problemy. Spójrz na stronę man, aby
uzyskać więcej informacji o <option>-vf lavc/fame</option>. Używanie lavc jest
wysoce zalecane. Obecnie nie istnieje sposób ustawienia współczynnika fps dla
em8300, co oznacza, że jest on zablokowany na 30000/1001fps. Z tego powodu jest
bardzo wskazane abyś używał
<option>-vf lavc=<replaceable>quality</replaceable>:25</option>. Szczególnie
jeżeli używasz buforowania z wyprzedzeniem. Dlaczego 25 a nie 30000/1001? Cóż,
przy 30000/1001 odtwarzanie staje się nieco skokowe. Powód tego nie jest nam znany.
Jeżeli ustawisz fps pomiędzy 25 a 27 obraz stanie się stabilny. W chwili obecnej
nie możemy zrobić nic poza zaakceptowaniem tego faktu.
</para></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term><option>-vf expand=-1:-1:-1:-1:1</option></term>
<listitem><para>
Chociaż sterownik DXR3 może wstawić jakieś OSD w obraz MPEG-1/2/4, ma ono
o wiele niższą jakość niż tradycyjne OSD <application>MPlayera</application>,
ma także liczne problemy z odświeżaniem. Powyższy wiersz najpierw zamieni
wejściowe video na MPEG-4 (jest to konieczne, przepraszamy),
następnie nałoży filtr expand (rozszerzenie), który
nic nie rozszerzy (-1: domyślne), ale doda normalne OSD do obrazu (robi to ta
jedynka na końcu).
</para></listitem>
</varlistentry>

<varlistentry>
<term><option>-ac hwac3</option></term>
<listitem><para>
em8300 obsługuje odtwarzanie AC3 audio (dźwięk przestrzenny) poprzez cyfrowe
wyjście karty. Spójrz na opcję <option>-ao oss</option> powyżej. Musi ona być
użyta aby określić wyjście DXR3 zamiast tego z karty dźwiękowej.
</para></listitem>
</varlistentry>
</variablelist>
</sect2>
</sect1>

<sect1 id="other">
<title>Inny sprzęt do wizualizacji</title>

<sect2 id="zr">
<title>Zr</title>

<para>
Jest to sterownik wyświetlania (<option>-vo zr</option>) dla wielu kart
służących do przechwytywania/odtwarzania MJPEG (testowane z DC10+ i Buz,
powinien także działać dla LML33 oraz DC10). Sterownik koduje ramkę na JPEG i
wysyła ją do karty. Do konwersji na JPEG używany i wymagany jest
<systemitem class="library">libavcodec</systemitem>. Korzystając ze specjalnego
trybu <emphasis>cinerama</emphasis>
możesz oglądać filmy w formacie panoramicznym (wide screen), zakładając że masz
dwa ekrany i dwie karty MJPEG. W zależności od rozdzielczości i ustawień
jakości, sterownik ten może wymagać sporo mocy CPU. Pamiętaj, aby użyć
<option>-framedrop</option>, jeżeli Twoja maszyna jest zbyt wolna. Info: Mój AMD
K6-2 350MHz jest (z <option>-framedrop</option>) całkiem wystarczający do
oglądania materiałów o rozmiarach VCD, oraz przeskalowanych w dół filmów.
</para>

<para>
Sterownik ten &quot;rozmawia&quot; ze sterownikiem jądra dostępnym na
<ulink url="http://mjpeg.sf.net"/>, musisz więc go najpierw uruchomić.
Obecność karty MJPEG jest wykrywana automatycznie przez skrypt
<filename>configure</filename>. Jeżeli autodetekcja zawiedzie, wymuś wykrywanie
używając <screen>./configure --enable-zr</screen>
</para>
<para>
Wyjście można kontrolować licznymi opcjami. Obszerny opis opcji można znaleźć na
stronie man, krótki poprzez wywołanie
<screen>mplayer -zrhelp</screen>
</para>

<para>
Rzeczy takie, jak skalowanie i OSD (wyświetlanie na ekranie) nie są obsługiwane
przez ten sterownik, ale można je uzyskać poprzez filtry video. Załóżmy, że
masz film w rozdzielczości 512x272 i chciałbyś go wyświetlić na pełnym
ekranie, używając swojego DC10+. Istnieją trzy główne możliwości - możesz
przeskalować film do szerokości 768, 384 lub 192. Ze względu na wydajność i
jakość, wybrałbym przeskalowanie filmu do 384x204 używając szybkiego
programowego skalowania w trybie bilinear. Polecenie wygląda w ten sposób:
<screen>
mplayer -vo zr -sws 0 -vf scale=384:204 <replaceable>film.avi</replaceable>
</screen>
</para>

<para>
Kadrowania można dokonać filtrem <option>crop</option> albo tym
sterownikiem. Załóżmy, że Twój film jest zbyt szeroki, aby go wyświetlić na
Twoim Buz i chcesz użyć <option>-zrcrop</option>, aby uczynić film mniej
szerokim.
Powinieneś użyć takiego polecenia:
<screen>
mplayer -vo zr -zrcrop 720x320+80+0 <replaceable>benhur.avi</replaceable>
</screen>
</para>

<para>
Jeżeli chcesz użyć filtru <option>crop</option>, wykonaj:
<screen>
mplayer -vo zr -vf crop=720:320:80:0 <replaceable>benhur.avi</replaceable>
</screen>
</para>

<para>
Dodatkowe wystąpienia <option>-zrcrop</option> wywołują tryb
<emphasis>cinerama</emphasis>. Możesz na przykład rozdzielić obraz na kilka TV
lub projektorów, uzyskując w ten sposób większy ekran. Powiedzmy, że masz dwa
projektory, lewy podłączony do karty Buz na <filename>/dev/video1</filename>
a prawy do DC10+ na <filename>/dev/video0</filename>. Film jest w
rozdzielczości 704x288. Załóżmy także, że chcesz, aby obraz z prawego projektora
był czarno-biały oraz aby ramki jpeg wyświetlane z lewego projektora były
jakości 10. Aby uzyskać taki efekt powinieneś wydać następujące polecenie:
<screen>
mplayer -vo zr -zrdev /dev/video0 -zrcrop 352x288+352+0 -zrxdoff 0 -zrbw \
          -zrcrop 352x288+0+0 -zrdev /dev/video1 -zrquality 10 \
          <replaceable>film.avi</replaceable>
</screen>
</para>

<para>
Jak pewnie zauważyłeś, opcje przed drugim <option>-zrcrop</option> odnoszą się
tylko do DC10+, a opcje po drogim <option>-zrcrop</option> odnoszą się do Buz.
Ilość kart uczestniczących w <emphasis>cinerama</emphasis> ograniczona jest do
czterech, więc możesz zbudować ekran (ścianę video:) 2x2.
</para>

<para>
Na koniec - ważna uwaga: Nie włączaj ani nie wyłączaj XawTV na urządzeniu
odtwarzającym - zawiesisz swój komputer. Można natomiast
<emphasis role="bold">NAJPIERW</emphasis> włączyć XawTV,
<emphasis role="bold">NASTĘPNIE</emphasis> włączyć <application>MPlayera</application>,
poczekać, aż <application>MPlayer</application> zakończy działanie i
<emphasis role="bold">POTEM</emphasis> wyłączyć XawTV.
</para>
</sect2>

<sect2 id="blinkenlights">
<title>Blinkenlights</title>
<para>
Ten sterownik zdolny jest do odtwarzanie używając protokołu UDP Blinkenlights
(mrugające światła - przyp. tłum.). Jeżeli nie wiesz, czym jest
<ulink url="http://www.blinkenlights.de/">Blinkenlights</ulink>
lub jego następca - <ulink url="http://www.blinkenlights.de/arcade/">Arcade</ulink>,
dowiedz się. Pomimo, że prawdopodobnie jest to najrzadziej używane wyjście
video, z pewnością jest najfajniejszym jakie <application>MPlayer</application>
ma do zaoferowania. Po prostu pooglądaj kilka
<ulink url="http://www.blinkenlights.de/video.en.html">dokumentacyjnych filmów
Blinkenlights</ulink>. Na filmie Arcade możesz zobaczyć sterownik wyjściowy
Blinkenlights w akcji w 00:07:50.
</para>
</sect2>
</sect1>

<sect1 id="tvout">
<title>Obsługa wyjścia TV</title>

<sect2 id="tvout-mga-g400">
<title>Karty Matrox G400</title>

<para>
Pod Linuksem istnieją dwa sposoby uruchomienia wyjścia TV na karcie Matrox G400:
</para>

<important>
<para>
instrukcje dla Matrox G450/G550 znajdują się w następnej sekcji!
</para>
</important>

<variablelist>
<varlistentry>
  <term>XFree86</term>
  <listitem><para>
    Używając sterownika oraz modułu HAL, dostępnego na
    <ulink url="http://www.matrox.com">stronie Matroksa</ulink>. Będziesz miał X
    na TV.
    </para><para>
    <emphasis role="bold">Ten sposób nie daje Ci przyśpieszanego
    odtwarzania</emphasis> jak pod Windowsami! Drugie wyjście ma tylko bufor
    ramki YUV, <emphasis>BES</emphasis> (Back End Scaler, układ skalujący YUV na
    kartach G200/G400/G450/G550) tam nie działa. Windowsowy sterownik jakoś to
    obchodzi, prawdopodobnie używając silnika (engine) 3D do powiększania, a
    bufora ramki YUV do wyświetlania obrazu. Jeżeli na prawdę musisz używać X,
    użyj opcji <option>-vo x11 -fs -zoom</option>. Ostrzegam, że będzie to
    <emphasis role="bold">WOLNE</emphasis> i będzie miało włączone
    zabezpieczenie przed kopiowaniem <emphasis
    role="bold">Macrovision</emphasis> (Macrovision copy protection).
    (możesz &quot;obejść&quot; Macrovision używając tego
    <ulink url="http://avifile.sf.net/mgamacro.pl">skryptu perla</ulink>).
  </para></listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
  <term>Bufor ramki (framebuffer)</term>
  <listitem><para>
    Używając <emphasis role="bold">modułów matroxfb</emphasis> w jądrach 2.4.
    2.2 nie obsługują wyjścia TV, więc są do tego celu bezużyteczne. Musisz
    włączyć WSZYSTKIE specyficzne dla matroxfb podczas kompilacji (poza
    MultiHead) i skompilować je w <emphasis role="bold">moduły</emphasis>!
    Będziesz także potrzebował włączonego I2C.
    </para>

    <procedure>
    <step><para>
      Wejdź do <filename class="directory">TVout</filename> i wpisz
      <command>./compile.sh</command>. Zainstaluj
      <filename>TVout/matroxset/matroxset</filename> w jakimś katalogu
      znajdującym się w zmiennej <envar>PATH</envar>.
    </para></step>
    <step><para>
      Jeżeli nie masz zainstalowanego <command>fbset</command>, umieść
      <filename>TVout/fbset/fbset</filename> gdzieś w
      swojej zmiennej <envar>PATH</envar>.
    </para></step>
    <step><para>
      Jeżeli nie masz zainstalowanego <command>con2fb</command>, umieść
      <filename>TVout/con2fb/con2fb</filename>gdzieś w
      swojej zmiennej <envar>PATH</envar>.
    </para></step>
    <step><para>
      Następnie wejdź do katalogu <filename class="directory">TVout/</filename>
      w źródłach <application>MPlayera</application> i uruchom
      <filename>./modules</filename> jako root. Twoja konsola tekstowa wejdzie w
      tryb framebuffer (nie ma odwrotu!).
    </para></step>
    <step><para>
      Następnie, WYEDYTUJ i uruchom skrypt <filename>./matroxtv</filename>.
      Ukaże Ci się bardzo proste menu. Naciśnij <keycap>2</keycap> i
      <keycap>Enter</keycap>. Teraz powinieneś mieć ten sam obraz na monitorze i
      TV. Jeżeli na obrazie TV (standardowo PAL) są jakieś paski, znaczy to, że
      skrypt nie był w stanie poprawnie ustawić rozdzielczości (standardowo na
      640x512). Wypróbuj inne rozdzielczości z menu i/lub poeksperymentuj z
      fbset.
    </para></step>
    <step><para>
      Tiaa. Następnym zadaniem będzie sprawienie aby kursor na tty1 (lub innym)
      zniknął oraz aby wyłączyć wygaszanie ekranu. Wykonaj następujące
      polecenia:

      <screen>
echo -e '\033[?25l'
setterm -blank 0<!--
   --></screen>
      lub
      <screen>
setterm -cursor off
setterm -blank 0<!--
   --></screen>

      Możliwe, że chcesz umieścić to w skrypcie, a także wyczyścić ekran. Aby
      z powrotem włączyć kursor:
      <screen>echo -e '\033[?25h'</screen> lub
      <screen>setterm -cursor on</screen>
    </para></step>
    <step><para>
      Tiaa git. Rozpocznij odtwarzanie filmu przez:
      <screen>
mplayer -vo mga -fs -screenw 640 -screenh 512 <replaceable>nazwa_pliku</replaceable><!--
   --></screen>

      (Jeżeli używasz X, przełącz się teraz na matroxfb używając np.
      <keycap>Ctrl</keycap>+<keycap>Alt</keycap>+<keycap>F1</keycap>.)
      Zmień <literal>640</literal> oraz <literal>512</literal>, jeżeli chcesz
      ustawić inną rozdzielczość...
    </para></step>
    <step><para>
      <emphasis role="bold">Ciesz się ultra-szybkim ultra-bajernym wyjściem TV
      Matroksa (lepsze niż Xv)!</emphasis>
      <!-- ultra-fast ultra-featured -->
    </para></step>
    </procedure>
  </listitem>
</varlistentry>
</variablelist>

<formalpara>
<title>Konstruowanie kabla TV-out do Matroksów</title>
<para>
Nikt nie bierze na siebie ŻADNEJ odpowiedzialności za zniszczenia spowodowane tą
dokumentacją.
</para>
</formalpara>

<formalpara>
<title>Kabel dla G400</title>
<para>
W złączu CRTC2 na czwartej nóżce (pin) jest sygnał composite video. Ziemia
(uziemienie) jest na szóstej, siódmej i ósmej nóżce. (info dostarczone przez
Balázs Rácz)
</para>
</formalpara>

<formalpara>
<title>Kabel dla G450</title>
<para>
W złączu CTRC2 na pierwszej nóżce jest sygnał composite video. Ziemia jest na
piątej, szóstej, siódmej i pietnastej (5, 6, 7, 15) nóżce. (info dostarczone
przez Balázs Kerekes)
</para>
</formalpara>
</sect2>

<sect2 id="tv-out_matrox_g450">
<title>Karty Matrox G450/G550</title>
<para>
Obsługa wyjścia TV dla tych kart została dodana dopiero niedawno i nie
należy jeszcze do głównego drzewa jądra. <!--mainstream kernel-->. Z tego, co
wiem, moduł <emphasis role="bold">mga_vid</emphasis> nie może być obecnie użyty
ponieważ sterownik G450/G550 pracuje tylko w jednej konfiguracji: pierwszy układ
CRTC (z wieloma możliwościami) na pierwszym ekranie (monitor) i drugi CRTC (bez
<emphasis role="bold">BES</emphasis> - po objaśnienia do BES sięgnij do sekcji
wyżej) na TV. W chwili obecnej możesz więc używać tylko sterownika wyjścia
<emphasis>fbdev</emphasis> <application>MPlayera</application>.
</para>

<para>
Obecnie pierwszy CRTC nie może być przekierowany na drugie wyjście. Autor
sterownika jądra matroxfb - Petr Vandrovec - być może zrobi obsługę tego poprzez
wyświetlanie wyjścia z pierwszego CRTC na obydwa złącza jednocześnie, jak to
jest w tej chwili zalecane dla G400 (-> sekcja wyżej).
</para>

<para>
Potrzebną łatkę na jądro i dokładne HOWTO można ściągnąć z
<ulink url="http://www.bglug.ca/matrox_tvout/"/>
</para>
</sect2>


<sect2 id="tvout-ati">
<title>karty ATI</title>

<formalpara>
<title>WSTĘP</title>
<para>
Obecnie ATI nie chce obsługiwać pod Linuksem żadnego z układów TV-out, z powodu
ich licencjonowanej technologii Macrovision.
</para>
</formalpara>

<itemizedlist>
<title>STATUS KART ATI Z TV-OUT POD LINUKSEM</title>
<listitem><simpara>
  <emphasis role="bold">ATI Mach64</emphasis>:
  obsługiwane przez <ulink url="http://gatos.sf.net">GATOS</ulink>.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  <emphasis role="bold">ASIC Radeon VIVO</emphasis>:
  obsługiwane przez <ulink url="http://gatos.sf.net">GATOS</ulink>.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  <emphasis role="bold">Radeon</emphasis> oraz <emphasis role="bold">Rage128</emphasis>:
  obsługiwane przez <application>MPlayera</application>!
  Sprawdź sekcje <link linkend="vesa">sterownik VESA</link> oraz
  <link linkend="vidix">VIDIX</link>.
</simpara></listitem>
<listitem><simpara>
  <emphasis role="bold">Rage Mobility P/M, Radeon, Rage 128, Mobility M3/M4</emphasis>:
  obsługiwane przez <ulink url="http://www.stud.uni-hamburg.de/users/lennart/projects/atitvout/">atitvout</ulink>.
</simpara></listitem>
</itemizedlist>

<para>
Na innych kartach używaj sterownika <link linkend="vesa">VESA</link>, bez VIDIX.
Potrzebny jest jednak potężny CPU.
</para>

<para>
Jedyna rzecz, którą musisz zrobić to:
<emphasis role="bold">Mieć podłączony odbiornik TV przez uruchomieniem swojego
PC</emphasis>, ponieważ video BIOS inicjalizuje się tylko podczas procedury
POST.
</para>
</sect2>


<sect2 id="tvout-voodoo">
<title>Voodoo 3</title>
<para>
Sprawdź <ulink url="http://www.iki.fi/too/tvout-voodoo3-3000-xfree">ten URL</ulink>.
</para>
</sect2>

<sect2 id="tvout-nvidia">
<title>nVidia</title>
<para>
Najpierw MUSISZ ściągnąć sterowniki o zamkniętych źródłach z
<ulink url="http://nvidia.com"/>. Nie będę tutaj opisywał procesu instalacji i
konfiguracji ponieważ nie jest to celem tej dokumentacji.
</para>

<para>
Jeżeli XFree86, XVideo i przyśpieszanie 3D już działa prawidłowo, przerób
sekcję Device swojej karty w pliku <filename>XF86Config</filename> zgodnie z
poniższym wzorcem (dostosuj do swojej karty/TV):
<programlisting>
Section "Device"
        Identifier      "GeForce"
        VendorName      "ASUS"
        BoardName       "nVidia GeForce2/MX 400"
        Driver          "nvidia"
        #Option         "NvAGP" "1"
        Option          "NoLogo"
        Option          "CursorShadow"  "on"

        Option          "TwinView"
        Option          "TwinViewOrientation" "Clone"
        Option          "MetaModes" "1024x768,640x480"
        Option          "ConnectedMonitor" "CRT, TV"
        Option          "TVStandard" "PAL-B"
        Option          "TVOutFormat" "Composite"

EndSection
</programlisting>
</para>

<para>
Oczywiście najważniejsza jest część TwinView.
</para>
</sect2>

<sect2 id="tvout-neomagic">
<title>NeoMagic</title>
<para>
Układ NeoMagic można znaleźć w rożnych laptopach, niektóre wyposażone są w
prosty analogowy koder TV, inne mają bardziej zaawansowaną wersję.
<itemizedlist>
<listitem><para>
  <emphasis role="bold">Układ analogowy</emphasis>:
  Doniesiono nam, że dobre wyjście TV można uzyskać używając 
  <option>-vo fbdev</option> lub <option>-vo fbdev2</option>. Potrzebujesz
  wkompilowanego w jądro vesafb i przekazane do poleceń jądra:
  <option>append="video=vesafb:ywrap,mtrr" vga=791</option>.
  Powinieneś uruchomić <application>X</application>, następnie przełączyć się do
  konsoli używając np.
  <keycap>CTRL</keycap>+<keycap>ALT</keycap>+<keycap>F1</keycap>.
  Jeżeli nie wystartujesz <application>X</application> przed uruchomieniem
  <application>MPlayera</application> z konsoli obraz będzie powolny i będzie
  się ciął (mile widziane wytłumaczenie).
  Zaloguj się na konsoli, a następnie wykonaj następujące polecenie:

  <screen>clear; mplayer -vo fbdev -zoom -cache 8192 dvd://</screen>

  Powinieneś ujrzeć odtwarzany w konsoli film zajmujący około połowę ekranu
  LCD Twojego laptopa.
  Aby przełączyć się na TV naciśnij <keycap>Fn</keycap>+<keycap>F5</keycap>
  trzy razy.
  Przetestowane na Tecra 800, jądro 2.6.15 z vesafb, ALSA v1.0.10.
</para></listitem>
  
  <listitem><simpara>
  <emphasis role="bold">Układ kodujący Chrontel 70xx</emphasis>:
  Obecny w IBM thinkpad 390E, a możliwe, że także w innych Thinkpadach lub notebookach.
  </simpara><simpara>
  Dla trybu PAL musisz użyć <option>-vo vesa:neotv_pal</option>.
  Dla truby NTSC - <option>-vo vesa:neotv_ntsc</option>.
  Zapewni to funkcję wyjścia TV w następujących trybach 16 bpp i 8 bpp:
  </simpara>
  <itemizedlist>
    <listitem><simpara>NTSC 320x240, 640x480, być może także 800x600.</simpara></listitem>
    <listitem><simpara>PAL  320x240, 400x300, 640x480, 800x600.</simpara></listitem>
  </itemizedlist>
  <simpara>Tryb 512x384 nie jest obsługiwany przez BIOS. Musisz przeskalować
  obraz do innej rozdzielczości aby aktywować wyjście TV. Jeżeli widzisz obraz
  na ekranie w rozdzielczości 640x480 lub 800x600, lecz nie w 320x240, lub
  w innych mniejszych rozdzielczościach, to musisz zamienić dwie tabele
  w <filename>vbelib.c</filename>.
  Więcej sczegółów znajdziesz w kodzie funkcji vbeSetTV. W tym przypadku
  skontaktuj się z autorem.
  </simpara>
  <simpara>
  Znane problemy: Tylko VESA, nie zaimplementowane ustawienia obrazu poza
  jasnością, kontrastem, poziomem czerni (blacklevel) i filtrem migotania
  (flickfilter).
  </simpara>
</listitem>
</itemizedlist>

</para>
</sect2>
</sect1>
</chapter>